Yrd.Doç.dr.h. denİz gülleroğlu Ulusal Ve Uluslararası Düzeyde Uygulanan Test Programları (Yetenek Testleri Ve Standart Başarı Testleri Bağlamında) Stanford Binet Zeka Testi Yrd.Doç.dr.h. denİz gülleroğlu

STANDFORD-BİNET Simon ve Binet Fransız okullarında başarısız olan çocukların başarısızlık nedenlerini araştırmak amacıyla 30 maddelik ilk testi 1905 yılında geliştirmiştir. Sorular çocukların gelişmesi ile paralel olarak kolaydan zora doğru giden bir şekilde düzenlenmiş olup, 1908 yılında yaş skalası oluşturulmuş, 1911 yılında da ufak değişikliklerle 3 yaştan yetişkin yaşa (18) dek bir yaş yelpazesini kapsayan form ortaya çıkarılmıştır. 1916 yılında İngilizce uyarlaması Terman tarafından köklü değişiklik ve yeniliklerle Stanford formu ortaya çıkmıştır. Yepyeni bir test özelliğinde olan ve Amerikan bir örneklem üzerinde standardize edilen bu test 1937’de yine Terman ve Merrill tarafından L ve M adlarıyla iki eşit form olarak yeniden düzenlenmiştir. (Öner, 2008)

STANDFORD-BİNET Tekrar standardize edilme işlemi, her yarı yaş için 1½ ile 5½ yaş seviyelerinde 100 çocuk, 6 ile 14 yaş seviyelerinde 200 çocuk, toplam 3184 çocukla yapılmıştır. 1960’ta yapılan üçüncü revizyonda L ve M formları birleştirilmiştir. Bu esnada yeni test maddeleri yerleştirilmemiş ancak kültürel ve modası geçmiş maddeler testten çıkarılarak testin kapsamı değiştirilmiştir. Terman ve Merrill 1972’de tekrar bir standardizasyon çalışması yapmıştır. Bu kez testin kapsamına dokunulmamıştır. Yalnızca 2100 kişiden oluşan bir örneklem üzerinden yeni normlar elde edilmiştir. Daha sonra da 200 000 okul çağında (3. ila 12. sınıf) öğrencilere uygulanarak ulusal normları çıkarılmıştır. (Öner, 2008)

STANDFORD-BİNET Stanford- Binet testi bireysel olarak uygulanan ve zekâ düzeyini ölçmek amacıyla kullanılan bir testtir. Sözel performans testidir. Alt testlerden oluşur. Zekânın göstergesi olduğu düşünülen 5 tür zihinsel yeteneği ölçecek şekilde tasarlanmıştır (Öner, 2008). Bunlar; Sözel yargılama (Fluid Reasoning) Bilgi (Knowledge) Niceliksel Yargılama (Quantitave Reasoning) Soyut-Görsel Algılama (Visual-Spatial Processing) Kısa Süreli Bellek (Working Memory)

STANDFORD-BİNET Standford-Binet testi 2 ila 18 yaş arasındaki bireylere uygulanabilir. Küçük yaşlarda performans maddeleri daha fazladır. Yaşın artmasıyla birlikte sözel maddelerin sayısı da artar 2-5 yaş aralığında alt testler 6’şar ay arayla; 5-14 yaş aralığında alt testler yıllık aralıklarla; geri kalan alt testler ise normal yetişkin ve üstün yetişkin I, II ve III şeklinde düzenlenmiş olup her yaş seviyesindeki alt testte (normal yetişkin hariç) 6 madde bulunur. Normal yetişkin seviyesinde ise 8 madde vardır. Buna ek olarak, her alt testte bir de yedek (alternatif) madde bulunur (Özgüven, 2003).

2003 STANFORD – BİNET ZEKÂ ÖLÇEĞİ Testin Roid tarafından geliştirilen 2003 formu daha geniş bir yaş aralığında sürekli ve etkili bir biçimde düzeyleri ölçebilir ve 2 yaşından 85 yaşına dek uygulanabilir. Standardizasyon çalışmaları 4800 kişilik seçkisiz seçilmiş bir örneklemden oluşmuştur. Hem sözel hem de performansa dayalı olmak üzere toplam 10 alt bölümü bulunmaktadır. Bu ölçek üstün performansların değerlendirilmesine olanak vermektedir. Tüm faktörler eşit dengeli sözel ve sözel olmayan içerik vardır. Diğer testler kolay karşılaştırma yapmaya olanak sağlayan standart puanlar vardır. Uç değerlere daha duyarlıdır.

Normlar Yaş seviyelerine göre hazırlanmış zekâ bölümü (IQ) tabloları vardır. Zekâ bölümü zihin yaşının takvim yaşına bölünmesi ile elde edilir. Standardize edilen zekâ bölümleri her yaş için grup ortalamaları 100 ve standart sapmaları da 16 olarak sabitleştirilmiştir. Küçük yaşlarda ölçmenin standart hatası daha fazla değişiklik gösterdiğinden küçük yaşlarda güvenirlik daha düşük ve standart hatası daha yüksek çıkar. Yaş seviyesinin artmasıyla birlikte güvenirlik yükseldikçe standart hata düşer. Ayrıca yorumlamada kolaylık sağlamak amacıyla zekâ bölümü sınıflamalarını veren tablolar geliştirilmiştir. (Öner, 2008)

Güvenirlik Testin ilk güvenirlik çalışması 1937 revizyonundaki L ve M formları arasındaki korelasyona bakılarak yapılmıştır. Küçük yaşlarda olup yüksek zekâ bölümüne sahip olan çocuklarda güvenirliğin daha düşük; büyük yaşlarda olup düşük zekâ bölümüne sahip olan bireylerde ise güvenirlik yüksek bulunmuştur (Anastasi, 1976; akt Öner, 2008). 2½ ile 5½ yaş ve 140-149 Z.B. gruplarında katsayı .83 ile .91 arasında değerler alır iken; 6 ila 13 yaş gruplarında aynı Z.B. gruplarında .91 ile .97 arasında ve 14-18 yaş gruplarında .95 ile .98 arasında bulunmuştur. Genelde değişik yaş ve Z.B. gruplarında güvenirlik katsayısı .90; standart hatası ise 5 Z.B. olarak bulunmuştur (Anastasi, 1976; akt Öner, 2008).

SB5 üzerinde iki yarıya bölme, ölçmenin standart hatası, test-tekrar test ve puanlayıcılar arası güvenirliğe bakmak gibi birçok güvenirlik kanıtı toplanmıştır. Aracın iç tutarlığı testi iki yarıya bölme yöntemi kullanılarak incelenmiş ve sonuçlar diğer bilişsel bataryalara kıyasla oldukça yüksek bulunmuştur. Puanlayıcılar arası korelasyon ortalama olarak .90 bulunmuştur. Ayrıca testin üstün yetenekleri ölçme bağlamında yüksek oranda doğru ölçmeler yaptığı belirlenmiştir (Bain ve Allin, 2005).

Geçerlik Testin kapsamını küçük yaşlarda performans büyük yaşlarda ise sözel maddeler oluşturmaktadır. Sözel yeteneği ölçen kelime testi ile zihin yaşı arasındaki korelasyonlar sırasıyla 8,11,14 ve 18 yaşlarında .71, .83, .86 ve .83 olarak belirlenmiştir. Kuramsal olarak, üst yaş gruplarında sözel maddelerin ağır bastığı ve ampirik verilerin de yukarıdaki katsayılarla desteklendiği dikkate alınınca testim kapsam geçerliğinin yüksek olduğu düşünülmüştür. (Öner, 2008; Özgüven, 2003)

Ölçüt olarak başarı puanları, okul başarısını belirleyen notlar ve öğretmen değerlendirmeleri alınmıştır. Bu ölçütler ile zekâ puanları arasındaki korelasyon katsayıları .40 ila .75 olarak belirlenmiştir. İngilizce ve tarih gibi sözel becerilere dayanan ders notlarının zekâ puanları ile yüksek; okuma becerisi puanı ile .68; matematik ile .64; ve dil puanı ile .70 düzeyinde korelasyonlar elde edilmiştir. Testin 1960 formunda elde edilen iç tutarlılık katsayını .60 olarak belirlenmiştir. (Öner, 2008; Özgüven, 2003)

Yapılan çeşitli faktör analizi çalışmaları teste hâkim olan tek faktörün olduğu yönünde sonuçlar vermiştir. Yani testte başarının çoğu bu faktör ile açıklanır. Bazı yaş gruplarında grup faktörlerinin de bulunduğu ancak bunların katkısının düşük olduğu görülmüştür. Veriler testte küçük yaş gruplarında büyüklerinden daha karmaşık bir faktör yapının olduğuna işaret eder. Büyük yaş gruplarında (15 ve üzeri) test sözel akıcılığı ve sözel muhakemeyi; küçük yaş gruplarında (3 ila 7 yaş) ise sözel, görsel-motor, şekil-biliş ve içgüdü faktörlerini vurgular. (Öner, 2008; Özgüven, 2003)

KAYNAKÇA Öner, N. (2008). Türkiye’de Kullanılan Psikolojik Testler, (2. Baskı). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi Özgüven, İ. E., (2003). Psikolojik Testler, (5. Baskı). Ankara: Pdrem Yayınları Bain, S. K., & Allin, J. D. (2005). Book review: Stanford–Binet intelligence scales, fifth edition. Journal of Psychoeducational Assessment