KÖK HÜCRE
KÖK HÜCRE NEDİR? Kök hücreler , laboratuar ortamında ya da canlı vücudunda uzun süre bölünebilen ve kendini yenileyebilen aynı zaman da canlıda ihtiyaç duyulan doku tipine farklılaşarak diğer dokuların hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip farklılaşmamış hücrelerdir.
KÖK HÜCRELERN ÖZELLİKLERİ 1) Kök hücreler , sonsuza denk bölünebilme ve çoğalma yeteneğine sahiptir. 2)Özelleşmemiş (farklılaşmamış ) hücrelerdir. 3)Özelleşmiş (farklılaşmış )hücrelere dönüşebilirler.
FARKLILAŞMA ÖZELLEİKLERİNE GÖRE 1)TOTİPOTENT HÜCRE: Döllenme ile sperm ve yumurtanın birleşmesi ile oluşan zigot , vücuttaki tüm hücrelere dönüşebilecek potansiyele sahip ilk embriyonik hücrelerdir. Bu hücrelere her şeyi yapabilen anlamında TOTİPOTENT HÜCRE denir. Bu terim embriyonun 5. gününe kadar olan tüm blastomer ler için geçerlidir.
Eğer anne karnında ilk dört gün içerisinde bu hücreler birbirinden ayrılırsa , ayrılan her hücre kendi başına büyüyerek ayrı bir insan meydana getirir.genetik bilgileri aynı olan bu hücrelere tek yumurta ikizi denir.
PLURİPOTENT KÖK HÜCRE: Döllenmeden sonraki 5 PLURİPOTENT KÖK HÜCRE: Döllenmeden sonraki 5. günden itibaren meydana gelen hücreler blastosist denilen küresel bir şekil alır. Embriyonik hücrelere kaynaklık eden iç hücre kitlesinden elde edilen hücreler pluripotent hücreler olup, gerekli ortam sağlandığında yaklaşık 250 hücre türüne dönüşebilmektedirler.
3) MULTİPOTENT KÖK HÜCRELER Bu hücreler, embriyonik gelişimin daha ileri evresine ait hücrelerdir. Özeelleşmiş hücre tiplerine farklılaştırabilmektedirler ve erişkin kök hücrelerine dönüşebilmektedirler.
Örneğin multipotent bir kan hücresi ,özelleşmiş kan hücrelerine dönüşebilme yeteneğine sahiptir.Multipotent hücreler doğumla birlikte kordon kanında ve erişkin vücudun da özellikle kemik iliği ve yağ dokusunda bulunmaktadırlar.
.
2)ELDE EDİLDİKLERİ YERE GÖRE KÖK HÜCRLER
Embriyonel kök hücreler genellikle tüp bebek ünitelerinden elde edilirler.
Tüp bebek ünitelerinde birden fazla döllenme gerçekleştirilir ve bu hücreler tüp bebek ünitelerindeki derin dondurucularda saklanır.
Yani farklılaşma potansiyeli oldukça yüksektir Yani farklılaşma potansiyeli oldukça yüksektir. Hızlı çoğalma yeteneğine sahip hücrelerdir. Embriyonik hücreler çoğalma çeşitliliği bakımından diğerlerine oranla daha zengindir.
2) ERİŞKİN KÖK HÜCRESİ Erişkin kök hücrelerinin,diğer tüm kök hücreler gibi iki önemli özelliği vardır. Birincisi, uzun süre kendilerini kopyalayabilme özelliğine sahiptirler.Ikincisi, özel bir fonksiyonu ve morfolojisi olan spesifik bir hücreye dönüşebilirler
Yani farklılaşma potansiyeli oldukça yüksektir Yani farklılaşma potansiyeli oldukça yüksektir. Hızlı çoğalma yeteneğine sahip hücrelerdir. Embriyonik hücreler çoğalma çeşitliliği bakımından diğerlerine oranla daha zengindir.
Ebriyonik kök hücreler, kültürde nispeten kolayca büyütülebilir Ebriyonik kök hücreler, kültürde nispeten kolayca büyütülebilir. Yetişkin kök hücreler olgun dokularda nadir bulunur, bu nedenle bu hücreleri yetişkin bir dokudan izole etmek zor bir iştir ve hücre kültürlerinde sayılarını arttırma yöntemleri henüz oluşturulmamıştır.
3) FETÜS KÖK HÜCRE: Düşük yapan kadınlardan elde edilen ve sınırsız sayıda bölünebilip ,kendini yenileme özelliğine sahip kök hücre tipleridir. Bu hücreler pluripotent yapıda yani gerekli koşullar sağlandığında çeşitli hücre türlerine dönüşebilen kök hüclerdir.
Fetüs kök hücresi farklılaşarak kromozom sayısını yarıya indirip yumurta yada sperm hücresine dönüşebiliyor. Ancak tek başına bir organizmayı oluşturma becerisine sahip değil. Fetüsten elde edilen kök hücreler gelişimin daha geç safhasında elde edildiği için çoğalma potansiyeli embriyonik kök hücreye göre daha azdır.
KÖK HÜCRELERİN KULLANIM ALANLARI Günümüzde kök hücreleri, en fazla olarak kan hastalıklarında kullanılmaktadır. Bunlardan en bilinenleri kan kanseri ve kalıtsal anemilerin yol açtığı kemik iliğinin çalışmadığı durumlardır. Bu hastalıkların yol açtığı kemik iliği yıkımının onarılmasında, tekrar kan üretimi yapabilir hale gelmesinde kök hücre uygulamaları ile oldukça yüksek oranda başarı sağlanmaktadır.
Ayrıca şeker hastalığında pankreas için, böbrek yetmezliğinde, omurilik hasarlarında, beynin Parkinson, Alzheimer gibi çeşitli dejeneratif (sinir hücresi yıkımıyla giden) hastalıklarında, inmelerde, gözün retina hastalıklarında, bağışıklık sistemi hastalıklarında, bazı kalp ve damar yetmezliği hastalıklarında, bazı kanser çeşitlerinde de halen hem deneysel hem de klinik olarak çalışmalar devam etmektedir.
1- Organ yapımı: Biyoteknolojiyle kordon bağındaki kök hücrelerinden vücut dokusu oluşturmakta ümit verici gelişmeler yaşanmaktadır. Hedef, zarar görmüş dokuları, hücre biyolojisi teknikleri kullanarak, kordon kanında bulunan kök hücrelerle tamir etmektir
2- Kanser tedavisi: Yüksek dozajlı kemoterapide kanser hücrelerinin yanısıra kemik iliğindeki kök hücreler de imha edilmektedir. Vücut böylelikle yeni kan hücresi ve bağışıklık sistemi hücresi oluşturma özelliğini kaybetmektedir. Vücuda yeni kök hücresi nakletmek gerekmektedir. Şimdiye kadar bu tür nakillerin çoğunda kök hücreler, kemik iliğinden kazanılmaktaydı. Bu tedavi yönetiminde de kordon kanı her geçen gün daha da önem kazanmaktadır.
KÖK HÜCRE UYGULAMASININOLASI RİSKLERİ 1)Doku uyuşmazlıkları meydana gelebilir. 2)Embriyonik kök hücrelerle çalışıldığında, kök hücrelerin çoğalmaları kontrol altına alınmazsa kanser oluşturma riski oluşabilir. 3)Kök hücre teknolojisinin tüm hastalıklar için insan üzerinde denenmemiş olmasından dolayı sonuçlarının ne olacağı tam olarak kestirilememektedir.
Klonlama Nedir? Klonlama eşeysiz üreme yöntemiyle genetik yapısı birbirinin aynı canlıların oluşturulması anlamına gelmektedir
Tek yumurta ikizleri birbirinin doğal klonlanmış halidir.
YAPAY KLONLAMA İSE dünyaya gelecek canlının genetik özelliklerinin (DNA sının) dışardan müdahale ile kendi türünden başka bir canlının DNA sı ile aynı olmasıdır.
Klonlama nasıl gerçekleştirilir Klonlama nasıl gerçekleştirilir? Klonlama için genelde çekirdek transfer yöntemi kullanılır. Bu yöntemde daha çok bir canlıdan yumurta hücresi alınır ve çekirdeği çıkartılır. Daha sonra yine aynı canlıdan veya aynı türdeki başka bir canlıdan alınan herhangi bir vücut hücresinin çekirdeği laboratuar ortamında bu yumurta hücresine nakledir. Naklin başarılı olabilmesi için bu yeni hücreye hafif bir elektrik şoku uygulanarak bölünmeye zorlanır.
KORDON KANI : Bebeğin doğumunun ilk yarım saati içerisinde içerisinde alınan plasenta ve göbek kordonu kanı erişkin kök hücreler için önemli bir kaynaktır. İlk olarak fanconi anemili çocuklarda göbek kordonu kanı kullanılarak başarılı transplantasyonların yapılması ile bu kök hücre kaynağının kullanımı hızla artmaya başlamıştır.
Kordon kanı kök hücrelerinin avantaşları; genç hücreler olmaları,yaşayabilme yeteneğinin yüksek olması, fazla sayıda elde edilebilir olmaları ve alıcıya kolay uyum sağlamalarıdır.
KÖK HÜCRE ARAŞTIRMALARININ ETİK VE HUKUKİ BOYUTU a) Kök hücre kaynağı olarak embriyoların kullanımına ilişkin etik sorunlar Embriyonel kök hücreler alındıktan sonra embriyonun hayatına son verildiği için halk arasında tartışmalara sebep olmaktadır. En önemli sorun ise embriyo ne zaman insan olur? Sorusudur.
b)Erişkinlerden elde edilen kök hücreler ve araştırmalar etiği Erişkinlerden kök hücre elde edilecekse kişinin gönüllü olması gerekmektedir. c)Kök hücre araştırmaları ve bilim insanlarının sorumlulukları Basın aracı araştırmakları MUCİZE TEDAVİ seklinde sunulması hastalara umut vermektedir. d)Kök hücre araştırmalarında hayvanların kullanımı Bu çalışmalarda deney hayvanı etiğinin temelini oluşturan ilkelere bağlılık önem taşımaktadır.
KÖK HÜCRE İLE İLGİLİ GÜNCEL HABERLER
Süt dişlerinden kök hücre Şeker hastasına kök hücre tedavisi uygulandı. Kırık kafatası kök hücre ile onarıdı.
1) Farklılaşma türlerine göre kök hücre çeşitleri kaça ayrılır? SORULAR 1) Farklılaşma türlerine göre kök hücre çeşitleri kaça ayrılır? 3e ayrılır . 1)Totipotent hücre 2)Pluripotent hücre 3)Multipotent hücre 2)Kordon kanı kök hücrelerini kullanmanın avatajları nelerdir? genç hücreler olmaları,yaşayabilme yeteneğinin yüksek olması, fazla sayıda elde edilebilir olmaları ve alıcıya kolay uyum sağlamalarıdır.
Boşluk doldurma soruları 1)Kendini yenileyebilen, farklılaşarak diğer dokulara dönüşebilen……….. hücredir. 2)Embriyonun 5. gününe kadar olan her biri ayrı bir organizmayı oluşturabilecek güce sahip …………….. dir. 3)Elde edildikleri yere göre kök hücreler …. çeşittir. 4) Tek yumurta ikizleri birbirinin …….. klonlanmış halidir. 5)Bebek ile anne arasında besin oksijen trafiğini düzenleyen ………… dur. ( kök , totipotent,3 , doğal ,göbek kordonu)
Doğru yanlış soruları 1) Genelde yapay klonlamada çekirdek transferi yöntemi kullanılır. (D) 2)Farklılaşma özelliklerine göre embriyonik , erişkin , fetüs kök hücresi olmak üzere üç çeşittir. (Y) 3)Embriyonik kök hücrelerle çalışıldığında kanser oluşturma riski vardır. (D) 4)Multipotent hücreler embriyonik dönemin ilk kısımlarında görülür. (Y) 5)Kordon kanı kök hücreleri diğer dokularda bulunan kök hücrelere göre sayıca daha fazladır. (Y)
AD: SÜMEYRA SOYAD:GÖKMEN NO:141104725 SINIFI: 4/A