Opr.Dr. Rasim Levent KILIÇASLAN ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ FİZYOPATOLOJİ BİLİM DALI METABOLİK ve RESPİRATUAR ASİDOZUN TEDAVİSİ

METABOLİK ASİDOZUN TEDAVİSİ Metabolik Asidoz tedavisinde üç temel ilke vardır : 1.) Asidoz nedeninin ortadan kaldırılması, 2.) Kimyasal tampon tedavisi, 3.) Sıvı ve elektrolit tedavisi. Eğer Metabolik Asidozun nedeni ortadan kaldırılabiliyor ise tamponlama tedavisine gerek yoktur. Ancak Metabolik Asidozun nedeni ortadan kaldırılamıyorsa ya da kaldırıldığı halde pH düşmeye devam ediyorsa tampon tedavisi verilir. Kompanzasyon döneminde tampon tedavisi verilmez.

Metabolik asidozda hiçbir zaman aşırı tamponlama yapılmamalıdır. Bunu nedeni : asidozda dokulara oksijen taşınması azalmakla beraber, oksijen ayrışım eğrisi sağa kayacağından dokuların oksijenlenmesinin kolaylaşmış olmasıdır. Ayrıca bikarbonat hücre içi asidozu şiddetlendirir. Verilen bikarbonat zaten yüksek olan hidrojen ile birleşerek karbonik asidi oluşturur. Oluşan karbonik asitte karbodioksit ve suya dönüştüğü için Karbodioksit Parsiel Basıncı artar. Bikarbonat hücre dışında kalma eğiliminde iken karbondioksitin hücrelere difüze olabilmesi hücre içi asidozu daha da kötüleştirir.

Karbondioksit oluşumunu arttırmadan hücre içi asidozu önleyebilen tampon çözeltileri de vardır. Karbondioksit oluşumunu arttırmadan klinik kullanım için uygun bir alternatif olan Tris hidroksi metan (THAM) bir amino alköldür. THAM intravenöz olarak verildiğinde hidrojen alıcısı olarak görev yapar. THAM ‘ın yaklaşık % 30’u iyonize olmadığından hücrelere geçebilir ve hücre içi asidozu tetikleyebilir. Tamponlama yapılırken : alkali çözelti azar azar ve uzun aralıklarla verilmelidir. Kan ve idrar pH ’sı sürekli kontrol edilmelidir. İdrar ph’sı alkali olduğunda tamponlama derhal kesilmelidir.

Tampolama esnasında tetani gelişimini önlemek için kalsiyumda verilmelidir. Hastanın kan bikarbonat seviyesi 10mEq/L ‘nin altına düşerse pH normale yakın olsa bile daha sonra gelişebilecek dekompanzasyonu önlemek için tamponlama yapılmalıdır. Hastanın kan bikarbonat seviyesi 15mEq/L ‘nin üstünde ise tamponlamaya gerek yoktur. Tamponlama amacıyla verilecek bikarbonat ; plasma bikarbonat düzeyine göre ayarlanır. Asidoz ciddi ise, Ph < 7.2 ise Intravenöz bikarbonat verilir. Potansiyel Bikarbonat ihtiyacı = Anyon açıklığı farkı = (Hastanın Anyon açıklığı – 10 ) formülü ile hesaplanır. Anyon Açıklığı = plasma Sodyum – (plasma Klor – plasma Bikabonat ) formülü ile saptanır.

Bikarbonat tamponlama işlemi : 1.) en az dakika sürecek şekilde, 2.) tercihan 1-2 saat içinde yavaş infuzyonla, 3.) Bikarbonat toplam dozu mEq/L limitleri arasında, 4.) % 5 ‘lik Dextrose yada % 0,45 ‘lik Hipotonik NaCl çözeltileri içinde verilmelidir. Bikarbonat’ın tamponlama ardı CO 2 düzeyi mEq/L düzeyinde olacak şekilde ciddi metabolik asidoz için ayarlanmaldır. NaHCO 3 =(CO 2 istenen düzeyi - CO 2 saptanan düzeyi ) x Toplam Vücud Ağırılığı’nın % 25’i formülü ile karbondioksit etkisi hesaplanır.

Metabolik Asidozda Tamponlama tedavisi Komplikasyonları : 1.) Renal Yetmezliği olanlarda Akut Tetani gelişimi. Plasma iyonize Kalsiyum miktarı Metabolik Asidozda artar. Bikarbonatla ani tamponlama ile presipite edici faktör Renal hastalıkta varsa ; HCO 3 ile oluşturulan alkalozda kalsiyum hücre içine döneceğinden ; plasma iyonize kalsiyum düzeyi azalır. Hipokalsemi ve sonucunda Tetani gelişir.

2.) Tampolama esnasında çok hızlı bikarbonat verilmesi ile PaCO 2 düzeyi artışı CO 2 Retansiyonu gelişmesi. Tamponlama esnasında verilen bikarbonat hücre içi asidozu şiddetlendirir. Verilen bikarbonat zaten yüksek olan hidrojen ile birleşerek karbonik asidi oluşturur. Oluşan karbonik asitte karbodioksit ve suya dönüştüğü için Karbodioksit Parsiel Basıncı ( PaCO 2 ) artar. Bikarbonat hücre dışında kalma eğiliminde iken karbondioksitin hücrelere difüze olabilmesi hücre içi asidozu daha da kötüleştirir. Bu nedenle Bikarbonat tamponlama ardı CO 2 düzeyi mEq/L düzeyinde olacak şekilde ciddi metabolik asidoz için ayarlanmaldır. NaHCO 3 =(CO 2 istenen düzeyi - CO 2 saptanan düzeyi ) x Toplam Vücud Ağırılığı’nın % 25’i formülü ile karbondioksit etkisi hesaplanır.

RESPİRATUAR ASİDOZUN TEDAVİSİ Respiratuar asidoz eğer ciddi ise hava yolu obstruksiyonu karşı solunum pasajı açılamıyorsa Mekanik Asiste Ventilasyon yapılr. Sedatif özellikteki narkotik ve hipnotik ilaçlar mekanik ventilasyon yapılıyorsa bunu kolaylaştırmak için kullanımı dışında derhal kesilmelidir. Kronik CO 2 retansiyonu olan ve kronik hipoksisi olan Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarında nasal veya asiste mekanik ventilasyonla hatta mekanik ventilasyonla yüksek basınçta oksijen solutulması PaCO 2 derişimini daha da arttırabilir.

Hiperkapni (PCO 2 artışı) ; kronik hipoksideki Kronik Obtrüktif Akciğer Hastası gibi Hipoksemik hastalarda Respiratuar Stimulusu uyarır. Bu nedenle maske ile ventilasyon yapılabilecek olan Respiratuar Asidozlu hastalarda %24’lük oksijen konsatrasyonu ile (normal oda havası içinde O 2 % 23 oranındadır) başlamak yeterlidir. Parsiyel CO 2 Basıncı asla mmHg değerine ve üstüne çıkmayacak şekilde ventilasyon sağlanmalıdır.

Teşekkür Ederim.