İLETİŞİM ENGELLERİ Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü

bu derste hedeflenen kazanımlar İletişimi olumsuz yönde etkileyen engelleri bilir. Kişiler arası iletişim engellerini sıralar İletişim engellerinin çocuk üzerindeki etkisini bilir ve açıklar. Kişiler arası iletişim sorunlarını yorumlamaya ilişkin bilgiye sahiptir.

İletişim sürecinde mesajlar bilerek yada bilmeyerek kaynaktan alıcıya olumsuz olarak da iletilebilir. Olumsuz mesajlar iletişim sürecindeki geri bildirimleri engelleyebilir. İletişim sürecinde engeller, bir mesajın verilmesini ve alınmasını olumsuz yönde etkileyen tüm faktörler olarak ifade edilmektedir

İletişim engelleri kaynağın alıcısı ile ilgili duyguları kavrayamaması, veya alıcının kaynakta meydana gelen duyguların farkına varmaması olarak tanımlanabilmektedir

İletişimini Zorlaştıran Engeller Emir vermek yönlendirmek, Uyarmak, tehdit etmek, Ahlak dersi vermek, Öğüt vermek, çözüm ve öneri getirmek, Yargılamak, eleştirmek, suçlamak, Etiketlemek, alay etmek ve utandırmak, Yorumlamak, analiz etmek, tanı koymak, İncelemek, araştırmak, soruşturmak. 5

Emir Vermek Yönlendirmek Oyuncaklarını topla yoksa ben toplatmasını bilirim Doğru odana git Gürültüyü kes gibi ifadeler çocukta isyankar davranışlara yol açarak anne babasına karşı düşmanca duygular beslemesine neden olabilir. 6

Uyarmak, Tehdit Etmek ’Televizyonun sesini hemen kısmazsan pişman olursun’ , ‘Hemen susmazsan dışarı atarım’ gibi sözler çocukta boyun eğme yaratabilir. Gücenme, kızgınlık ve isyankarlığa neden olmasının yanı sıra, çocuğun inat ederek istenmeyen davranışını değiştirmemesine de neden olabilir. 7

Ahlak Dersi Vermek ’Olumsuz düşünmemelisin’ , ‘Arkadaşlarına teşekkür etmeliydin’ ’ Her zaman nazik davranmalısın’ gibi ifadeler çocukta suçluluk duygusu yaratarak, çocuğun kendisini savunmasına neden olabilir. 8

Öğüt Vermek, Çözüm Ve Öneri Getirmek ’Ben olsam…’ , ‘Sana şunu önerebilirim.’ gibi cümleler çocukta yetersizlik duygusu geliştirerek bağımlılık ya da direnme oluşturabilir. Çocuğun anne babasının kendisini anlamadığını düşünmesine neden olabilir. 9

Yargılamak, Eleştirmek, Suçlamak Çok tembelsin Sen zaten zor işleri başaramazsın Yanlış düşünüyorsun. Gibi ifadeler çocuğun kendini yetersiz, değersiz ve aşağılanmış hissetmesine neden olabilir. Bu şekilde değerlendirme çocuğun benlik saygısına zarar verebilir ve çocuk anne-babasının eleştirilerini gerçek olarak algılayabilir. 10

Etiketlemek, Alay Etmek ve Utandırmak ‘Dört göz’ , ‘Sen şımarık bir çocuksun’ vb. cümleler çocuğun kendini olumsuz algılamasına anne ve babası tarafından sevilmediği ve istenmediğini hissetmesine neden olabilir. Ayrıca çocuğun kendini haklı çıkarmak için direnmesine ve karşılık vermesine yol açabilir. 11

Yorumlamak, Analiz Etmek, Tanı Koymak ’Senin derdin uyumak’ , ‘ Sanırım çok öfkelisin.’ vb. sözleri çocuğa söylemek çocuğun korkmasına ve kendini engellenmiş hissetmesine neden olabilir. Bu durumda çocuk yanlış anlaşılma endişesiyle anne- babasıyla iletişimini kesebilir. Bunun yanı sıra çocuğun başarısızlık ve yetersizlik duygusu yaşamasına neden olabilir. 12

İncelemek, Araştırmak, Soruşturmak ‘Bunu sana kim söyledi?’ , ‘Bunu nasıl yaparsın?’ şeklinde cümleler kullanması, çocuğa güvenilmediği mesajı verebilir. Anne babalar çocuğa sorularının nedenini açıklamazsa, bu durum çocukta korku ve kaygı yaratabilir. Aynı zamanda bu tip cümleler çocuğun kendisini ifade etmesini Engelleyebilir. 13

Konuyu Değiştirmek,alay Etmek, Şaka Yapmak ’Bu konuyu unut gitsin.’ , ‘Bütün bu sorunları biz de yaşadık.’ , ‘Sen ne yaptığının farkında mısın?’ gibi ifadeler çocuğa anne-babasının kendisiyle ilgilenmediği, saygı duymadığı ve kabul edilmediği mesajını iletebilir. Bu tip ifadeler sorunların çözümünü de engelleyebilir. 14

İletişim engelleri : Konuşmayı ve paylaşmayı engeller. Savunmaya geçirir. Yetersizlik duygusu uyandırır. Kızgınlık ve küskünlük doğurur. Kin ve nefret duyguları uyandırır. Anlaşılmamışlık duygusu verir. Güvensizliği arttırır. Sorgulanma hissi uyandırır. Önemsenmemişlik duygusu uyandırır.

Kaynaklar Dökmen, Ü. 1998. İletişim Çatışmaları ve Empati. Sistem Yayıncılık. İstanbul. Ergin, H. 2003. İletişim Becerileri Eğitim Programının Okul Öncesi Dönem Çocuklarının İletişim Beceri Düzeylerine Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul. Usluata, A. 1991. İletişim. İletişim Yayınları. İstanbul. Zıllıoğlu, M. 1996. İletişim Nedir?. Cem Yayınları. İstanbul.