OLAY YERİ DEĞERLENDİRME VE HASTA NAKLİ

AMAÇLAR Bu bölümün sonunda sağlık ekibi; Olay yerini ve olguyu tıbbi uygulamalar ve öncelikler yönünden değerlendirebilmesi, Nakil öncesinde ve sırasında yapması gerekenleri, hedef hastaneyi belirleyebilmesi, Olguyu sürekli gözleyerek, durumundaki değişikliklere hemen uyum sağlayabilmesi amaçlanmaktadır. 1

Hastane Öncesi Travma Organizasyonu Acil yardım ambulansının amacı, hastane hizmetini olay yerine ulaştırmaktır. Ancak, bu hizmetin, hastanede sunulan hizmete göre önemli farklılıkları vardır. Hastanede sağlık ekibi yaralının tıbbi bakım gereksinimine odaklanır. Hastane öncesinde sağlık ekibi kendisinin ve yaralının güvenliğine, gözden kaçan yaralılara, delillere vb. de odaklanmak zorundadır. Ayrıca sağlık ekibi her olgu için, yapılması gerekenlerin yanında, yapılabilecekleri de belirlemek durumundadır. 2

Hasta Naklinde Ana Prensipler Önce durum değerlendirilir ve yapılacaklar planlanır: Olay yeri değerlendirilir. Olgu değerlendirilir: Birinci Değerlendirme (Yaşam Desteği), İkinci Değerlendirme (Kurtarma, Tıbbi Girişim, Sabitleme). Merkeze bilgi verilir, Onay alınır. Nakil gerçekleştirilir: Primer nakil (olay yerinden hastaneye) Sekonder nakil (hastaneler arası) 3

Olay Yerinin Değerlendirilmesi: Ortamda kalınacak süre ve olanaklar, sunulacak hizmeti belirler: Ortamın Durumu (tehlike v.b.), Olgunun Durumu: Yaşam Tehlikesi, Sıkışmış Yaralı, Ek Sorunlar. Olanaklar: İnsan Gücü, Malzeme, Yerel Sağlık Sistemi. 4

Ortamın Durumu: Olay Yeri: Olayın başladığı yerden bittiği yere kadar tüm alanı kapsar ve: Tehlikeler, Yetersizlikler, Deliller, Ortamdaki İzler (olayın biçimi) yönünden değerlendirilir. 5

Tehlikeler: Yangın Sağlık ekibi yanan binaya girmemelidir! Isı, Işın Duman, Zehirli Gazlar Patlama Çökme, Parça Düşmesi Alevlenme (Isınan ortamda yangının hızla yayılması) Alev Dili (Kapı açıldığında bol O2’e doğru alevin uzaması) Alev Kapanı (Basınç farkına bağlı patlama) Tehlike İşaretleri (Sıcak kapı, kapı altından duman v.b.) 6

Tehlikeler: Trafik Kazası Olay yeri kazanın başladığı yerde başlar (bu bilgi deliller ve kayıp yaralılar açısından önemlidir)! Sağlık ekibi önce aracı 4 yönden kontrol etmelidir! Tehlikeler: Akan Trafik Aracın Dengesi, El Freni Yakıt Sızıntısı, Çalışan Motor Açılmamış Hava Yastığı Beklenen Yaralı Sayısı ve Tipi: Aracın Deformitesi, Araçtaki İzler, Eşyalar 7

Tehlikeler: Patlama Ana Sorun: Birden ortaya çıkan çok sayıda olgu! Patlamaya Bağlı Sorunlar: Isı (Yanıklar) Duman (Göz ve Solunum Yolu Sorunları) Gürültü (İşitme Kayıpları) Hava Şoku, Fırlayan - Düşen Parçalar, Çökme Devam Eden Tehlikeler: Kaos (Panik, Görevliler, Meraklılar…) Yangın Parça Düşmesi, Çökme Sızıntı (Yakıt, Gaz, KBRN v.b.) Yeni Patlamalar 8

Tehlikeler: NBK Küreselleşme, Nükleer, Biyolojik, Kimyasal kaza – saldırı riskini yaygınlaştırmaktadır! Riskin Dağılımı: Sanayi Kuruluşları Tehlikeli Madde Taşımacılığı Yerleşim Yerleri (Görüntüleme Merkezleri v.b.) Terör Önlemler: Eğitim (Tehlike İşaretleri) Danışma Merkezi Koruyucu Giysiler Dekontaminasyon Olanağı 9

Tehlikeler: Kriminal-Terör Önce ortam güvenliği sağlanmalı! Güvenlik personeli desteği alınmalıdır. Fail, sağlık ekibine de saldırabilir. İkinci saldırı olabilir. Yaralının elinde silah olabilir. Patlamamış bomba olabilir. Koruyucu giysiler gerekebilir. Özel eğitimli sağlık ekibi kurulabilir. 10

Yetersizlikler: Isı, Işık Olumsuz Hava Koşulları Dar, Engebeli Ortam Kuyu, Uçurum, Hendek Merdiven, Asansör, Çatı Haberleşme Güçlükleri Yönetim Sorunları Yerel Sağlık Sistemi 11

Deliller: İlk gören önemlidir! Olgunun Bulunduğu Pozisyon Vücudundaki İzler (Yara, Ölüm Lekeleri v.b.) Kusmuk, Gaita, Sperm, Kan Giyside Delik, Yırtık, Leke Parmak İzi, Ayak İzi, Lastik İzi Suç Aleti Eşyalar (devrilmiş mi?), Kapı, Pencere (açık mıydı?) Kullanılmalı: Telefon, Tuvalet… Numune almak gerekebilir! 12

Ortamdaki İzler, Olayın Biçimi Deliller, Suç Aleti (Tüm Olay Yeri) Yaralı Fail mi – Kurban mı? Beklenen ve Bulunan Ölü-Yaralı Sayısı Ortamdaki Hasar Ortamdaki İzler Bebek Eşyası! 13

Olanaklar: İnsan Gücü Ortamdaki insan gücünün sayısı ve niteliği uygulanacak hizmeti belirler: Hekim Hemşire AABT ATT Şoför Kurtarma Personeli (Polis, İtfaiyeci, Sivil Savunma) Toplum (Gönüllüler, ilkyardımcılar) 14

Olanaklar: Malzeme Gereksinim: Hasta/Yaralı Sayısı Hastalık veya Yaralanmanın Tipi Ek Sorunlar (Sıkışmış, Kontamine v.b.) Olanaklar: Ambulans Sayısı, Tipi (Helikopter v.b.) Ambulans Donanımı Özel Ekipman (Kurtarma, Dekontaminasyon v.b.) 15

Olanaklar: Yaralı Sayısı Tek Acil Olgu Varlığında: Hedef en iyi tıbbi bakımın en kısa sürede sunulmasıdır. Çok Sayıda Yaralı Varlığında: Hedef en çok sayıdaki kişiye minimum bakımın sağlanmasıdır (Triaj). Yani, bireyin önceliği geriler, toplumun önceliği öne çıkar. 16

Triyaj: Fransızca seçmek, ayırmak anlamına gelen fiilden türemiştir: Yardım edilecek kişi ve Yapılacak yardımın türü açılarından Yardım önceliğinin belirlenmesi anlamında kullanılmaktadır. 17

Triyaj: İki Grup: Üç Grup: Dört Grup: Beş Grup: Hızlı ve kaba bir seçimdir. Tehlikeli ortamlarda kullanılabilir. Üç Grup: Afet halinde hastanede kullanılabilir. Dört Grup: Olay yerinde en sık kullanılan yöntemdir. Beş Grup: Yoğun hastanelerde günlük acillerde kullanılan, daha detaylı bir seçme yöntemidir. 18

Triyaj: Hekim Dışı Personel Triyajı: En yaygın kullanılan yöntem START Protokolüdür. Net kriterlere göre yapılan seçme işlemidir. Hekim Triyajı: Glasgow Koma Skalası, Travma Skoru gibi ölçütler yanında sosyal endikasyon v.b. etkenlere de bakarak yapılan seçme işlemidir. 19

Olgunun Durumu: Birinci Değerlendirme: Reanimasyon gereksinimi yönünden yaralı değerlendirilir (kırık şüphesinde bir personel elle sabitlemelidir). İkinci Değerlendirme: Ortamdaki izlerden de yararlanarak, yaşam tehlikesi varlığı, olay yerinde tıbbi girişim gereksinimi yönlerinden (hızlı) muayene edilir. 20

Hastane Öncesi Acil Örgütlenme Modelleri: Scoop and Run: Olay yerinde minimum tıbbi yardım sonrası en yakın hastaneye hızla ulaştırma Stay and Play: Olay yerinde tıbbi stabilizasyon sonrası en uygun hastaneye ulaştırma Evde Sağlık Hizmeti: Reçete, rapor yazma gibi yetkilerle tedavinin öne çıktığı model Eskiden bölgedeki modele uygun hizmet verilirdi. Bugün yaralının gereksinimine uygun model (yaklaşım) uygulanmaktadır. 21

Ambulanslar: Hasta Nakil Ambulansı: Acil olmayan stabil olgu Acil Yardım Ambulansı: Acil tıbbi yardım gerektiren olgu Deniz Ambulansı: Deniz, göl, nehir v.b. Hava Ambulansı: Helikopter: Primer ve sekonder nakil Uçak: 250 km’den uzağa sekonder nakil Diğer Acil Yardım Araçları 22

Ambulans Donanımı: Sedye Sistemleri: Ana Sedye Kombinasyon Sedye Vakum Sedye Kaşık Sedye Omurga Tahtası Sepet Sedye! … 23

Ambulans Donanımı: Sabitleyiciler: Sedyeler (Vakum, Kaşık, Omurga Tahtası) Ateller (Şişme, Vakum, Tel Merdiven, Rulo…) Traksiyon Ateli KED Kurtarma Yeleği Boyun Ateli Kafa Sabitleyici … 24

Ambulans Donanımı: Reanimasyon: Çanta (Havayolu Ekipmanı, İlaç, Serum, Kateterler…) Oksijen Tedavi Ünitesi, Ventilatör Aspiratör Defibrilatör … 25

Ambulans Donanımı: Diğer: Cerrahi Malzemeler (Cut-Down, Torakotomi…) Tıbbi Malzemeler (İnfuzyon Pompası, Glikometri…) Koruyucu Malzemeler (Kask, Eldiven, Gözlük…) Güvenlik Malzemesi (Yangın Söndürücü, Levye…) Hasta Bakımı (Sedye Örtüsü, Ördek, Sürgü…) Hijyen (Dezenfektanlar, İğne Kutusu…) … 26

ÖZET Kendi güvenliğinizden emin olun! Ortamı değerlendirin! Ortamda yapılacak işleri planlayın! İş bölümü yapın! Hızlı ve güvenli çalışın! Lüzumsuz hareketten kaçının! Kayıt tutun! 27