Yoksulluk, Adaletsizlik, Eşitsizlik HAVA KİRLİLİĞİ Yoksulluk, Adaletsizlik, Eşitsizlik Ali Kocabaş Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adana

Anthropocene (anthropo- insan ve -cene -yeni, cag) Dönemi: Yeni bir ekolojik/jeolojik dönem

2014 yılı Dünya nüfusunun %92’si DSÖ hava kalitesi rehberlerinin belirlediği düzeylerin karşılanmadığı yerlerde yaşıyor. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs313/en/

Risk Geçişi. Zaman içinde, sağlıkla ilgili temel riskler geleneksel risklerden (örn: yetersiz beslenme, kötü sağlık koşulları) modern risklere (örn: aşırı kilo) yönelmiştir. Modern riskler, riskin özelliğine ve içeriğine göre, farklı ülkelerde farklı dağılım gösterebilir. Geleneksel Riskler Tütün Fiziksel İnaktivite Aşırı kilo Risk büyüklüğü Hava kalitesi Trafik güvenliği Mesleki riskler Yetersiz beslenme Ev içi kirliliği Su, sağlık önlemleri hijyen Modern Riskler Zaman

Bugünü anlamak için dünü bilmek, yarını kurmak için de bugünü bilmek gerek

GBD 2016 çalışmasında incelenen 84 risk faktörü Ölümlerin % 59.9 Hastalı yükünün % 45.2 sini açıklayabiliyor

Ağır yoksulluk ve geleneksel yaşam tarzı ile ilişkili kirlilik formları olan ev içi hava ve su kirliliği yavaşça azalmaktadır. Buna karşılık, endüstri, madencilik, elektrik üretimi, mekanize tarım ve petrol ürünleri kullanan araçların oluşturduğu kirlilik formlarının tümü artmakta ve bu artış en belirgin olarak hızlı gelişen ve endüstrileşen düşük ve orta gelirli ülkelerde gözlenmektedir.

Ev içi hava kirliliği ile ilgili ölümlerin % 99’u, dış ortam hava kirliliği ile ilgili ölümlerin % 89’u düşük orta gelirli ülkelerde görülür (Çin ve Hindistan >% 50)

Dış ortam hava kirliliğine maruziyette ülkelerarasındaki farklılık (4-8 kat) PM2.5 maruziyetine bağlı yaşa uyarlanmış ölüm hızı (100 binde) Güney Asya Doğu Asya Kuzey Amerika Batı Avrupa 133.4 83.2 17.8 19.9

Dış ortam hava kirliliğine maruziyette ayni ülke içindeki farklılıklar (PM2.5 a bağlı yaşa uyarlanmış ölüm hızı, 100 binde) ABD Misisipi: 27.1 Hawai : 8.1 Çin Qinghai : 132.1 Hongkok: 40.6

PLOS ONE 2014:9: e94431

Anthropocene (anthropo- insan ve -cene -yeni, cag) Dönemi: Yeni bir ekolojik/jeolojik dönem

Sağlığın Sosyal Belirleyicileri Genel sosyal, ekonomik, kültürel ve çevresel koşullar Yaşama ve çalışma koşulları Barış ve güvenlik Gelir düzeyi Toplumsal ve topluluksal ağlar Zararlı kimyasal maddelere maruz kalma Politik olarak sesini duyurabilme Bireysel yaşam tarzı faktörleri Kaliteli eğitime erişim Yaş, cinsiyet ve kalıtımsal faktörler Temiz su ve kanalizasyona erişim Gıda güvenliği Uygun barınma koşulları Etkili sağlık hizmetlerine erişim

PM 2.5 düzeyleri azalırsa kalp krizleri ve akciğer kanserleri azalıyor. Marie-Cecile G. Chalbot, Tamara A. Jones and Ilias G. Kavouras .Int. J. Environ. Res. Public Health 2014, 11, 7442-7455; doi:10.3390/ijerph110707442

Hava kalitesinin iyileştirilmesi ile düşük akciğer fonksiyonuna sahip çocukların oranı 13 yıl içinde % 7.9’dan % 3.6’ya düşürülmüştür. (N Eng J Med 2015; 372: 905

Gelişmekte olan ülkelerde sağlıgın en büyük düşmanı yoksulluktur Kofi Annan

Çevresel kirlilik (hava, su, toprak), yoksulluk, kötü sağlık ve sosyal adaletsizlik içiçedir Çevresel kirlilik ve kirlilikle ilgili hastalıklar en çok dünyanın yoksul ve güçsüz insanlarını etkiler Kirlilik kurbanları genellikle savunmasız ve sessizdirler Yoksulluk sadece parasızlık degil, eğitim, sağlık, beslenme ve sanitasyone erişimde azalma, legal ve politik süreçlere katılımın engellenmesidir Eğer aileler gıdaya, giyinmeye, ve barınmaya erişemiyorlersa, sağlıklarını desteklemek için yeterli kaynağa da sahip değildirler

Çevresel kirlilik yoksulluğun nesiller boyu sürmesine neden olur Kirlilik ile ilgili hastalıklar yoksul ailelere ve toplumlara büyük ekonomik yük getirir ve yoksulluğun daha da artmasına neden olur Yoksulluk insanları kendilerini hasta edecek bir çevrede, uygun barınma, hava, temiz su ve uygun sanitasyonun bulunmadığı bir çevrede yaşamaya mecbur bırakır. Yoksullar orantısız olarak yoğun şekilde çevresel kirliliğe maruz kalırlar ve bu durum yüksek oranda hastalığa, sakatlığa ve erken ölümlere yol açar.

Çevresel adaletsizlik Çevresel kirlilik ve ilişkili hastalıklar genellikle çevresel adaletsizliğin yansımasıdır Birçok ülkede sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı, temel bir insan hakkı olarak kabul edilmektedir Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı ayni zamanda güvenli gıda, hava, su ve uygun barınma hakkıdır Sağlıklı çevre hakkı ayni zamanda kirliliğin kaynakları ve nitelikleri hakkında sınırsız bilgiye ulaşım hakkını da içerir. Böylece çevresel planlama ve karar alma süreçlerine katılma gücüne sahip olacaklardır.

Çevresel adalet temel bir insan hakkıdır Tüm insanlar ve topluluklar çevresel ve halk sağlığı yasa ve yönetmeliklerinden eşit şekilde yararlanma hakkına sahiptirler (R. Bullard) Çevresel adaletsizlik, yoksulların, azınlıkların ve haklarından mahrum toplulukların olumsuz çevresel koşullara eşitsiz maruziyetlerine ve bunlarla ilgili hastalıklara orantısız sahip olmalarına yol açar ve bu durum insan haklarının ihlalidir Çevresel adaletsizlik bir yapısal şiddet halidir.