SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ ÜNİTE 4 ARAŞTIRMA MODELLERİ VE DESENLERİ

ARAŞTIRMA TÜR VE MODELLERİ DESEN

UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR TEMEL ARAŞTIRMALAR UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR Açımlayıcı (Nitel model) Korelasyonel (Tarama Modeli) Nedensel (Deneysel Model) Genelleme (Nicel Model) Ar-Ge Araştırmaları Eylem Araştırmaları Kesitsel Tarama Boylamsal Tarama Deneysel Desenler Grupların belirlenme biçimine göre Deney-Kontrol gruplarına göre Ön –Son testlere göre TÜR MODEL DESEN

NEDENSELLİK KOŞULLARI

İki değişken arasında neden-sonuç ilişkisi kurulabilmesi için; Öncelik-sonralık ilişkisi bulunmalı Değişkenler arasında manidar korelasyon bulunmalı Süreklilik olmalı Karıştırıcı değişkenlerin etkisi kontrol altına alınmış olmalı.

PARADİGMA – MODEL - DESEN İLİŞKİSİ PARADİGMA : Olay ve olgulara kapsamlı bir bakış açısı sağlayan düşünsel çerçeve. MODEL : Belirli bir gerçekliği temsil eden yapı. Sözel ya da görsel betimlemeler içerebilir. DESEN : İşlevsel uygulamalar için kullanıcı ile ürün arasındaki etkileşimi yapılandıran somutlaştırılmış durum. Modeller paradigmalardan, desenlerde modellerden oluşur.

PARADİGMA DEĞİŞİMİ (THOMAS KUHN) İlimin gelişimi açısından Thomas Kuhn paradigma değişiminin çok önemli olduğunu vurgular.

Bilim öncesi dönem (Paradigma yok.) Normal bilim dönemi (Belirli bir paradigma yerleşti.) Bunalım dönemi(Paradigma sorgulanıyor.) Yeni paradigma dönemi (Alternatif paradigma doğdu.) Yeni normal bilim dönemi (Yeni paradigma güçlü) Yeni bunalım dönemi (Tekrar alternatifler aranıyor.)

BAŞLICA ARAŞTIRMA PARADİGMALARI NİCEL PARADİGMA Nesnel, olgusal, mutlak gerçek Sayısal ölçümlerle veri toplama NİTEL PARADİGMA Bireyin yorumlamayla oluşturduğu gerçek. Derin ve doğrudan katılımla veri toplama. KARMA PARADİGMA Çoklu yapıya (nicel+nitel) sahip gerçek Çeşitlendirme yoluyla veri toplama

NİCEL PARADİGMANIN İLKELERİ Pozitivist düşünce Bireyden bağımsız gerçek Nesnel ve görgül veri toplama İndirgemeci yaklaşım Genelleme amaçlı Belirlenen yönteme bağlılık Tutarlı ve gözlenebilir olgular Kapsamlı alanyazın taraması Sayısal veri ve istatistiksel çözümleme Dışsal dil kullanımı

NİTEL PARADİGMANIN İLKELERİ Post-pozitivist düşünce Öznel, göreli ve çoklu gerçek Doğal ortamda gözlem Bağlam ve kültüre göre farklılaşma Tümevarımcı yaklaşım Amaçlı örnekleme ya da çalışma kümesi Katılımcı veri toplama teknikleri Benzersiz olayları araştırma Sözel çözümleme ve anlamlandırma Kişileştirilmiş dil kullanımı

NİCEL MODELLER TARAMA Genel tarama Örnekolay tarama İLİŞKİSEL - Korelasyona dayalı araştırmalarda daha çok kullanılır. NEDENSEL KARŞILAŞTIRILMALI - Önceden oluşmuş bir farklılığa göre sonuçların etkilenip etkilenmediğini araştırır. DENEYSEL - Belirli bir uygulamanın denekler üzerindeki etkisini gözlemlemek üzere yapılan bir araştırmadır. Tam deneysel Yarı deneysel

NİTEL MODELLER Olgubilimsel çözümleme Etnografik inceleme Tarihsel araştırma Dayanaklı kuram çalışması Eylem araştırması

KARMA MODELLER Ardışık Model Eşzamanlı model Gömülü model Çok aşamalı model

EVREN-ÖRNEKLEM Evren (Population) Belli bir özelliğe sahip en geniş gözlem birimleri kümesi. Örneklem (Sample) Evrenin her bir alt kümesi. Örnekleme (Sampling) Belli yöntem ve tekniklerle örneklem belirleme süreci

Evrene genelleme yapılmak isteniyorsa örneklemin ‘temsil edebilir’ olması gerekir. Örneklem yansız belirlendi ise örneklem büyüklüğü arttıkça, temsil edebilirlik artar. Yanlı örneklemler, hatalı parametre kestirimlerine yol açar. Yansızlık için seçkisiz örnekleme yöntemleri kullanılır. E S1 S2 S3 S4 Evren Değer = Parametre Örneklem Değer = İstatistik

PARAMETRE VE İSTATİSTİK PARAMETRE : Evrene ilişkin değerler. (Tam sayım yapılır ve örneklem alınmaz.) İSTATİSTİK : Örnekleme ilişkin değerler. (Örneklemden elde edilen sonuçlar evrene genellenir.)

ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ OLASILIKLI ÖRNEKLEME : Seçilecek örneklemin evreni temsil yeterliğine sahip olması istenir. OLASILIKSIZ ÖRNEKLEME : Seçilecek örneklemde evreni temsil etme koşulu aranmaz.

OLASILIKLI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Yansız (Tesadüfi) Sistematik (Atlamalı) Kümesel (Grup Temelli) Tabakalı (Katmanlı)

OLASILIKSIZ ÖRNEKLEME Gelişigüzel Amaçlı Kotalı Kartopu Gönüllü Kolaylı Çok düzeyli

Örnekleme ÖRNEKLEME SÜRECİ Gözlem biriminin belirlenmesi Evrenin tanımlanması Örnekleme Yönteminin Belirlenmesi Örneklem Biriminin Belirlenmesi Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi Örneklemin seçilmesi

ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ Evren Büyüklüğü +- 0.03 örnekleme hatası (d) p=0.5 q=0.5 p=0.8 q=0.2 p=0.3 q=0.7 100 92 87 90 80 71 77 49 38 45 500 341 289 321 217 165 196 81 55 70 750 441 358 409 254 185 226 85 57 73 1000 516 406 473 278 198 244 88 58 75 2500 748 537 660 333 224 286 93 60 78 5000 880 601 760 357 234 303 94 61 79 10000 964 639 823 370 240 313 95 25000 1023 665 865 378 319 96 50000 1045 674 881 381 245 100000 1056 678 888 383 322 1000000 1066 682 896 384 246 323 100 milyon 1067 683

ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELİRLENMESİ Araştırma olanakları Evrenin niteliği Örnekleme Yöntemi Güven aralığı Örnekleme hataları

Evrene genelleme yapılmak isteniyorsa örneklemin ‘temsil edebilir’ olması gerekir. Örneklem yansız belirlendi ise örneklem büyüklüğü arttıkça, temsil edebilirlik artar. Yanlı örneklemler, hatalı parametre kestirimlerine yol açar.

ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Seçkisiz Yöntemler Seçkisiz Olmayan Basit/Tam seçkisiz örnekleme Tabakalı seçkisiz örnekleme Küme örnekleme Sistematik örnekleme Maksimum çeşitlilik örneklemesi Marjinal grup örneklemesi Örnek olay örneklemesi Kartopu örnekleme …

NİTEL VE NİCEL YAKLAŞIMLARDA ÖRNEKLEME Nicel araştırma yaklaşımı ile yürütülen araştırmalarda ve özellikle tarama modellerinde ‘seçkisiz örnekleme yöntemlerinin’ kullanılması beklenir. Nitel araştırma yaklaşımı ile yürütülen araştırmalarda ‘seçkisiz olmayan yöntemlerin’ daha uygun olacağı söylenebilir. Bu durumda ‘evren-örneklem’ tanımlaması yerine ‘çalışma grubu’ tanımlaması yapılabilir.

ÖRNEK Aşağıda verilen araştırma konuları için evren-örneklem tanımlaması yapınız. Örnekleme yöntemi belirleyiniz. Ankara Üniversitesi öğrencilerinin eğitim beklentileri Öğrenme güçlüğü olan çocukların öğrenme başarıları ile ilişkili demografik özellikleri

YAYGIN ÖRNEKLEME SORUNLARI Evreni tanımadan örneklem alınması Örneklem büyüklüğünün uygun olmaması Yanlış örnekleme tekniği kullanılması. Kolaylı örneklem ile çalışılması Gönüllü katılımcılarla yetinilmesi Kayıp deneklerin gözardı edilmesi Yeterli betimleme/açıklama yapılmaması

TEŞEKKÜR EDERİM…