MAN-557 Araştırma Yöntemleri Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Yüksek Lisans Prog. 2017-2018 Güz dönemi Çarşamba: 18:30-21:30 Yard.Doç.Dr.Cansu Ünver Erbaş, cansu.u.e@cag.edu.tr cnsunvr@gmail.com

Araştırma Yöntemleri Dersi İçerik: Bilim ve bilimsel yaklaşım ve yazmaya başlamak Bilimsel araştırma süreci ve araştırma konusu seçimi Apa Stili &Paraphrasing Eleştirel kaynak incelemesi, hipotez ve strateji geliştirilmesi Araştırmalarda ölçme ve ölçekler Bilimsel araştırmada veri: birincil ve ikincil veriler SPSS programı ve veri girişi Nitel araştırma yöntem ve teknikleri Nicel analizler: Farklılık testleri Nicel analizler: ilişki testleri Güvenilirlik ve geçerlilik testleri örnekler Sunum hazırlama teknikleri Sunumlar

Bilimsel Araştırma Süreci Bir şeyin/deneğin eleştirel bir biçimde incelenmesi sonucunda yani gerçekleri keşfetmek ve yeni ilişkiler & sonuçlara ulaşmak için yapılan arayış ve sorgulardır. Bilimsel araştırma Kuramsal bir katkı Uygulamada karşılaşılan bir probleme çözüm aramak için tasarlanır.

Temel Kavramlar Hipotez Değişken Tümevarım Tümdengelim

Hipotez (Denence) Ortaya çıkmış veya çıkacak belirli davranışlar, olgular, veya olaylar hakkında varsayım niteliğindeki açıklamalardır. Araştırma problemindeki değişkenler arasında ne tür bir ilişkinin olduğuna dair beklentiler ve yargıları ifade eder. Hipotez, araştırma sorusuna önceden verilmiş bir cevap niteliğindedir. «Tahmin» Önceki çalışmalara, kuramlara dayalı olarak oluşturulur.

Örnek; Parasuraman, Zeithaml ve Berry’nin geliştirmiş olduğu ölçeği geliştiren Cronin ve Taylor 1992 y ı l ı nda sunulan hizmet kalitesini ölçmeye yönelik boyutları geliştirmişlerdir. Bu boyutlardan yola çıkarak Shemwell ve Yavaş (1999) ve Raju ve Lonial (2001) yaptıkları çalışmalarında sağlık hizmetlerinde sunulan kalitenin farklı boyutlardan oluşabileceğini savunmuşlardır. Yağcı ve Duman’ın 2006 yılında yapmış oldukları çalışmanın bir sonucuna göre hastane türlerine göre ayakta tedavi gören hastaların hastane türlerine göre algıladıkları hizmet kalitesi boyutları arasında farklılık vardır. Bu çalışmalardan hareketle, çalışmanın ilk hipotezi şu şekilde geliştirilmiştir. H1: Yataklı tedavi hizmeti alan hastaların algıladığı hizmet kalitesi boyutları hastane türlerine göre farklılık göstermektedir.

Hipotez… Yanılgı: Ölçekteki her bir ifade hipotez olarak yazmak amaç dışıdır…

En yaygın görülen hipotez türleri Basit hipotez: İki değişken arasında birinin bağımlı değişken veya neden olduğu ve diğerinin bağımlı değişkene veya etkiye sahip olduğu hipotezidir. “Sigara kansere yol açar” bir basit hipotez örneğidir. Karmaşık hipotez: Birden fazla bağımsız değişken içeren hipotezdir. “Sigara ve alkol kanser ve akciğer hastalıklarına yol açar” hipotezi karmaşık bir hipotezdir. Boş hipotez: çalışma hipotezinin olumlu ifadesine aykırıdır. Boş hipoteze göre bağımlı değişken ile bağımsız değişken arasında bir ilişki yoktur. 'HO' ile gösterilir. Alternatif hipotez: Öncelikle birçok hipotez seçilir; aralarında daha uygulanabilir ve en verimli hipotez seçilir. Bu hipotez türü daha önce formüle edilmiş hipotezdeki değişiklikler nedeniyle ortaya çıkmaktadır. "HI" ile gösterilir. Mantıksal hipotez: Sadece mantık ilkelerini içeren hipotezdir. İstatistiksel hipotez: İstatistiksel olarak doğrulanabilecek bir hipotez istatistiksel hipotez olarak adlandırılır. Doğru veya yanlış kavramları yerine sonuç istatistiksel veriye bağlanır.

ÖRNEK HİPOTEZLER “ Şekerli yiyecekler yemek kilo aldırır” “Kilo vermek ve uzun yaşamak isteyen erkek bireyler diğer erkeklerden daha çok yaşama bağlılık ve mutluluk hisseder.” Yeşil çay insanlar için siyah çaydan daha sağlıklıdır. Et yemekle kilo vermek arasındaki istatistiksel bir ilişki vardır. Kahve içmek ömrü uzatır. Yürüyüş yapmak kalp sağlığına olumlu etki yapar. Ekmek yemek damar tıkanıklığına neden olur.

Değişken Hipotez kurmak için bağımlı ve bağımsız değişkenlerin arasında net ve nesnel bir dille ilişki kurmak gerekir. Herhangi bir deneğe/ şeye ait ve birden çok değer alabilen bir özellik- kavramdır. Değişebilen yani birden çok değer alan her şey değişkendir. Cinsiyet (kadın-erkek) Eğitim durumu (ilkokul, ortaokul, lise, üniversite, lisansüstü, okuryazar) Medeni durum(evli-bekar,dul, boşanmış) Yaş (1,2,3,………….yaşında gibi)

Değişken Grupları 1- Bağımlı-bağımsız değişkenler 2- Kategorik-sürekli değişken 3- Nitel-nicel değişken

Bağımlı-Bağımsız Değişken Bağımsız Değişken-X Bağımlı Değişken - Y Etkiler Etkilenir Neden Sonuç Yordayan Yordanan Örn: Kişilerin eğitim seviyesi gelir düzeyini etkiler . Eğitim seviyesi (bağımsız değişken X) Gelir düzeyi (bağımlı değişken Y)

Kategorik-Sürekli Değişken Cinsiyet ve medeni hal değişkenleri insanların yaşamı boyunca genel olarak belli kategoriler halinde sınıflandırılır. Cinsiyet (kadın-erkek) Medeni durum(evli-bekar, dul, boşanmış) Yaş her yıl değişir, Gelir artabilir, azalabilir. Kategorik Sürekli Değişken

Nicel-Nitel Değişkenler Gelir Yaş Çocuk sayısı Eğitim yılı Araç sayısı İşin niteliği «cazip-cazip değil» Öğrenci davranışı <dikkatli-dikkatli değil> Nicel-sayısallaştırılabilen değişkenler Nitel-sayısallaştırılamayan değişkenler

Nedenleştirme Türleri Bilimsel araştırmalarda yaygın olan « nedenleştirme» yöntemi olarak söz edilir. Her şeyin bir maddesi ve biçimi vardır ve bunlar, o şeyin doğasını belirler (Aristo). İki tür nedenleştirme vardır; Tümevarım Tümdengelim Bilimsel araştırma sürecinde tümevarım ve tümdengelim yöntemleri birbirlerini tamamlar niteliktedir: Tümevarımda, tek tek olgulardan genel ilkelere ulaşılır. Varsayımların doğruluğunu sınamak için deneyler ve incelemeler yapılır. Bu incelemelerin sonucunda genel ilkelere ulaşılır (tümevarım). Tümdengelimde, genel ilkelerden yola çıkılarak varsayımlarda bulunulur

Tümdengelim Tümevarım Evrensel kurallar, tahmini imalarına karşı sınanmak üzere hipotezler geliştirir, (genelden özele) sınırlı sayıda gözlemden (örnek,parça) hareket ederek genel sonuçlar oluştururken, (özelden genele) Tümdengelim yöntemi bize yeni bir bilgi vermez. Genel yargıların içerisindeki saklı olan bilgileri açığa çıkartır. özelin bilgisini genel yargılardan çıkarmaktır. Gözlenen tek tek olgulardan yola çıkarak genel yargılara ulaşmaktır. Başa bir deyişle tümevarım özelden genele giden bir akıl yürütme türüdür. Örn: Bütün Araştırma Yöntemleri Kitaplarında örnekleme ile ilgili bir bölüm vardır, elimdeki araştırma yöntemleri kitabında da örneklemeyle ilgili bir bölüm vardır. Örn: Elimizdeki araştırma yöntemleri kitabında örnekleme ile ilgili bir bölüm var, o halde bütün Araş. Yön. Kitaplarında örnekleme ile ilgili bir bölüm vardır. Örn: IMF politikaları bütün gelişmekte olan ülkelerde başarısız oldu, Türkiye’de de IMF ile standby imzalandı o halde IMF politikaları Türkiye’de başarısız olacaktır. Örn: IMF politikaları Türkiye’de başarısız oldu. Türkiye bir gelişmekte olan ülkedir, o halde IMF politikaları gelişmekte olan ülkelerde başarısızdır.

Nicel Araştırma Modeli -I Nicel Araştırmada Amaç Nedir? Bireylerin toplumsal davranışlarını gözlem, deney ve test yoluyla nesnel bir şekilde ölçmek ve sayısal verilerle açıklamaktır. Nicel Araştırma ile Ne kadar? Ne miktarda? Ne kadar sık? Ne kadar yaygın? gibi sorulara cevap arar. Deneysel Model: İki ya da daha fazla grup üzerinde yapılan uygulamaların, belli değişkenler açısından etkilerinin farklılaşma boyutu incelenir. İstatistiksel teknikler yardımıyla gruplar arası karşılaştırmalar yaparak sonuca ulaşılır. Bağıntısal Model: İki ya da daha fazla değişken arasında ilişki olup olmadığını incelemek amacıyla kullanılır. Nedensel-Karşılaştırma Modeli: Belli bir değişken açısından farklılaşan grupları birbiriyle karşılaştırmak  Tarihsel Model: Geçmişteki bir olayın durumu ve bu olayın mevcut durumu üzerindeki etkilerinin incelenmesidir.

Nicel araştırma sürecinin aşamaları

Nicel Araştıma Avantajları Sınırlılıkları Genelleştirilebilir sonuçlar üretilir. Farklı gruplar arasında farklılaştırma yapabilir. Kuramların doğruluk derecesi tespit edilir. Belirli bir yapı içindeki ilişkilerin incelenmesine yarar. Mükemmel örneklem almak güçtür. Yeteri sayıda veri toplamak güçtür. Mükemmel ölçüm şartları her zaman sağlanamaz. Ölçme aracı önyargı da yansıtır. Model dışındaki veriler ile ilgilenmez.

Nitel Araştırma Modeli -II Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve döküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algılandığı ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür. Nitel Araştırmada Sorular; İnsan niçin böyle davranır? Yargılar ve davranışlar nasıl oluşur? İnsanlar çevrelerinde olup bitenden nasıl etkilenir? Kültürler niçin ve nasıl gelişir? Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir?

Nitel Araştırma Yöntemleri: Fenomenoloji:Olaylar, durumlar, deneyimler veya kavramlar olabilir. Örneğin; İşletme yönetimi programı öğrencisinin Makro dersine karşı olumsuz tutumlarının sebeplerinin belirlenmesi Et nografi:Bir halkın, bir kültürün grubunun gelenekleri, inançları birbiriyle bağlantıları vs. betimlenmesidir. Örneğin; İşletme yönetimi programı öğrencisinin Makro dersine katılım düzeylerinin belirlenmesi. Gömülü Teori :Araştırmacı veri toplarken veya yorumlarken verilerin içine gömülü olan teoriyi ortaya çıkartır ve araştırma boyunca yeni kavram ve teorilere ulaşabilir. Örneğin; Öğrencilerin kesirlerde bölme işlemi yaparken kullandıkları yöntem ve modellerin incelenerek kesirlerle bölme işleminde kullanılabilecek bir yöntemin belirlenmesi Örnek Olay:Özel bir durumun derinlemesine incelenmesi. Örneğin; Bir öğrencinin kitap okumakta yaşadığı sorunların belirlenmesi

Nitel araştırma sürecinin aşamaları

Nitel Araştırma Avantajları Sınırlılıkları Özel durumun “gerçekliğini” yansıtır. Sonuçlarla kuram üretilmesi kolaydır. Farklı faktörlerin anlaşılmasını sağlar. Araştırma sonuçlarının uygulanabilirliği daha yüksektir. Deneklerin yaşadıkları deneyimleri olduğu şekliyle ifade etmeleri zordur. Verilerin analizinde bireylerin sahip oldukları, önyargı da yer alır.

Bilimsel Araştırma Süreci Problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistemli olarak: verilerin toplanması, analizi, yorumlanması -değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir. Bilimsel araştırma sistematik bir ‘’ araştırma şablonu’’ sunar.

Tipik bir araştırma süreci adımları Konunun belirlenmesi ve araştırma önerisinin oluşturulması Eleştirel kaynak incelenmesi yaparak hipotez ve stratejilerin belirlenmesi Konu olan ana kütle ve evrenin oluşturulması Araştırma soru ve hipotezlerin sınanabileceği cevapların toplanılması Verilerin analizi Bulguların raporlanması

Araştırma Konusu- Problem Seçimi En önemli ve En zor karar; konu ve problem belirlemek Bilimsel Araştırmalar; Bir gerçeği açığa çıkarmak için, Var olan problemlere çözüm aramak, Akademisyenler ve uygulayıcılar için yeni ufuklar yaratmak amacıyla hazırlanır.

Konu belirlerken, Araştırmacı ne yapmak istediğini bilmelidir. İlgili literatür tarandığı zaman konu ve problem daha açık ifade edilebilir. Adams vd. (2007) konu belirleme evresini kum üzerine inşaat yapmak olarak teşbih etmektedir Gömleğin ilk düğmesi doğru iliklenirse diğer adımlarda aynı doğrulukta ilerler.

Konu ararken İlk bakışta ilginç gelebilecek konu netleşmedikçe araştırılabilir özelliğinden uzaklaşır. Örneğin bir araştırmacı < toplumsal eşitsizliklere ilişkin bazı bilgiler edinmeyi amaçlıyorum» Bir KONU belirlemiş OLMAZ….

Çünkü, Ne tür eşitsizlikler? Ne tür bilgiler? Eşitsizliklerin Dağılımı mı, Etkileri mi , Sebepleri mi?, araştırılacak? Çalışma hangi dönemi kapsayacak? Araştırma konusunun berraklaşması gerekir.

Muhtemel Araştırma Konusu Belirlerken, Genel konu belirlenir ve yapılan araştırmalarla konu daraltılır. Yöntemler Kuram ve uygulamalardan yola çıkılır (araştırıcı deneyimleri ve teoriler) Güçlü ve zayıf yönler belirlenir (araştırmacının ilgi alanı ve ilgilenimi önemli) Daha önce yapılan tezleri incelemek ( yok.gov.tr/tezler ) Akademisyen, meslektaşlarla tartışmak Kaynak incelemesi yapmak ( Veri tabanları, kütüphane,dergiler,yayınlar, ilgili kurum verileri) Kendi iş tecrübelerinden faydalanmak (iş yerindeki sorunlar vb.) Danışman veya bir akademisyenden yardım almak vb. )

Araştırma Konusu Araştırma ahlakı açısından birebir aynı çalışma olmamalıdır, ya örneklemle, ya sektörle ya kullanılan değişkenlerle farklılaştırılarak önerilmelidir. Bilimsel açıdan literatüre katkısı ne olacaktır-olmuştur? Sorusunun cevabı aranmalıdır. Tezlerin ve makalelerin sonuç ve öneriler kısmı iyi irdelenirse güzel konular ve araştırma problemleri ortaya çıkabilmektedir.

Ancak, unutmayın! Her kabul edilen tez yada makale ‘ Mutlak Kalite’ ‘yi garantilemez. Her bir tez bir problemin belirli bir boyutlarını açıklar. Diğer boyutlar yeni çalışmalarda incelenebilir. Tez ve makalelerin konuyu işleyiş tarzları ve yöntem eksiklikleri de yeni konuları doğurur.

Genel Araştırma Konusu örnekleri Tüketicilerin satın alma kararına etki eden faktörler Performans değerleme verimlilik ilişkisi İşgörenlerin eğitim ve geliştirilmesinde bilgisayar kullanımı Yönetici-sendika ilişkileri Gecekondulaşma ve sosyal çözülme Eğitimde toplam kalite yönetimi Orta-Asya’da Türk girişimcilerin karşılaştıkları sorunlar Teknolojinin işgören sağlığı üzerindeki etkisi Girişimcilik Kursu alan bireylerin girişimci olma niyetlerine etkisi.

Konu daraltma yönleri Sektör ayrımı (hizmet, imalat, tarım vb.) Sanayii ayrımı (elektronik, otomotiv, banka kağıt, vb.) Konunun kapsamı (ücret sistemleri: performansa dayalı ücret sistemleri) Coğrafi alan (Çukurova Bölgesi uygulaması, Ankara ili örneği vb.) Zaman (2000-2016 yılları arası) Çalışan gruplar (memur-işçi, yönetici-işgören, mavi-beyaz yakalı vb.) Toplumsal katmanlar (işçi, memur, işveren, emekli) Yaş Durumları (bebek, X., Y.,Z kuşakları) Yaşama yerleri (köy, şehir vb.) Bu vb. karmalar.

Genel ve daraltılmış araştırma konusu Genel konu « performans değerlemenin verimlilik üzerine etkilerinin belirlenmesi» Özel (daraltılmış) konu « yıllık performans değerlerinin banka çalışanlarının verimlilikleri üzerine etkisi: Ankara örneği» - konu, sektör ve coğrafi alan kriterleri

İyi konu özellikleri: Araştırılabilir, Uygulama ve kuram açısından katkı niteliğinde olmalı, Özgün olmalı, Potansiyel sonuçlara simetri olmalı Jürinin-değerlendiricinin beklentileriyle örtüşmeli, Araştırmacının yetenek ve imkanlarına uyumlu olmalı

İyi bir Konu Nasıl Seçilir? Araştırılabilir olmak, Veri toplanabilir olmalı, toplanan veri analiz edilebilir olmalı. Örn. İşyerinde uyuşturucu kullanımına ilişkin bir anket çalışması için sağlıklı veri toplama olamaz. İşletmelerin finansal durumu, üst yönetim kararları, özel hayat, aile içi ilişkiler konuları da hassas konulardır. Özel veri edinme kaynağı yoksa araştırıcı bu konuları da seçmemelidir.

Araştırma konusu seçerken ilişkili kontrol soruları Konu araştırılabilir nitelikte mi? Konu, değerlendirmeyi yapacak kurumun beklentilerini karşılayabiliyor mu? Konu, ilginizi çekiyor mu? Konu kuram ve uygulamalar açısından anlamlı mı? Konuyu araştırabilecek nitelikte misiniz? Belirtilen zamanda yapabilecek misiniz? Araştırma problemlerini ve hedeflerini açıkça ifade edebiliyor musunuz? Araştırılan konu hakkında ön kaynak taraması yaptınız mı? Gerekli finansal kaynaklara sahip misiniz? Gerekli verileri toplayabilecek misiniz?

Araştırma fikri projeye dönüşürken; Araştırmanın başlangıcında amaçlar net olarak ortaya konmalıdır. İleriki aşamalarda revize edilebilir. Hipotez illaki olacak diye bir şey söz konusu değildir. Nitel araştırmalarda hipotez olmayabilir Deneysel ve anketle yürütülen çalışmalarda hipotez kurarak sınama yapabilir.

Araştırma sorularının yazılması; Açık ve net olmalı, Her okuyan aynı şeyi anlamalı, Araştırma sorularının yazılmasında Ne (Tanımlayıcı) ve Niçin (açıklayıcı) sorularına dayalı olarak yazılır. NE sorusu Niçin’e göre daha kolaydır. Uygulamada birçok araştırıcı iki tip soruyu da beraber sorgular. Önce durum tespiti için Ne soruları sorulur, sonra durumu izah etmek için Niçin sorularına cevap aranır.

Ne vs. Niçin Niçin Sorusuna yönelik tipik örnekler Niçin kişi başına düşen araştırma harcamaları itibariyle Türkiye, Avrupa sonuncusudur? Niçin kara taşımacılığı deniz ve hava taşımacılığından öndedir? Niçin Polonya Türkiye’den fazla yatırım alıyor? Ne Sorusuna yönelik tipik örnekler Türkiye’de toplam çalışanların yaş grupları itibariyle Dağılımları nedir? Çalışanlar içinde sendika oranı nedir? İmalat sektöründe kapasite kullanımı nedir? Türkiye’de gelir dağılımının son 15 yılda gösterdiği eğilim nedir?

Araştırma Amaçlarının Yazılması, Araştırmacı çok genel anlamda bir araştırma konusu bulur. Değişik ölçütler kullanarak bu konuyu araştırabilecek şekle getirir, daraltır-özelleştirir. Bu konuyla ilgili neleri tartışacağına ilişkin genel araştırma sorularını ifade eder. En son aşamada ise, araştırmanın amacını belirtir.

Araştırma Teklifi (Önerisi) yazma Araştırma ortamı oluşturmak ve plansızlık durumlarından kurtulmak için yazılır. Araştırma Teklifinin Amacı Fikirleri organize etmek (mantıklı ve tutarlı olmak) İlgilileri ikna etmek (danışman vb.) Araştırma Teklifinin İçeriği Araştırma başlığı Fikrin ortaya çıkışına destek olan ilgili Literatür (araka plan) Araştırma soru ve amaçları (bu araştırmayla hedefimiz nedir?) Yöntem, teklifin en uzun kısmı ( araştırma amaçlarının nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin niyet açıkça ifade edilmelidir.) Araştırma tasarımı, veri toplama yöntem ve teknikleri, verilerin toplanma süreci analizindeki teknikler anlatılmalıdır. Zaman planı Maddi kaynaklar Kaynakça