ELEKTRONİK TİCARET (e-ticaret)

1. ELEKTRONİK TİCARET HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1.1 Tanım 1.2 Elektronik Ticaretin Kapsamı 1.3 Elektronik Ticaretin Araçları 1.4 Elektronik Ticaret Türleri

1.5 Elektronik Ticaretin Dolaylı Taraftarları 1.6 Elektronik Ticaret İle Klasik Ticaret Arasındaki Farklar 1.7 Elektronik Veri Değişimi

2. ELEKTRONİK TİCARETİN ETKİLERİ VE FAYDALARI 2.1 Elektronik Ticaretin Ekonomik Hayata Etkileri 2.1.1 E-Ticaretin Ekonomik Hayatta Etkilediği Faaliyetler 2.1.2 E-Ticaretin Getirdiği Değişimler

2.1.3 E-Ticaretin Sağladığı İmkanlar 2.1.4 E-Ticaretin Yönetime Etkileri 2.1.5 E-Ticaretin Reklamcılığa ve Pazarlamaya Etkileri 2.1.6 E-Ticaretin Alıcılar ve Satıcılar Arasındaki Faydaları

2.2 Elektronik Ticaretin Sosyal Hayata Etkileri 2.1.7 Geliştirme Yolundaki Ülkelerin E-Ticaretten Sağlayabilecekleri Yararlar 2.2 Elektronik Ticaretin Sosyal Hayata Etkileri

3. ELEKTRONİK TİCARET ÖNÜNDEKİ ENGELLER ve SORUNLAR 3.1 Teknik Sorunlar 3.2 Hukuksal Sorunlar 3.3 Sosyal Sorunlar

4. ELEKTRONİK TİCARETTE BİLGİ GÜVENLİĞİ 4.1 Açık Anahtar ve Gizli Anahtar 4.2 Kriptografi ve Sayısal Şifreleme 4.3 Onay Kurumu

4.4 Elektronik Kimlik Belgesi 4.5 Set ve SSL 4.6 Güvenliğin Önemi 4.7 Elektronik Ticarette Bilgi Güvenliği Terimleri

5. E-TİCARETİN GELİŞİM SÜRECİ,GELECEĞİ ve SAYISAL VERİLER 6. TÜRKİYE’DE E-TİCARET 7. SONUÇ 8. KAYNAKÇA

1. ELEKTRONİK TİCARET HAKKINDA GENEL BİLGİLER Doymaz bir potansiyele sahip olan insanoğlu her geçen gün hayatına yeni ve değişik şeyler katmaktadır. Hiç şüphe yoktur ki, bu yenilik ve değişimler insanların ve ulusların istikbali ile ilgilidir.

Özellikle son dönemlerde bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişmeler, insanoğlunun hayatında bir çok ilke imza atmaktadır. İşte bu ilklerden bir tanesi “Elektronik Ticarettir (E-Ticaret )”.

Bazı insanlar için oldukça yeni olan bu kavram, yukarıda da denildiği gibi insanların, ulusların ve devletlerin geleceğinin şekillenmesi açısından oldukça önemlidir.

Pek de küçük olmayan küremizi büyük bir köy sınıfına sokacak; globalleşmenin belki de -en sağlam ve en gerçekçi adımı- sayılabilecek elektronik ticaret, gerek sosyal ve gerekse ekonomik yaşamda yeni, hızlı ve ilginç değişimler getirecektir.

1.1. TANIMLAR Elektronik ticaretin kapsamının sınırları kesin olmadığından ve sürekli geliştiğinden tanımını yapmak oldukça güç olmuştur. E-Ticaretin tanımı konusunda farklı ülkelerin kuruluşları tarafından farklı tanımlar ortaya konmaktadır;

WTO (DÜNYA TİCARET ORGANİZASYONU) - Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır.

CEFACT (Birleşmiş Milletler Yönetim, Ticaret ve Ulaştırma İşlemlerini Kolaylaştırma Merkezi)- İş, yönetim ve tüketim faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılanmış ve yapılanmamış iş bilgilerinin, üreticiler, tüketiciler ve kamu kurumları ile diğer organizasyonlar arasında elektronik araçlar üzerinden paylaşılmasıdır.

Ancak e-ticaret konusunda en yaygın genel kabul görmüş tanım OECD tarafından 1997'de yapılan tanımdır; Sayısallaştırılmış yazılı metin, ses ve görüntünün işlenmesi ve iletilmesine dayanan kişileri ve kurumları ilgilendiren tüm ticari işlemlerdir. OECD, e-ticaret sürecini ise şu şekilde tanımlamıştır;

· Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi, · Firmaların elektronik ortamda buluşması,  · Ödeme sürecinin yerine getirilmesi,  · Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi, Satış sonrası bakım, destek, vb. hizmetlerin temin edilmesi.

Elektronik ticaret, her türlü bilgisayar ağları üzerinden, ürün tasarımı, üretilmesi, tanıtımın yapılması, ticari muameleler hesapların ödenmesi ile ilgili tüm etkinlileri kapsar. Elektronik ticaret elektronik olarak iş yapmak demektir. Yazılı metin, ses, video biçimindeki verilerin elektronik olarak işlenesi ve iletimini içerir.

Elektronik ticaret çok dağınık etkinlikleri içerir Elektronik ticaret çok dağınık etkinlikleri içerir. Bunlar arasında mal ve servislerin elektronik olarak alışverişi, sayısal içeriğin anında kaynaktan sunma, kamu alımları, doğrudan tüketiciye pazarlama ve satış sonrası servisler gibi etkinlikler sayılabilir.

Elektronik ticaret, her türden mal ve hizmeti kapsar Elektronik ticaret, her türden mal ve hizmeti kapsar. Elektronik ticaret alışılagelmiş etkinlikler (sağlık, eğitim) ve yeni etkinlikler (sanal alışveriş merkezleri) olmak üzere bir dizi değişik aktiviteyi kapsar.

Elektronik ticaret; özellikle 1995 yılından sonra internet kullanımının artmasıyla ortaya çıkan, ticaretin elektronik ortamda yapılması kavramı elektronik ticaret ya da kısaca e-ticaret olarak adlandırılır.

Mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri veya tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla;

reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme, teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.  

İnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni ve çok etkin bir araç haline getirmiştir. Elektronik ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

Yeni ekonominin ortaya çıkışıyla dünya ekonomisindeki rekabet gözle görülür biçimde artmıştır. Geleneksel pazarlama yöntemlerine, internet olanaklarını da ekleyen kuruluşlar, sadece belirli bir kitleye satış yapabilmenin ötesine geçip, üretkenliği ve yaratıcılığı arttıran küresel e-ticaret bağlantıları kurma şansını elde edebiliyorlar.

Eskiden birçok şirket; televizyon, gazete, radyo gibi araçları kullanarak potansiyel müşterilerine ulaşmaya uğraşırken, bugün bunlardan daha etkin ve ölçülebilir olan internet üzerinden reklamcılık kullanılıyor.

Geçmişte hedef kitlesine kısıtlı yollarla ulaşabilen şirketler, bugün 50’yi bulan farklı e-pazarlama yöntemiyle daha çok müşteriye daha hızlı ulaşabiliyor. Üstelik bu yöntemler ya tümüyle ücretsiz ya da sıfıra yakın bir bütçeyle karşılanabilecek durumda.

Elektronik ticaretin araçlarını, birbirleriyle ticaret yapanların ticari işlemlerini kolaylaştıran her türlü teknolojik ürünler (telefon, faks, televizyon, bilgisayar, elektronik ödeme ve para transfer sistemleri, elektronik veri değişimi sistemleri olarak düşünebiliriz.

Elektronik ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilen yeni internet teknolojileri ise ses, görüntü ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, internet üzerinden yapılan bu işlemlerin maliyeti diğer araçlara oranla hayli düşüktür.

Geçmişte bir ölçüye kadar kapalı bilgisayar ağları üzerinden gerçekleştirilen elektronik ticaret uygulamaları, güvenli olmakla birlikte maliyeti oldukça yüksek sistemlerdir. Günümüzde, açık bilgisayar ağı olan internet, elektronik ticaret için çok daha uygun bir altyapıdır.

İnternet aracılığıyla, artık kapalı yapıdan açık yapıya geçerek küreselleşen ağların getireceği avantajlardan yararlanılmaktadır. Bu da, özellikle KOBİ'lerin (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin) dünya ticaretinde daha fazla yer almalarına imkân sağlamaktadır.

Elektronik ticaret, özellikle KOBİ'ler için çok uygun bir ticaret şeklidir. Elektronik ticaret, ürün seçeneklerinin artmasını, ürünlerin kalitesinin yükselmesini ve daha hızlı bir şekilde ödenerek teslim alınmasını sağlamaktadır

Bilindiği gibi “ticaret” ifadesi kavramsal olarak “mal veya hizmetin satın alınması ve satılması” işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik ortamda,internet üzerinde yapılması e-ticaret kavramını ortaya çıkarmıştır.

Müşteri beklentilerindeki mal ve hizmet arzındaki artış,iş dünyasındaki rekabeti küresel ölçekte zorlaştırmaktadır. İş adamları buna uyum sağlamak için organizasyonlarını ve çalışmalarını değiştirmektedir.

E-ticaretin tanımı konusunda farklı ülkelerin kuruluşları tarafından farklı tanımlar ortaya konmaktadır. Anacak e-ticaret konusunda en yaygın genel kabul görmüş tanım OECD tarafından 1997’de yapılan tanımdır.

1.2. ELEKTRONİK TİCARETİN KAPSAMI Elektronik ticaret, her türlü bilgisayar ağları üzerinden, ürün tasarımı, üretilmesi, tanıtımın yapılması, ticari muameleler hesapların ödenmesi ile ilgili tüm etkinlileri kapsar. 

Elektronik ticaret elektronik olarak iş yapmak demektir Elektronik ticaret elektronik olarak iş yapmak demektir. Yazılı metin, ses, video biçimindeki verilerin elektronik olarak işlenesi ve iletimini içerir. Elektronik ticaret çok dağınık etkinlikleri içerir.

Bunlar arasında mal ve servislerin elektronik olarak alışverişi, sayısal içeriğin anında kaynaktan sunma, kamu alımları, doğrudan tüketiciye pazarlama ve satış sonrası servisler gibi etkinlikler sayılabilir.

Elektronik ticaret, her türden mal ve hizmeti kapsar Elektronik ticaret, her türden mal ve hizmeti kapsar. Elektronik ticaret alışılagelmiş etkinlikler (sağlık, eğitim) ve yeni etkinlikler (sanal alışveriş merkezleri) olmak üzere bir dizi değişik aktiviteyi kapsar. 

  Son çeyrek yüzyılda yaşadığımız teknolojik devrim, sadece günlük yaşamımızı etkilemekle kalmadı, iş yaşamı ve ekonomik faaliyetlerle ilgili tüm alanları doğrudan yeniden yapılandırmaya başladı.

Teknolojinin getirdiği bu yeni yapılanma, yeni ekonomi, e-ticaret, e-iş, e-devlet vs. gibi yeni kavramlarla da bizi tanıştırdı. Bu tanışmayı yalnızca teorik olarak düşünmeyip, pratiğe döken ve uygulamaya geçen kişi ve kurumlar, ekonomik anlamda verimlilik ve rekabet gücü açısından büyük yol kat ettiler.

   Elektronik ticaret (e-ticaret) tüm bu gelişmeleri simgeleyen ve hepsini kapsayan bir kavram olarak kabul edildi. Ayrıca, teknolojiyle yenilenen ekonomi ve ticaret uygulamaları süreci olarak da kabul görmeye başladı.

Bu sürece katılan dünyadaki irili ufaklı ticari birimler yepyeni bir verimlilik, sınırsız pazar ve rekabet gücü elde etmeye başladılar. E-ticareti kısaca " Bilişim ağları (Internet gibi) üzerinden yapılan tüm bilgi, hizmet, para vs. gibi ekonomik değerlerin değişimi süreci" olarak niteleyebiliriz.

   E-ticareti kısaca " Bilişim ağları (Internet gibi) üzerinden yapılan tüm bilgi, hizmet, para vs. gibi ekonomik değerlerin değişimi süreci" olarak niteleyebiliriz.

Geleneksel ekonomide üretim faktörleri bilindiği gibi sermaye, toprak ve işgücü olarak kabul ediliyordu. Teknoloji devrimi bu faktörlere, geleneksel faktörlerden daha da etkin şekilde teknoloji, bilgi ve yaratıcılığı ekledi.

Bu durum sadece ekonomik değişim çeşitliğini arttırmadı, ayrıca sermaye, işgücü kapasitesi yönünden kısıtlı olan ticari birimlere de (KOBİ´ ler gibi) büyük ticari birimlerin sahip olduğu ölçüde verimlilik ve rekabet gücü şansı sağladı.

Ülkemizde ise, toplam işletmelerin %99´undan fazlasını ve toplam istihdamın yaklaşık %55´ini ekonomiye kazandıran KOBİ´ ler, dünya pazarlarına girebilmek, rekabet alanlarını genişletmek ve maliyetleri düşürüp en etkili yolunun teknolojiyi kullanmak ve dolayısı ile e-ticaret uygulamalarına geçmek olduğunu görebiliyorlar.

Hem firmadan müşteriye yönelik B2C (Business to customer) hem de firmadan firmaya B2B e-ticaret kanallarını kullanabilme konusunda oldukça elverişli konumda olan KOBİ dünyası, pazar bulma ve iç verimlilik yönünden büyük işletmelerle arasındaki bu ayrımı e-ticaretle ortadan kaldırıyor.

İhracat, uygun maliyetlerde kredi, üretim faktörü, yatırım malı bulma vs. gibi çok sayıda konuda KOBİ ve büyük işletmelerin eşit şartlarda rekabet edebilecekleri tek alanın e-ticaret olduğu görünüyor.

Elektronik ticaret, mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. İnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni ve çok etkin bir araç haline getirmiştir.

Elektronik ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

Elektronik ticaretin araçlarını, birbirleriyle ticaret yapanların ticari işlemlerini kolaylaştıran her türlü teknolojik ürünler olarak düşünebiliriz.

EDI, ticaret yapan iki kuruluş arasında, insan faktörü olmaksızın bilgisayar ağları aracılığı ile belge ve bilgi değişimini sağlayan bir sistem olarak elektronik ticaretin önemli bir aracıdır.

Elektronik ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilen yeni internet teknolojileri ise ses, görüntü ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, internet üzerinden yapılan bu işlemlerin maliyeti diğer araçlara oranla hayli düşüktür.

Geçmişte bir ölçüye kadar kapalı bilgisayar ağları üzerinden gerçekleştirilen elektronik ticaret uygulamaları, güvenli olmakla birlikte maliyeti oldukça yüksek sistemlerdir.

Günümüzde, açık bilgisayar ağı olan internet, elektronik ticaret için çok daha uygun bir altyapıdır. İnternet aracılığıyla, artık kapalı yapıdan açık yapıya geçerek küreselleşen ağların getireceği avantajlardan yararlanılmaktadır.

Bu da, özellikle KOBİ'lerin (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin) dünya ticaretinde daha fazla yer almalarına imkan sağlamaktadır. Elektronik ticaret, özellikle KOBİ'ler için çok uygun bir ticaret şeklidir.

Elektronik ticaret, ürün seçeneklerinin artmasını, ürünlerin kalitesinin yükselmesini ve daha hızlı bir şekilde ödenerek teslim alınmasını sağlamaktadır.

Potansiyel tüketicilerin dünyanın her yanında pazara arz edilen ürünler hakkında bilgi sahibi olmalarına ve yeni üreticilerin dünya pazarlarına girmelerine imkan vermektedir.

Daha düşük fiyatlı ve kaliteli ürünlerin pazara girmesi üreticiler arasında rekabetin artmasına ve tüm ticari işlemlerin maliyetinin düşmesine neden olmaktadır.

Potansiyel tüketicilerin dünyanın her yanında pazara arz edilen ürünler hakkında bilgi sahibi olmalarına ve yeni üreticilerin dünya pazarlarına girmelerine imkân vermektedir.

Daha düşük fiyatlı ve kaliteli ürünlerin pazara girmesi üreticiler arasında rekabetin artmasına ve tüm ticari işlemlerin maliyetinin düşmesine neden olmaktadır.

Elektronik ticaret, üretici ve tüketicileri, özellikle KOBİ'leri geleneksel ticaret engelleri olan pazara uzaklık, bilgi eksikliği ve talebe uygun üretim yapılamayışı gibi dezavantajlardan kurtarabildiği ölçüde yararlı olacaktır.

Ancak, elektronik ticaret ülkelerin tüm ticari sorunlarını (örneğin ulusal tedarik zincirindeki halkaları) çözemez. Elektronik ticaret konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmayan ülkeler ilk aşamada interneti sadece reklam veya pazar araştırması amacıyla kullanabilirler.

E-ticareti bu kadar gözde kılan unsurlar arasında; e-ticaretin, şirket ile hedef kitlesi arasındaki doğrudan ilişki sağlaması, pazarlamacılara istedikleri bilgileri sunması, hızlı ve düşük maliyetli olması ve tüm bunların elektronik ortamda yapılıyor olması sayılabilir.

Diğer olumlu unsurlar arasında ise dağıtımda kolaylık ve ucuzluk, tüketici ile daha rahat etkileşim, anında geri dönüş, dikkat çekicilik, küresel pazarla tanışma, 24 saat hizmet ve anında satış yer alır.

Normal koşullarda ortalama 10 yıl alan markalaşma süreci, elektronik ticaret sayesinde 2 yıla inmiş durumdadır. Bugün "Dünyanın en büyük 500" şirketi listesinde bundan birkaç yıl önce kurulmuş olan onlarca e-şirket yer alıyor.

Etkisi küresel olan internet ekonomisi, hem ticaret hem de siyaseti etkiler. Tüm dünya çapında, iş dünyasının önderleri, kendi şirketlerinin ayakta kalma ve rekabet edebilme yetilerinde internetin oynadığı rolü kabul etmektedir.

1.3. ELEKTRONİK TİCARETİN ARAÇLARI Elektronik ticaretin araçlarını sayarken, günümüzden en çok kullanılanlarına değinmek yeterli olmaktadır. Bu araçlar bilindiği gibi; · Telefon, · Fax, · Televizyon, · Elektronik ödeme ve para transfer sistemleri, · Elektronik veri değişimi (Electronic Data Interchange-EDI), · İnternet, · İntranet, · WAP  şeklindedir.

Ancak Elektronik ticaret yapılabilecek ortamlar kesinlikle bunlarla sınırlı değildir. Günümüzde birçok büyük BT (Bilgi Teknolojileri) firması yeni Elektronik ticaret araçları ve ortamları üzerinde AR-GE çalışmalarını sürdürmektedirler.

EDI ve internet, e-ticaret açısından diğer dört klasik araca göre farklı bir konuma sahiptir. Ticareti yapan iki firma arasında insan faktörü olmaksızın bilgisayarlar aracılığıyla belge ve bilgi değişimi sağlayabilen EDI sistemleri,e-ticaretin önemli bir aracıdır.

EDI sistemi, ekipman ve bağlama maliyetinin yüksekliği nedeniyle yaygın olmamakla birlikte kendine ait telekomünikasyon alt yapısı bulunan bir şebekedir. Yukarıda sayılan altı temel araç arasında internet e-ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilmektedir.

Bir hizmetin üretiminin, reklamının, satın alımının, ödenmesinin ve teslimatının yalnızca internet aracılığıyla yapılması mümkündür. Ses, görüntü ve yazılı bir metni aynı anda ve daha hızlı iletebilme imkanının olması ve bu işlemlerin internet ortamında daha ucuz olması gibi nedenlerden ötürü daha çok tercih edilmektedir.

1.4. ELEKTRONİK TİCARET TÜRLERİ Elektronik ticaret içinde bulunan taraflar itibariyle 4 ana gruba ayrılabilir:  1. Şirketler Arası (B2B- Business To Business) Elektronik Ticaret: En yaygın kullanılan elektronik ticaret şeklidir. Şirket içi veya şirketler arası yapılan bu tür ticaret 1960'ların başından beri kullanılmaktadır.

Elektronik Veri Değişimi (Electronik Data Interchange) olarak da adlandırılır. Firmaların elektronik ortamda tedarikçiye sipariş vermesi, faturalarını temin etmesi ve bedellerini ödemesi bu bölümde değerlendirilmektedir.

1999 yılı verilerine göre; şirketler arası elektronik ticaret işlemleri, E-Ticaret cirosunun %90'nını oluşturmaktadır. İnternet araştırma şirketi Jupiter Research'e göre; ABD'de işletmeden işletmeye (B2B) elektronik ticaret hacminin 2005'e kadar 6.3 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor.

2. Şirket-Tüketici Arası Elektronik Ticaret: Son yıllardaki web ve wap teknolojilerindeki gelişmelerle ortaya çıkmış yeni bir tür alışveriş ortamıdır.

Elektronik ticaretin en çok bilinen türüdür Elektronik ticaretin en çok bilinen türüdür. Sanal Mağaza uygulamaları ile İnternette firmalar elektronik ortamda; bilgisayardan otomobile, kitaptan pizzaya birçok ürünün doğrudan tüketiciye satışını yapmaya başlamıştır.

Yaygın GSM kullanımı ile birlikte wap teknolojisi de tıpkı web teknolojisi gibi gelişmekte ve yer, zaman gibi kısıtlar olmaksızın elektronik ticaret yapılan uygun bir ortam haline gelmiştir.

3. Şirket-Kamu İdaresi Arası Elektronik Ticaret: Kamu ile şirketler arasındaki lokal ağlar üzerinde yapılan ticaret, haberleşme ve diğer tüm etkinlikleri bu alanda tanımlayabiliriz.

Kamu ihalelerinin İnternette yayınlanması ve firmaların elektronik ortamda teklif vermeleri ilk örnekleri oluşturmaktadır. E-Ticaretin yaygınlaşmasını desteklemek amacı ile kamunun vergi ödemeleri, gümrük işlemleri de sanal dünyaya taşınmaktadır.

4. Tüketici-Kamu İdaresi Arası Elektronik Ticaret: Tüketici ile kamu idaresi arasında her türlü vergi, sağlık ve hukuksal etkinliği bu alanda niteleyebiliriz.

Henüz yaygın örnekleri olmayan bu kategoride ehliyet, pasaport başvuruları, sosyal güvenlik primleri ile vergi ödemeleri, vb. uygulamalar ile Elektronik Devlete geçişin sağlanması planlanmaktadır.

İngiltere hükümeti, 2005 yılında tüm kamu hizmetlerinin elektronik ortamda yapılabileceği ve Elektronik Devlet'e geçişin tamamlanacağını duyurmuştur. 2002 yılına kadar ise tüm okul ve kütüphanelerin İnternet bağlantılarının sağlanması planlanmaktadır.   

Şekil 1: Elektronik ticaret taraflarının ilişkileri  

1.5. ELEKTRONİK TİCARETİN DOLAYLI TARAFLARI Elektronik ticaret taraflarının işlemlerinin işleyişi, güvenliği ve kontrolü alanında bu ticaret şeklinde de klasik ticarette olduğu gibi dolaylı taraflar katılmaktadır. Bu taraflar duruma ve işin şekline göre çeşitlenebileceği gibi, başlıca şöyle sıralanabilir;

i. Alıcı ii. Satıcı iii. Üretici iv. Bankalar v. Komisyoncular vi i. Alıcı ii. Satıcı iii. Üretici iv. Bankalar v. Komisyoncular vi. Sigorta Şirketleri vii. Nakliye Şirketleri

viii. Özel sektör bilgi teknolojileri ix. Sivil toplum örgütleri x viii. Özel sektör bilgi teknolojileri ix. Sivil toplum örgütleri x. Üniversiteler xi. Onay kurumları, elektronik noterler xii. Dış Ticaret Müsteşarlığı xiii. Gümrük Müsteşarlığı xiv. BT geliştiren ve sağlayan kuruluşlar

1.6. ELEKTRONİK TİCARET İLE KLASİK TİCARET ARASINDAKİ FARKLAR Elektronik ticaretin klasik ticarete göre belirgin farkları daha çok iletişim ve onay işlemlerinde ortaya çıkmaktadır. Veri aktarımının sağlanması için klasik yöntemde bir çok yol vardır.

Ancak bunların hepsi e-posta ve diğer data aktarım alanlarından daha hızlı olamaz. Geleneksel ticaret ifadesiyle, elektronik ticaretin sağladığı imkanlardan faydalanmadan yapılan ticaret kastedilmiştir.

Daha önceki yazılarda da bahsedildiği gibi e-ticaretin gündelik hayatımıza girmesi çok kısa bir süre önce olmuştur. E-ticaret kavramı özellikle ülkemizde çok yeni bir kavramdır ve internet kullanıcıları arttıkça e-ticaretin gelişmesi de hızlanacaktır.

Çevremizden de görebileceğimiz gibi insanların alışık olduğu alışveriş şekli klasik ticaret şeklindedir. Ancak pazarın konumu gittikçe değişmektedir. Asırlar boyunca küçük değişimlerle günümüze ulaşmış olan klasik ticaret yerini hızla e-ticarete bırakmaktadır.

Bu durumun en büyük nedenlerinden biri de e-ticaretin avantajlarının fazla olmasıdır. Bu avantajlardan bahsetmek gerekirse en önde geleni e-ticaret ile internete bağlanabilen her yerde ve zaman kısıtı olmadan istenilen ürün ya da hizmetin satın alınmasına olanak vermesidir.

Klasik ticarette ürün ya da hizmetinizi müşteriler ile belli bir mekanda buluşturabilirken, e-ticaret ile mekana bağlı kalmadan müşterilere ulaşabilirsiniz. Böylece e-ticaret sayesinde internet ile ulaşılabilen her yere ulaşma şansına sahip olan müşteriler için alışveriş kolaylaşırken satıcılar için de müşterilere ulaşmak kolaylaşmaktadır.

E-ticaretin klasik ticarete göre bir diğer önemli avantajı da satıcıların klasik ticarette katlanmak zorunda kaldıkları bir çok maliyeti yüklenmek zorunda olmamalarıdır.

Ürünlerinizi müşterileriniz ile buluştururken katlandığınız maliyetlerde azalma olduğunda bu azalmayı hem ürün fiyatına yansıtarak müşterilerin ürünlerinize daha uygun fiyata ulaşmasını sağlayabilirsiniz hem de bu azalma sayesinde ürünlerin satışından elde ettiğiniz karı arttırabilirsiniz.

E-ticareti büyük bir fırsat yapan bir diğer özelliği de müşteriler ile iletişim kurmanın maliyetinin düşük olmasıdır. Klasik ticarette müşterilerin davranışlarını anlayabilmek için anket gibi oluşturması ve analiz edilmesi maliyetli olan yöntemlere başvurulur ancak yine de müşterilerin olası davranışlarını tahmin etmek için yeterli veriye ulaşılamaz.

E-ticarette ise müşterilerin satın alma davranışları en ince ayrıntısına kadar incelenebilir. Böylece daha fazla müşteriye ulaşma yollarını bularak satışlarınızı arttırabilirsiniz

E-ticaret ile reklam maliyetleri de düşmektedir ki böylece işletmenizi ve ürün/hizmetlerinizi müşterilerinize tanıtma fırsatı bularak daha fazla müşteriye ulaşma şansını yakalarsınız.

Ayrıca yaptığınız reklamların da sonuçlarını takip edebilirsiniz, reklam stratejinizi de bu bilgilere dayanarak geliştirebilirsiniz.

Sonuç olarak e-ticaretin klasik ticarete göre bir çok avantajı bulunmaktadır ve e-ticaret hızla yayılmaktadır. Çok da uzak olmayan bir gelecekte klasik ticaretin yerini tamamıyla e-ticaret alacaktır.

E-ticarete ilk olarak başlayanlar bu yeni ticaret dünyasından en büyük payı alacak olanlardır. E-ticaret şuan bir fırsat olarak karşımızda durmaktadır ama şimdi e-ticarete başlanmazsa yakın bir gelecekte tehdit halini alacaktır.

Bu nedenle işlerini ilerletmek isteyenlerin zaman kaybetmeden e-ticarete başlama yollarını araştırmalarını tavsiye ederiz.

1.7. ELEKTRONİK VERİ DEĞİŞİMİ (EDI- ELECTRONIC DATA INTERCHANGE):  EDI, farklı kuruluşlardaki uygulamalar arasında yapısal veri değişimi şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımda yer alan yapısal veri değişimi, EDI'ın iş dünyasında kullanılan kağıt belge değişiminin yerine geçtiği anlamına gelir ve Elektronik Ticaret konusu ile doğrudan ilgilidir .

EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmektedir EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmektedir. Bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri Değişimi) adı verilir ve dünya çapında ticaretin kolaylaştırılması konusunda kurulan BM 4.Çalışma Grubunun bir girişimidir.

Yaklaşık on yıl önce, uluslararası ticaretin etkinliğini artırmak amacıyla, ticari verilerin içeriğine elektronik yoldan ulaşabilmek için bir dünya standardına gereksinim duyularak bu girişim başlatılmıştır. Standartlaşma süreci ise UN/EDIFACT formatına ilişkin ISO standartlarının ilk yayınlandığı 1987 yılında başlamıştır.

YARARLARI: EDI'ın giderek küçülen ve firmalar arasında etkileşimin önemli bir sorun olduğu bir dünyaya getireceği yararlar hakkında çok şeyler yazılmıştır .

EDI'ın en genel ve klasik anlamda yararı , belgelerin varacakları yere ulaşma süreleri ve buna bağlı olarak sipariş sürelerinin azaltılması şeklinde belirlenmiştir. Bir başka anlatımla, herşeyin zamanında yapılarak hiçbir kaynağın boşa harcanmaması planlanmaktadır.

EDI'ın doğrudan sağladığı diğer bir yarar da , iletişimde insan unsuruna olan gereksinimi ortadan kaldırmasıdır. Dolayısıyla , büyük sorunlara neden olabilecek insan hataları ve diğer hatalar azaltılabilecektir.

İki kuruluş arasında yapılan bir yazışma örneği üzerinden EDI'ın yararını anlatmaya çalışırsak ; EDI dışında bir ortamda hazırlanan yazı zarflanarak posta yoluyla diğer kuruluşa gönderilecektir.

Bu yazının ,EDI yoluyla gönderilmesi tercih edildiğinde, yazı mesaj standardına dönüştürülerek posta hizmetlerine gerek kalmadan bir bilgisayar uygulamasından diğerine elektronik yoldan kısa süre içinde gönderebilecektir.

Tüm bu yararları başlıklar halinde toparlamak gerekirse EDI ;  · Hızlı ve doğru veri akışını,  · Daha etkin denetim yöntemlerinin geliştirilmesini,  · Üretkenliğin ve karlılığın artmasını,  · İş ilişkilerinin geliştirilmesini,  · Müşteri memnuniyetinin ve rekabet gücünün arttırılmasını sağlayacaktır.

EDI, farklı kuruluşlardaki uygulamalar arasında yapısal veri değişimi şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımda yer alan yapısal veri değişimi, EDI'ın iş dünyasında kullanılan kağıt belge değişiminin yerine geçtiği anlamına gelir ve Elektronik Ticaret konusu ile doğrudan ilgilidir.

EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmektedir EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmektedir. Bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri Değişimi) adı verilir ve dünya çapında ticaretin kolaylaştırılması konusunda kurulan BM 4.Çalışma Grubunun bir girişimidir.

Yaklaşık on yıl önce, uluslararası ticaretin etkinliğini artırmak amacıyla, ticari verilerin içeriğine elektronik yoldan ulaşabilmek için bir dünya standardına gereksinim duyularak bu girişim başlatılmıştır.

Standartlaşma süreci ise UN/EDIFACT formatına ilişkin ISO standardlarının ilk yayınlandığı 1987 yılında başlamıştır.

2.BÖLÜM- ELEKTRONİK TİCARETİN ETKİLERİ VE FAYDALARI E-Ticaret ekonomik bir olgu gibi algılansa da sosyal ve kültürel alanlarda da etkiler oluşturmaktadır. E-Ticaretin; birey, firmalar ve toplum üzerinde farklı etkiler oluşturduğu görülmektedir.

Müşteri beklentilerinin pazarı yeniden tanımladığı veya yeni pazarlar oluşturduğu koşullara E-Ticareti benimseyen firmalar, daha hızlı uyum sağlamakta ve rekabet konusunda avantaj elde etmektedir.

Bireylere ise alışveriş, bilgi ve hizmetlere erişim, kamu ile etkileşim konularında fiziki uzaklık ve zaman kısıtlarını ortadan kaldıran yeni yollar sunulmaktadır. E-Ticaret ile iş süreçleri kısalacak, günlük işlerin takibi daha kısa zaman alacak, maliyetler azalacak ve verimlilik artacaktır.

Bütün bunların, insanların iş dışında boş zamanlarını artıracağı düşünülmektedir. Bu yönüyle elektronik ticaretin hem ekonomik hem de sosyal etkileri olacağı düşünülmektedir.

2.1. ELEKTRONİK TİCARETİN EKONOMİK HAYATA ETKİLERİ Elektronik ticaretin ekonomik hataya getirdiği etkileri tek bir başlıkta toplamak zor olmaktadır. Elektronik ticaret, ekonomik hayatın hemen hemen her dalını etkilemekte ve büyük değişimlere neden olmaktadır. Ancak, bu değişimden iş yaşamının bazı birimleri daha fazla etkilenmektedir.

2.1.1. E-Ticaretin Ekonomik Hayatta Etkilediği Faaliyetler E-Ticaretin ekonomik hayatta etkilediği faaliyetleri şu şekilde sıralayabiliriz;  · Pazarlama, satış ve promosyon,  · Ön satış, taşeronluk, tedarik, · Finansman ve sigorta,  · Ticari işlemler: sipariş, teslimat ve ödeme,  · Servis ve bakım,  · Ortak ürün geliştirme ve çalışma, 

· Kamu ve özel hizmetleri kullanma,  · Kamu ile ilgili işlemler: vergi, gümrük, vb.  · Teslimat ve lojistik,  · Kamu alımları,  · Muhasebe, · Elektronik ortamdaki ürünlerin otomatik ticareti,  · Anlaşmazlıkların çözümü.

2.1.2. E-Ticaretin Getirdiği Değişimler Elektronik ticaretin şimdiden beş alanda köklü değişimlere yol açacağı beklenmektedir: a) E-Ticaret, pazaryerini dönüştürmektedir, pazaryeri nesnel bir düzlemden sanal bir düzleme taşımaktadır.

Pazar yerinin değişmesi tek başına önemli sayılmayabilir, ancak bununla birlikte alışveriş yöntemleri tümüyle yeni bir biçim almaktadır. Alıcı-satıcı ilişkisinin değişik yöntemleri tümüyle yeni bir biçim almaktadır. Alıcı-satıcı ilişkisinin değişik bir düzleme taşınmasıyla birlikte önce geleneksel aracılık kalkacaktır.

Bunu alışverişin yeniden örgütlenmesi, ticarete bağlı hizmetlerin yeni biçimde sürdürülmesi ve bu işlevleri gerçekleştirecek becerili insan gücü yetiştirilmesi izleyecektir. Bunlar, pazaryerinin dönüşümünün en temel noktalarıdır.

b) E-Ticaret, alım-satımı ve buna bağlı işlemleri hızlandırıcı ve yaygınlaştırıcı bir etki yapmaktadır. Özellikle işletmeler arasında elektronik veri değişim sistemlerinin gelişmesiyle, daha doğrusu teknolojik alt yapı gelişmelerine bağlı olarak, ekonomik işlemlerin hız-yaygınlık süreçleri de gelişmektedir.

c) E-Ticaret ekonominin işleyiş yoğunluğunu artırmaktadır c) E-Ticaret ekonominin işleyiş yoğunluğunu artırmaktadır. Gerek büyüklü küçüklü işletmeler, gerekse işletmelerle tüketiciler arasındaki ekonomik ilişkiler e-ticaret ile pekiştirilmektedir.

Yalnız çok büyük firmaların değil, küçük mal ve hizmet üreticilerinin ve daha önemlisi tüketicilerin dünya ölçeğinde iş görmesi sağlanmakta, coğrafi ve ekonomik sınırlar, henüz tümüyle ortadan kalkmasa da, başta finansal işletmeler olmak üzere bir çok alanda önemli ölçüde daralmaktadır.

d) Açıklık, e-ticaretin gerek teknolojik gerekse düşünsel bakımdan ana özelliğidir. Mülkiyete bağlı gizlilik konusu olmayan işlemlerin ve verilerin, özellikle iki kesime, işletmenin alıcı ve satıcı olarak iş yaptığı firmalara ve tüketicilere açık olması e-ticaretin temelidir.

Açılma sürecinin belirli ilke, kural ve standartlara bağlanması gerekir. Bu çerçevede, açılmanın en olumlu yanı rekabeti güçlendireceği beklentisidir; en olumsuz yanı da olası saldırıları ve bunun engellenmesi ya da özel alanın korunmasıdır.

e) E-Ticaret, zaman kavramını altüst etmektedir e) E-Ticaret, zaman kavramını altüst etmektedir. Zamanın göreli önemini değiştirmektedir. Bilindiği gibi, ekonomiye ilişkin hemen tüm veriler ve değişkenler zamana bağlı tanımlanır.

Üretim, verimlilik, kar, ücret vb Üretim, verimlilik, kar, ücret vb. kavramların anlam ifade etmesi için gün, ay , yıl gibi belirli bir süre ile birlikte belirtilmeleri, anlaşılır olmaları gereklidir. Bu anlayışın temelinde etkinlik ve verimlilik yatar.

Daha kısa sürede ve ne az gider ya da masrafla sonuç alınması ekonomik faaliyetlerin esasıdır ve doğal olarak zaman kavramıyla tanımlanır. E-Ticaret, iş ve işlem sürelerini en aza indirmekte, kimi durumlarda ortadan kaldırmaktadır.

2.1.3. E-Ticaretin Sağladığı İmkanlar Elektronik ticaret, bilgi, ürün veya hizmet satın alma ve satma faaliyetlerinin bilgisayar ağları kanalıyla gerçekleştirilmesinin yanısıra; sunulan bilgi, ürün veya hizmet için talep yaratma (pazarlama), satış öncesi ve sonrasında müşteri desteği verme ve de ticari kurumlar ile müşteri arasındaki ticari ve lojistik iletişimi yine küresel bilgisayar ağları kanalıyla sağlamada karşımıza çıkmaktadır.

Elektronik ticaret, internet üzerinde sunulan bilgi, ürün ve hizmetlere dünyanın her yerinden anında erişim imkanı sağlamaktadır. Elektronik ticaret'in 24 saat 7 gün çalışabilen altyapısı, alışverişi kısıtlayıcı zaman problemlerini ortadan kaldırmaktadır.

Çoklu ortam araçlarının sadece ticari uygulamalarda değil; eğitim ve sağlık gibi kamu hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılmasında da kullanılabileceği göz önüne alındığında, elektronik ticaretin yalnızca iş dünyası değil, tüm toplumu ilgilendiren bir olgu olduğu görülecektir.

Bu itibarla elektronik ticaret, bilgi toplumuna geçişi sağlayan yeni iş ve yaşam biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Elektronik ticaret bunun yanında, ekonomik hayatta olumlu değişikliklere de yol açar. Elektronik ticaret sayesinde;

a) Pazaryeri tüm dünyaya açıldığı için doğal olarak rekabet artar a) Pazaryeri tüm dünyaya açıldığı için doğal olarak rekabet artar. Bunun sonucu olarak satın alma maliyetleri düşer. b) Rekabet piyasa fiyatlarını mümkün olduğunca aşağıya çeker, tüketici açısından daha ucuz, kaliteli ve sürekli mal tedariki imkanı doğar.

c) Elektronik ticaret sistemi arkasında kurulacak bilgisayar sistemi ile stok takibi daha etkin bir şekilde yapılır, stok maliyetleri azalır. d) Tüketici pazarda çok değişik ürünlerle ve fiyatlarla karşılaştığı için aktif alıcı durumundadır. Tüketici talebi uygun fiyatlar dolayısıyla yükselir.

e) Satış ve stok bilgilerinin kesinliği, üretimin planlamasını ve ihtiyaçların belirlenmesini kolaylaştıracağından, üretimin verimi artar, süresi azalır. f) Hizmet sektörünün ticaretin içinde direk yer alıyor olması, tüketici için daha verimli ve etkili müşteri servisi sağlar.

g) İşletme için maksimum faydanın hesaplanması ile gereksiz harcamalara son verilir. Satış, pazarlama ve dağıttım maliyetleri azalır. h) Global bir ortamda fiyatların kolay dalgalanmayacağı düşünülürse, fiyat dalgalanmalarından doğan enflasyon üzerinde azaltıcı etkisi olur.

i) Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanıldığı için daha güvenli ve hızlı bilgi değişimini, etkin bir şekilde ürünlerin tanıtılmasını, Pazar taleplerindeki değişimlere hızla uyumu sağlar. j) İşlemlerin çok kısa bir sürede tamamlanması ile ilgili bilgi tekrarı önlenir ve ticaretin kolaylaştırılması, etkinleştirilmesi sağlanır.

k) Ulusal ve uluslararası ticaretin çok daha hızlı güvenilir ve ayrıntılı olarak izlenmesiyle iç ve dış ticaret politikalarının daha sağlıklı bir şekilde belirlenmesini, ticari faaliyetlerin tabana yayılarak, ticaretin geliştirilmesini ve küreselleştirilmesini, uluslararası ticaretten daha fazla pay alınmasını sağlar.

2.1.4. E-Ticaretin Yönetime Etkileri Elektronik ticaret ve özellikle de İnternet, firmaların iş yapma şeklini de değiştirmektedir; Elektronikleşme: Bilgilerin elektronik ortamda tutulması ile, herhangi birisi, herhangi bir zamanda herhangi bir yerden ihtiyaç duyduğu bilgiye bir başkasına gerek kalmadan ulaşabilmektedir.

Fiyat listeleri, sipariş formları, tanıtım filmleri, vb Fiyat listeleri, sipariş formları, tanıtım filmleri, vb. materyaller firmanın servis bilgisayarından intranet aracılığı ile güncel olarak erişilebilmektedir.

Hareketlilik: İnternet teknolojisi, kişilere bulundukları yerden bağımsız olarak bilgiye erişim imkanı sunmaktadır.

Müşterilerine destek vermek için seyahat eden çalışanlarının, ihtiyaç duyduğu bilgiye herhangi bir zamanda herhangi bir yerden güncel olarak ulaşabilmesi, firmanın müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap vermedeki performansını artırmaktadır.

Çabukluk: İş adamları, güncel bilgilere gece veya gündüz istedikleri zaman ulaşabilmektedir. İş ortağının veya firmasının web sitesine ulaşarak son fiyat listesine, üretim rakamlarına, malların çıkış tarihine kolaylıkla erişebilmektedir.

Çalışma Grupları: İnternet, verinin paylaşımına ve çalışanların işbirliği yapmasına da altyapı sunmaktadır. Firmalar, haber grupları, konuşma odaları, vb. araçlar ile değişik coğrafi yerlerdeki çalışanlarını biraraya getirerek çalışma grupları oluşturabilmekte, müşterilerinin önerilerini değerlendirebilmektedir.

2.1.5. E-Ticaretin Reklamcılığa ve Pazarlamaya Etkileri İşletmeler açısından sanal pazarlamanın birkaç ayrı yönden avantajı bulunmaktadır. Etkileşimli Elektronik Pazarlama: İşletmeler, etkileşimli olarak ses, görüntü unsurlarını da kullanarak hazırlayacakları sanal mağazalarda müşteri ile karşılıklı etkileşim içerisinde satışlarını yapabilmektedir.

Etkin ve Hızlı Müşteri Talepleri Yönetimi: Sanal ortamda yapılan alışveriş hangi müşterinin hangi mala talep duyduğu yönünde bir veri tabanı oluşturulmasına imkan sağlamaktadır . Bu kapsamda işletmeler müşteri taleplerini veya satış reyonlarını yönlendirme şansını elde edebilmektedir.

E-Ödeme İmkanı: Elektronik ortamda ücretin ödenmesi ve alışverişin elektronik ortamda tamamlanması, işletmeler açısından lojistik altyapıda tasarruf yapılması açısından avantaj olarak değerlendirilmektedir.

Etkileşimli Tedarik Zincir Yönetimi: İşletmelerin nereye, ne kadar, hangi tarihte ürün veya hizmet sağlamaları gerektiğinin kararı ve bunun yönetiminin elektronik ortamda alıcı ve satıcılar arasında etkileşimin sağlanması bir avantaj oluşturmaktadır.

Etkileşimli Stok Yönetimi: İşletmelerin tedarik yönetimlerinin bir başka yönü de stok yönetimidir. Dolayısıyla etkileşimli olarak hangi üründen ne kadar ve hangi süreyle stok bulunduracağının yönetimi de elektronik ortamda gerçekleştirilebilmektedir.

Bankacılık ve Sigortacılık Hizmetlerinde Etkinlik ve Hız: Bu tür hizmetlerde sonuca hızlı erişilmesi, alışverişin hızlı bir şekilde tamamlanması taraflara zamandan tasarruf sağladığı gibi hizmetin etkinliğini de artırmaktadır.

Sanal Anket ve Kamuoyu: Elektronik ortamda alışveriş yapan kesim ile hızlı ve etkin bir şekilde anket yapılıp hizmetin yönlendirilmesi ve istenilen kapsamda kamuoyu oluşturulması da mümkündür.

Birebir Pazarlama: Elektronik pazarlamada doğrudan tüketiciye hitap ederek birebir pazarlama yapma imkanı bulunmaktadır.

Ancak E-Ticaretin yaklaşık üç yıllık geçmişinde büyük bir gelişme ile yaygınlaştığı bilinmekle beraber, birtakım zorlukları içerdiği de gözlenmektedir. Bunlar;  · İşletmelerin, değişen pazar koşullarına uyum sağlayamaması,  · Ayıplı ürün teslimi sonucu şirketlerin ürünü yenilemede lojistik güçlükle karşılaşması, 

· İşletmelerin hızlı gelişen teknolojik altyapıya uyum sağlayamaması,  · İşletmelerin ürün geliştirmede yetersiz kalmaları,  · İşletmelerde, ürün dağıtım amaçlı oluşturulan kanalların lojistik olarak yetersiz kalmaları  şeklinde özetlenebilir.

2.1.6. E-Ticaretin Alıcılar ve Satıcılar Açısından Faydaları İnternet çağının başlamasıyla birçok iş modeli değişime uğramaya başlamıştır. İnternet'le birlikte ortaya çıkan yeni şirket yapısı ve pazarlama anlayışı, tüketiciye yönelik ve şirketler arası ticarete farklı bir boyut getirmiştir.

Çarpıcı gelişmelerin gözlemlendiği elektronik ticaret; ürün, bilgi veya hizmet satın alma faaliyetlerinin internetin de dahil olduğu bir çok kanla aracılığı ile gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir.

Bankalar ise ticaret yapma şekillerini internete taşıyan firmaların ödeme işlemlerine aracılık etmektedirler. Büyük ve farklı kitlelere ulaşımın sağlandığı, maliyetlerin düştüğü, aktif pazarlama ve ucuz tanıtımın yapılabildiği bu dinamik uygulamada ülke sınırları da ortadan kalkmaktadır.

Dünyada elektronik ticaretin en yaygın olduğu sektörler arasında elektronik, finans, parekendecilik, enerji ve turizm yer almaktadır. Araştırmalara göre 2003 yılında online ticaretin yüzde 77'sinin şirketler arası olması beklenmektedir.

Dünyada şirketler arası elektronik ticaret hacmi 1998 yılında 74 milyar dolar iken, 2003 yılı tahminleri 1.5 trilyon dolardır. 1999 Kasım ayı itibari ile Amerika'daki KOBİ'lerin üçte birinin internete yer aldığı ve bunların yüzde 57'sinin elektronik ticaret yaptığı açıklanmıştır.

Bunun yanında internet üzerinden yapılan parakende ticaretin alıcı ve satıcılar açısından sağladığı faydaları şöyle gruplandırabiliriz: Satıcılar açısından; · Yeni bir satış kanalıdır. · İyi bir reklam aracıdır. · Değişimlere hızlı uyum sağlayabilme imkanı vardır. · Mekan ve yer sınırı olmayan bir ortamda kuruludur. · Hızlı ve yer sınırı olmayan bir ortamda kuruludur.

· Ürün satışlarının artırılması daha kolaydır · Ürün satışlarının artırılması daha kolaydır. · Birebir pazarlama imkanı bulundurur. · Minimum işletim giderleri sağlar. · Yeni müşteri potansiyeline her zaman açıktır. · Binlerce ürün için satış imkanı vardır. · Birebir müşteri ilişkileri yürütebilir. · Stok maliyetleri azalır.

Alıcılar açısından; · Evden çıkmadan alışveriş imkanı sağlar Alıcılar açısından; · Evden çıkmadan alışveriş imkanı sağlar. · Ulaşım için harcanan giderler azalır. · Ürün çeşitleri daha rahat görülebilir. · En uygun ürünü bulma şansı artar. · Zaman kaybı azalır. · Ürün ile ilgili daha rahat bilgi alınabilecek bir ortamdır.

2.1.7. Gelişme Yolundaki Ülkelerin (GYÜ) E-ticaretten Sağlayabilecekleri Yararlar E-ticaret, gelişme yolundaki ülkeler açısından uygun rekabet ortamına karşı engellerin azaltılması ya da giderilmesi için uygun bir araç olmasının yanısıra, yapısal esneklerinden dolayı her ülke ekonomisi için vazgeçilmez olan küçük ve orta boy işletmelerin desteklenmesi açısından da büyük imkanlar sunmaktadır.

E-ticaret, her şeyden önce belirli mal ve hizmetlerin sağlanmasında "pazara yakın olma" unsurunu şirketler için bir avantaj olmaktan çıkarmaktadır. Elektronik iletişim ile azaltılan işlem yapma ve taşıma/nakliye maliyeti, hem ulusal hem de uluslararası piyasalarda mal ve hizmet ticaretinin yapısını değiştirmektedir.

E-ticaretin GYÜ'ler açısından sağlayacağı yararları, iki açıdan incelemek mümkündür. Bunlardan birincisi şirketler açısından sağlanacak yararlar, ikincisi ise hükümetler ya da kamu yönetimi açısından sağlanacak yararlardır.

Aslında bu sayılanlar, sadece GYÜ'ler için değil tüm ülkeler için geçerlidir. Ancak, e-ticaretin gelişmesini destekleyen bir GYÜ'de, bu gelişme ile birlikte hem şirketler hem de genel ekonomi açısından yeni yapısal düzenlemelerin de gerçekleştirileceği öngörüldüğünden, GYÜ'lerin e-ticaretten sağlayacakları yararların gelişmiş ülkelere nazaran daha büyük olacağı sonucuna varılabilir.

E-ticaret, yeni kurulmuş ya da az miktarda yatırım ve işletme sermayesi ile piyasaya girmekte olan şirketler açısından, büyük şirketlere sağladığı avantajların aynısını sağlar. Elektronik ortamda sağlanma özelliği bulunmayan fiziksel mallarda dahi, e-ticaret bazı kolaylıklar sunmaktadır.

Gelişmiş bir e-ticaret altyapısı, piyasaya ilişkin tüm bilgilerin hem sağlayıcılar hem de tüketiciler tarafından bilindiği ideal rekabet koşullarına yakın bir ortam yaratmayı hedeflediğinden, GYÜ'lerde uygun rekabet ortamının kendiliğinden oluşmasında rol oynayacaktır.

Özellikle piyasaya erişim konusunda zorluklar yaşayan küçük ve orta ölçekli işletmeler, söz konusu engeli daha kolay aşabileceklerdir.Bilgiye hızlı ve ucuz erişimin yararlarının ve buna duyulan ihtiyacın her gün daha çok hissedildiği mevcut dünya koşullarında, e-ticaret kamu yönetimi açısından da yeni imkanlar sunmaktadır

Kamunun, vatandaşlarla ya da özel sektör birimleriyle ilişkileri giderek daha karmaşık hale gelmektedir. Kamu alımlarının elektronik ortamlarda yapıldığı ülkelerin sayısı hızla artmaktadır. Böylece, maliyetler düşürülmekte, işlemlerin daha hızlı ve şeffaf olması sağlanmaktadır.

Vatandaşlık bilgilerinin saklanması ve işlenmesi, kamu alımlarının yönetimi, vergi tahsilatı, sağlık ve sosyal güvenlik ile ilgili işlemlerin yürütülmesi gibi kamu uygulamalarında e-ticaret altyapısı kamu kuruluşlarının işini kolaylaştırmaktadır.

Gelişme yolundaki ülkeler, e-ticaret konusunda hazırlıklarını ne kadar erken başlatırlarsa kazançları da o oranda artacaktır. Aksi takdirde, dünya ticaretinin gelişmiş ülkelerden diğerlerine doğru akışı daha da belirginleşecektir.

Gerekli açık ağ erişim altyapısını, idari ve yasal düzenlemeleri yakın dönemde gerçekleştiremeyen, insan gücünün nitelik ve niceliğini, söz konusu açık ağda işlem yapacak düzeye çıkaramayan toplumlar e-ticaret konusunda da geride kalacaklardır.

Dolayısıyla, başlangıçta maliyetli gözüken gerekli teknik ve idari altyapıyı kuramayan ülkelerin ekonomik ve sosyal kayıpları söz konusu başlangıç maliyetinden çok daha fazla olacaktır.

GYÜ'lerin e-ticaretten sağlayabilecekleri faydalar hakkında bütün olarak, eksiksiz bir değerlendirme yapmak mümkün değildir. Bunun başlıca nedeni, henüz gelecek için yapılan öngörülerin büyük oranda, tam olarak belirgin olmayan istatistiklere ve varsayımlara dayandırılmasıdır.

Bununla birlikte söz konusu yararların, özet olarak aşağıda sayılan hususlar olması beklenmektedir: 1) Piyasalarda faaliyet gösteren mevcut firmalar arasında fırsat eşitliğini sağlayan ve dolayısıyla kaynak dağılımını düzenleyen, uygun rekabet ortamının oluşmasını kolaylaştıran açık ve serbest piyasa şartları daha çabuk yerleştirilebilecektir.

2) Bilgiye erişimin ve hızlı karar almanın kritik olduğu mevcut dünya koşullarında, firmaların ticari faaliyetlerinde esneklik sağlanacak ve doğru karar alma olasılığı artacaktır.

3) E-ticaretin gelişmesi için yapılacak düzenlemeler, birçok konuda yapısal reform niteliğindedir. İletişim altyapısının serbestleştirilmesi, fikri ve sınai hakların korunması, uygun rekabet ortamının oluşturulmasında yeni olanaklar getirecektir.

4) Özellikle küçük ve orta ölçekli firmaların yurt dışı pazarlara erişimi için gerekli ortam yaratılarak, GYÜ'lerin dış ticaret dengesinde iyileşmeler sağlanacaktır.

5) Geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilen ticari faaliyetlerin bazıları için (özellikle hizmet sektöründe) daha hızlı, güvenilir ve ucuz araçlar sağlandığından, söz konusu ticari faaliyetlerde ve giderek ekonominin bütününde genel fiyat seviyesinin düşmesine imkan verilecektir.

Elektronik ticaretin ekonomik hayata etkilerini özetlemek gerekirse, OECD tarafından üye ülkelerde 1998 ortalarında yürütülen ve 1999'da yayınlanan araştırmaya bakmak yeterli olur. Bu araştırmaya göre e-ticaret;

· İşletmelerarası rekabeti artırmaktadır, · İşletmelerde genel maliyetleri düşürmektedir, · Maliyetler fiyatlara yansımaktadır, · Tüketici açısından ürün seçenekleri artmaktadır, · Yukarıdaki (c) ve (d) bendindeki faktörler ile pazar gücünün tüketiciye geçmesi sağlanmaktadır, "aracısızlaşma" veya "yeni fonksiyonlar üstlenen aracılar" oluşmaktadır,

· Siber aracılar oluşmaktadır, · Hayatı kolaylaştırmaktadır; 7 gün 24 saat (7x24) çalışma prensibi ile sürekli ticaret ve alışveriş imkanı sunmaktadır, · 7x24 prensibi ile açık olan mağazalar, aracıların da fonksiyon değiştirmesi ile ürün fiyatlarını 10'a 1 seviyesinde ucuzlatmaktadır,

Halen firma-firma arası %90 firma-tüketici arası %10 civarında olan oranın, teknolojik altyapının gelişmesi ve tüketiciye daha kolay ulaşılması ile, firma-tüketici lehinde yükselmesi beklenmektedir,

Telekomünikasyon alt yapısındaki gelişmeler, ucuz PC'ler, kablo TV, telefon hatları, vb. altyapı gelişmeleri ile KOBİ'lerin doğrudan evdeki tüketiciye satış yapması ve pazarını genişletmesi tahmin edilmektedir,

· E-Ticaretin yaygınlaşmasındaki teknik ve felsefi niteliğin "şeffaflık" ve "açıklık" olduğu belirtilmektedir, · "Açıklık" tüketicinin pazar gücünü artırmaktadır, fakat kişisel bilgilerin toplanmasıyla aleyhte kullanılabilecek bir veri tabanı yaratmaktadır, · E-Ticaret ile zamanın göreli önemi değişmektedir, pazara coğrafi olarak yakın olmanın önemi ortadan kalkmaktadır,

· Firma tedarik/zincir yönetiminde düzenli bir planlama ile maliyetler düşürülmektedir (ABD'de bu konuda %15-20 tasarruf edilmiş durumdadır),  · Web tabanlı pazarlama ve siparişi online geçmek de işletme lehine verimliliği artırmaktadır,

· Sipariş alma, alındı makbuzu, fatura tutarlılığı vb · Sipariş alma, alındı makbuzu, fatura tutarlılığı vb. izlemede yapılan hatalar E-Ticaret ile düşmektedir, böylece genel maliyetler azalmaktadır, · Pazar yapısını değiştirmektedir, · Firmanın iş organizasyonu ve modelleri değişmektedir. Şeklinde özetlenmektedir.

Elektronik Ticaret, bu ticarete katılan her tarafa faydalar sağlamaktadır. Bir banka nakit para tutma sorumluluğundan ve müşteri için sağlayacağı yeni, etkileyici servis formundan yararlanır.

Bu sistemdeki ticaret, alıcılar ve satıcılar arasında doğrudan bir bağ olduğu gibi, aynı zamanda aralarında dijital bilgi değişimi de sağlar. Zaman ve mekan sınırları aşılıyor. E-ticaretteki interaktiflikten dolayı, müşteri davranışları bu ticarete adapte olabilirler.

Perakendeciler daima nakit para tutma yükümlülüğünden yararlanırlar ve kasalarında büyük miktarda para tutmak zorunda değillerdir. Günün sonunda parayı bir işlem ile bankaya transfer edebilirler. Bu da daha az hırsızlığa neden olur.

İnsanlar gerçek para ile harcama yapmaktan daha çok elektronik kartlarla harcama yapmaya eğilim gösterirler. Müşteriler, evlerinden nasıl kolayca para çekebileceklerinin ve azalan servislerden ve sipariş maliyetlerinden dolayı fiyatların nasıl düştüğünün farkına varacaklardır.

Hiç kimse senin elektronik paranı ( E-Para ) izleyemez ve böylece senin gizliliğin vardır. Eğer kartını kaybedersen, sen taşıdığın kadar parayı kaybedersin, hesaptaki paraya bir şey olmaz. Kayıp bir kartı almanın da kimseye faydası olmaz.

İki hatalı denemeden sonra güvenliğini kaybedebilirsin yani geçersiz olur. İnsanlar birinin çalabileceği parayı taşımamakla daha fazla güvenlik elde ederler. Dükkanlar ve mağazalar aynı miktardaki gerçek parayı daha fazla ellerinde tutmaktadırlar. Dijital para çalınamaz.

2.2. ELEKTRONİK TİCARETİN SOSYAL HAYATA ETKİLERİ Elektronik ticaretin getirdiği çabukluk ve kolaylık sayesinde, sosyal hayattaki birçok işlem de kolaylaşmaktadır. Bu itibarla elektronik ticaret, bilgi toplumuna geçişi sağlayan yeni iş ve yaşam biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Çoklu ortam araçlarının sadece ticari uygulamalarda değil; eğitim ve sağlık gibi kamu hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılmasında da kullanılabileceği göz önüne alındığında, elektronik ticaretin yalnızca iş dünyası değil, tüm toplumu ilgilendiren bir olgu olduğu görülecektir.

E-Ticaret, ekonomik bir olgu olmasına karşı piyasanın küreselleşmesi neticesinde, organizasyonların bilgi temelli yapıya geçmelerini ve böylece ekonominin bilgi temelli yapı esasına dayandırılmasını getirmekte ve bunun sonucunda, eğitim, kültür, sağlık gibi alanlarda yaygınlaşarak sosyal politikalar üretilmesini zorunlu kılmaktadır. 

Farklı gelir gruplarının E-Ticarete geçişte eşit avantaja sahip olmalarını sağlamak üzere eğitim, sağlık ve kültür alanında ucuz Internet erişimleri sağlanması ve Internet'in sunduğu imkanlardan toplumun her kesiminin eşit oranda faydalanma imkanının altyapı ve ortam açısından oluşturulması gerekmektedir.

E-ticaret, bilim ve teknolojiyi üreten, süratle ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştüren gelişmiş ülkeler ile endüstri toplumu olmadan bilgi toplumu olmaya çalışan geri kalmış ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki refah düzeyi farkını daha da artıracaktır.

Elektronik ticaret (internet), bir yandan yeni iş alanları, görev ve unvanlar ortaya çıkarırken, geleneksel ticarette rol alan bazı unsurların ortadan kalkmasıyla işsizliği artıracaktır.

Elektronik ticaret ve internet işlemleri ile ilgili bir diğer önemli konu yasal düzenleme yetersizliği ve belirsizliğidir. E-ticaret, internetin teknik yapısı itibari ile denetime müsait nitelikte değildir. Ġnternetin hukuki anlamda bir sahibi yoktur; belli bir işleticisi ve/veya yöneticisi de yoktur.

İnternet kullanımı için herhangi bir yasal başvuru veya ortaya çıkabilecek suiistimalleri, usulsüzlükleri denetleyip, yaptırım uygulayacak merkezi bir otorite yoktur. Ġnternetin bu niteliği dikkate alınmalı ve burada yapılacak işlemlerin güvenliği için çözüm üretilmelidir.

Dünya üzerinde internetin gittikçe yaygınlaşması sonucu, ticaretin de bu yeni iletişim kanalında yapılmaya başlaması, üretici ve tüketicilere yeni alım ve satım olanakları sunmuş, buna bağlı olarak da yeni ödeme şekilleri doğmuştur. Elektronik para bu gelişmeler sonucu ortaya çıkmış, önemli bir ödeme aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır.

E-para, kişide bulunan elektronik bir araca yüklenmiş bir mali değer veya kişisel fonu ifade eder. E-parayı şu anda yaygın olarak kullanılan kredi ve borç kartlarından ayıran en büyük özellik, e-para kullanımı sırasında provizyon veya benzeri bir sorgulama işleminin olmamasıdır.

Elektronik para uygulamalarının gerçekleşebilmesi için güvenlik sorunlarının giderilmesi, gerekli hukuki ve kurumsal yapının oluşturulması, para ve mali politikalarla vergilendirme ile ilgili sistemlerin e-para kullanımına uygun hale getirilmesi gereklidir.

Elektronik ticaret, son derece gelişmiş iletişim şebekesine, bilgisayarlara ve bilgi teknolojilerine dayanmaktadır. Elektronik ticaret ölçeğinin büyümesi altyapı sorunlarını da birlikte getirmiştir

Ya Türkiye? Elektronik ticaret konusunda pek çok ülke ve uluslararası kuruluş çalışmalarını sürdürmektedir. Elektronik ticaret (e-ticaret) olgusunun dinamik bir yapıya sahip, bilişim ve iletişim sektörlerindeki gelişmelerden sürekli etkilenir nitelikte olması nedeniyle, e-ticaret hukuksal alt yapısını tamamlamış örnek bir ülke olmadığı gibi, uluslararası platformlarda sorun yaşanan birçok alanda yapılan tartışmalar da devam etmektedir.

Bu nedenle, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin, gelişmiş ülkelere göre geride kaldığı söylenemez. Ancak, elektronik ticarette yaşanan hızlı gelişmeler, ülkemizde, fiziki altyapı eksikliklerinin hızla tamamlanmasını ve gerekli hukuksal yapıya ilişkin çalışmaların bir an önce tamamlanmasını zorunlu kılmaktadır.

Türkiye dünya coğrafyasında merkezi konuma sahip bir kavşakta yer almaktadır. Bu durum Türkiye’ye stratejik bir üstünlük sağlamıştır. Türkiye, Avrasya kıtasının merkezinde bulunmanın avantajını, bölgenin iletişim ağlarının geçit noktası olmak için kullanmalı ve bu yolla küresel elektronik ticaretten alacağı payı maksimize etmelidir.

Türkiye, ulusal enformasyon altyapısını hazırlama konusunda her gün biraz daha ilerleme kaydetmektedir. Endüstrileşmiş ülkelerin politika belgelerinde, bilgi toplumuna erişmek sanayileşme sürecinin yeni bir aşaması olarak görülmektedir.

Bilgi toplumuna doğru değişimin, dönüşümün temel unsuru da, bilgi ve iletişim teknolojilerinin en üst düzeyde üretilmesi ve kullanılması olmaktadır.

Pek çok işletme, internet sayesinde minimum maliyetle ve hızlı şekilde hedef kitlelerine ulaşabilmekte, ürünlerini pazarlayabilmektedir. Elektronik ticarette ihtiyaç duyulan belgeler elektronik ortamda hazırlanmakta, böylece işlemlerin hata ihtimalleri ve kırtasiye masrafları minimuma inmektedir.

Ulusal ve uluslararası ticari işlemlerin elektronik ortamda yürütülmesi (üretici, satıcı, alıcı, aracı, gümrük idaresi, sigortacı, nakliyeci, bankalar ve diğer kamu kurumları kapsamında) zamanın etkin kullanılmasını sağlamaktadır.

E-ticaret mal ve hizmet piyasalarının yapısını değiştirerek; yeni ürünlerin, pazarlama ve dağıtım tekniklerinin geliştirilmesine yol açmakta, pazar talep ve ihtiyaçlarındaki değişikliklere hızla yanıt verebilmeyi olanaklı kılmaktadır.

E-ticaret, pazar alanını genişletmiş ve ekonomik yoğunlaşmaya yol açmıştır. Böylece uluslararası ticaretten daha çok pay alınmasını sağlamıştır. Maliyetlerin düşük olması nedeniyle, e-ticaret işletmelere, ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet üstünlüğü sağlamakta ve rekabeti artırmaktadır.

Tüketiciler için işlem maliyetleri ve nakliye masrafları düşmektedir Tüketiciler için işlem maliyetleri ve nakliye masrafları düşmektedir. Tüketiciler evlerinden çıkmadan, zaman, enerji ve yol masraflarından tasarruf ederek sanal mağazalardan alışveriş yapabilmektedirler.

Tüketiciler internet sayesinde, yeni mamül ve ürün bilgilerine kolay ulaşabilmekte, bilgi sahibi olmakta ve alternatif ürünleri karşılaştırarak, kolayca satın alabilmektedir. Yeni tüketici memnuniyeti ve yeni işgücü profilleri e-ticaretin getirdiği yeniliklerdendir.

E-ticaret (internet), yeni birçok iş, görev ve unvanlar ortaya çıkarmıştır. Bu iş alanları internet servis ve içerik sağlayıcıları, web sayfası hazırlayıcıları gibi doğrudan internete ilişkin hizmetler olabileceği gibi, insanların evlerinde oturarak internet üzerinden hizmet üretmeleri de olabilmektedir.

E-ticaret, ekonomik bir olgu olmasına karşın, sosyal ve politik yaşamı etkilemektedir. Ekonominin bilgi ve bilgiyi yönetme temeline dayanması, eğitim, kültür, sağlık ve sosyal güvenlik gibi alanlarda da internet kullanımını yaygınlaştırmıştır.

Bilgisayar yoluyla veri tabanlarına kolay ulaşım ve e-posta, geleneksel eğitim ve öğretim alışkanlıklarını değiştirmektedir. Geleneksel sınıflar yerini sayısal ve sanal ortama bırakmış, öğretim gören öğrenciler bilgiye çok daha hızlı ve kolay ulaşma imkanı bulmuşlardır.

E-ticaret, işletmeler arası verinin paylaşılmasına, işletme çalışanlarının işbirliğine, koordinasyonuna, müşterilerin öneri ve taleplerinin değerlendirilmesine büyük ölçüde kolaylıklar getirmiştir.

E-Ticaret, özü itibariyle ekonomik bir olgu gibi algılansa da sosyal ve kültürel alanlarda da etkiler oluşturmaktadır. E-Ticaretin; birey, firmalar ve toplum üzerinde farklı etkiler oluşturduğu görülmektedir.

Müşteri beklentilerinin pazarı yeniden tanımladığı veya yeni pazarlar oluşturduğu koşullara E-Ticareti benimseyen firmalar, daha hızlı uyum sağlamakta ve rekabet konusunda avantaj elde etmektedir.

Bireylere ise alışveriş, bilgi ve hizmetlere erişim, kamu ile etkileşim konularında fiziki uzaklık ve zaman kısıtlarını ortadan kaldıran yeni yollar sunulmaktadır.

OECD tarafından üye ülkelerde 1998 ortalarında yürütülen ve 1999’da yayınlanan araştırmaya göre E-Ticaret’in, ekonomik ve sosyal yaşamda oldukça kayda değer değişikliklere neden olduğu belirlenmiştir.

Elektronik ticaret, işlem maliyetlerinin düşmesi, pazara giriş engellerinin az olması ve tüketici açısından bilgiye erişimin kolaylaşması açısından, ekonomik faaliyetleri tam rekabet ortamı yaklaştırmaktadır.

Esnek yapılarından dolayı müşteri beklentilerine daha hızlı adapte olabilecek KOBİ’lerin, büyük firmalara oranla e-ticarette daha avantajlı bulundukları düşünülmektedir.

Dinamik yapıları olan KOBİ’lerin büyük firmalar karşısındaki en büyük dezavantajı olan uzak coğrafyadaki pazar ve müşteriye erişememe sorunu da internet ile ortadan kalkmaktadır.

Bu durum rekabetin artmasına neden olmakta ve ayrıca küçük işletmelerle büyük işlet-melerin piyasaya giriş koşulları açısından eşit şanslara sahip olmalarına yol açmaktadır. Bu nedenle, KOBİ’ler açısından elektronik ticaret önemi azımsanmayacak boyuttadır.

3. BÖLÜM- ELEKTRONİK TİCARET ÖNÜNDEKİ ENGELLER VE SORUNLAR Bilgi ve iletişim teknolojilerinin çok hızlı gelişmesi, gerekli altyapı çalışmalarının tamamlanmasına fırsat tanımamıştır. Günlük hayatın işleyişini sağlayan hukuksal ve sosyal kuralları elektronik ortama uyarlamak gerekmektedir.

BT şirketlerinin e-ticaret alanında gösterdiği atılımlar kamu idaresinin aynı hızda teknik altyapı geliştirmesini gerektirmektedir. Halen, gelişmekte olan ülkelerin büyük bir bölümünde altyapı sorunu, elektronik ticaret sorunları ve engellerinde ilk sırayı almaktadır.

Diğer büyük bir sorun da elektronik ticaretin sınır tanımaması ve küresel bir hal almasıdır. Küreselleşen elektronik ticaret, ülkelerin birlikte ortak çözümler bulma ve standartlar oluşturma mecburiyetini beraberinde getirmiştir.

3.1. TEKNİK SORUNLAR Elektronik ticaretin önündeki teknik sorunların büyük bir bölümü kamu idaresi sorumluluğundaki alanlarda yaşanmaktadır. Teknik sorunları şu şekilde özetlenebilir; a) Alt yapı sorunu b) Standartların belirtilmemiş olması c) İnternete erişim sorunları ve ilgili altyapıların sağlanamaması

İnternetle birlikte alt yapı sorunu üst düzeye çıkmıştır İnternetle birlikte alt yapı sorunu üst düzeye çıkmıştır. Ülkelerin internet bağlantısını kolaylaştırma ve erişim hızını artırma yönünde çalışmaları vardır. Etkin bir alt yapının sağlanamaması ve çoğu ülkenin kamu idaresince yürütülen telekom faaliyetleri, özel sektörün bu alanda faaliyetlerini kısıtlamaktadır.

Kısıtlanan faaliyetler beraberinde yüksek maliyetler ve kalitesiz ancak pahalı erişim seçeneklerini beraberinde getirmektedir. Son yıllarda uydu üzerinden erişim ve daha yüksek kalitede kablolar kullanılarak mevcut imkanların iyileştirilmesi yönünde yine özel sektör tarafından çalışmalar hızlandırılmıştır.

3.2. HUKUKSAL SORUNLAR Gelişen elektronik ticaret pazarı ve bu alandaki ticaret ilişkileri, bu alanda yeni hukuksal düzenlemelere ihtiyaç duyulmasını sağlamıştır. Klasik ticaret için kullanılan ve geçerliliği küresel olarak kabul görmüş hukuksal düzenlemeler bazı durumlarda yetersiz kalmaktadır.

Mevcut kanunların yetersiz kaldığı durumların başında uluslararası e-ticaret işlemleri gelmektedir. Ticaret ilişkisinde bulunan iki tarafın, klasik ticarette uluslararası hükümleri vardır.

Ancak konu e-ticaret olunca ülkelerin bu alandaki standartlarını oluşturmamış ve konunun sınırlarını açıkça belirleyememiş olması karışıklığa yol açmaktadır. Elektronik ticaretin önündeki başlıca hukuksal sorunlar şu şekilde sıralanabilir;

a) Fikri mülkiyet hakları  b) Vergilendirme c) Onay işlemleri d) Uluslararası kanunlardaki eksiklikler e) Kişilerin gizlilik hakları f) Elektronik belgelerin geçerliliği sorunu g) Sayısal imzanın geçerliliği sorunu

h) Servis sağlayıcıların sorumluluklarının belirlenmesi i) Kanunların elektronik ortamlar göz önüne alınarak tekrar gözden geçirilmesi gerekliliği j) Fiziksel malların teslimi ile ilgili olarak elektronik onay ve kabul belgelerinin geçerliliği

k) Klasik ticarete konu olan kişi ve kuruluşların mevcut yasal statüleri ve fiili durumlarının, elektronik ticaret gerekleri çerçevesinde yeniden düzenlenmesi

3.3. SOSYAL SORUNLAR Elektronik ticaretin önündeki sosyal sorunlar ve engeller şöyle sıralanabilir; a) Kamu ve özel sektörün koordinasyon eksikliğinin giderilmesi b) Elektronik ticarete ait sayısal verilerin oluşturulma yöntemlerinin geliştirilmesi, analizlerin sağlıklı yapılması

c) Elektronik ticaret içinde yer alacak kurumların oluşturulması, bu kurumlar arasındaki hiyerarşi ve/veya işbirliği hususlarının irdelenmesi, idari alt yapının kurulması d) Elektronik ticaretle ilgilenen kişi ve kuruluşlar için, ilgili merciler tarafından, elektronik ticareti tanıtıcı eğitim programlarının hazırlanması

e) Elektronik ticaretin gerektirdiği bilgisayar sistemlerini edinmek isteyen kişi ve kuruluşlara, gerekli finansman desteğinin sağlanması f) Ticaret noktalarının ülkemizde de hızla geliştirilmesi için gerekli fiziki ve hukuki çerçevenin oluşturulması

g) Devletin elektronik ticarete öncülük görevini yerine getirmesi, pilot projeleri uygulamaya sokup halkı bilinçlendirmesi

4. BÖLÜM- ELEKTRONİK TİCARETTE BİLGİ GÜVENLİĞİ Elektronik ticarete taraf olan kişiler, alışveriş işlemleri sırasında birbirlerini görmediklerinden bazı güvenlik tedbirleri almaya çalışırlar. Klasik ticaret yapan bireyler karşılıklı güven temini için kimlik, imza ve buna benzer yöntemler kullanmaktadır.

Aynı şekilde dijital ortamdaki iş ilişkilerinde de, klasik ticarette olduğu gibi, tarafların karşısından beklentileri bulunmaktadır. Dijital ortamlarda imza ve sertifikaların oluşturulmasının sebebi budur.

Dijital imza ve sertifikalar sayesinde kişiler karşısındakinin bilgilerinden emin olabilmektedir. Elektronik ticaret ortamlarında yapılan alışverişlerde kredi kartı ve benzeri bilgilerin üçüncü kişilerin eline geçmesi muhtemel bir risktir.

Bu olay daha çok internet ortamında ve online mağazalardan yapılan alışverişlerde görülmektedir. Ancak, günlük hayata oranla, kredi kartı bilgilerinin dijital ortamlarda başkaları tarafından öğrenilme riski daha azdır.

Elektronik ticaretin iletişim boyutunda ise, iletişim teknolojinin ilerlemesi, bilginin güvenliği konusundaki hassasiyeti artırmıştır. Açık ağlarda iletilen bilginin güvenliği, başkası tarafından dinlenme, değiştirilme veya taklit edilme tehditi altındadır.

Günlük yaşamın tüm alanlarındaki iletişimin kısmen ve tamamen elektronik ortamlar üzerinden yapılmaya başlandığı günümüzde, aktarılan bilgiler arasında, işletmelere, kamuya ve kişiye özel bilgilerin bulunması bilginin güvenliği konusundaki çalışmaların artmasına neden olmuştur.

Bilgi güvenliğini sağlamak bu tehditleri tamamen ortadan kaldırmakla mümkün olabilir. Bilgiyi koruma yöntemlerinin en önemlileri şifreleme ve kilitleme yöntemleridir. Günümüzde kullanılan yöntemlerden bazıları şunlardır;

4.1. AÇIK ANAHTAR VE GİZLİ ANAHTAR Açık ve gizli anahtarlar, şifreleme işlemlerinde kullanılan aralarında eşsiz bir matematiksel ilişki bulunan sayısal algoritmalardır. Açık anahtar, kişiye ait herkesin ulaşabildiği bir algoritmadır.

Gizli anahtar, açık anahtar ile şifrelenmiş bilgiyi çözebilen ve sadece kişide bulunan bir algoritmadır. Gizli anahtar ile şifrelenmiş bilgi sadece açık anahtar ile çözülebilir. Açık anahtar bilgisinden gizli anahtar, gizli anahtar bilgisinden açık anahtar üretilemez.

4.2. KRİPTOGRAFİ VE SAYISAL ŞİFRELEME Kriptografi, güvenli veri iletişimi ve veri saklanması amacıyla şifreleme ve şifre çözme yöntemleri geliştiren bilim dalıdır.

Ağlar üzerinden iletilen bilginin belirli bir şifre anahtarı ile içeriğinin değiştirilerek, sadece karşı taraf tarafından okunur hale getirilme işlemine sayısal şifreleme adı verilir.

4.3. ONAY KURUMU Bilgi gönderen ve alan tarafların aralarındaki veri iletiminde ortaya çıkacak sorunların ortadan kaldırılabilmesi amacıyla güvenilir üçüncü tarafların bulunması düşünülmüştür. Güvenilir üçüncü taraf olarak sistem içinde yer alan, kişilere elektronik kimlik belgesini veren kurumlar onay kurumlarıdır.

4.4. ELEKTRONİK KİMLİK BELGESİ Elektronik Kimlik Belgesi, onay kurumları tarafından verilen nüfus cüzdanı, ehliyet belgesi ve diğer kimlik belgeleri gibi kişinin internet üzerinde kimliğinin saptanması için kullanılan elektronik dosyalardır.

Diğer bir değişle kimliğin sayısal ispatıdır Diğer bir değişle kimliğin sayısal ispatıdır. Elektronik kimlik belgesi ile birlikte kişiye ait açık anahtar ve gizli anahtar belirlenir.

4.5. SET VE SSL SSL (Secure Sockets Layer), ağ üzerindeki web uygulamalarında güvenli bilgi aktarımının temini için, "Netscape" firması tarafından geliştirilmiş bir program katmanıdır.

Burada, bilgi iletiminin güvenliği, uygulama programı ile TCP/IP katmanları arasındaki bir program katmanında sağlanmaktadır. SSL, web sunucularına, bir modül olarak yüklenir ve böylece web sunucuları güvenli erişime uygun hale gelir.

SSL, hem istemci (bilgi alan) hem de sunucu (bilgi gönderen) bilgisayarda bir doğrulama (authentication, iki bilgisayarın karşılıklı olarak birbirini tanıması) mekanizması kullanır. Böylece, bilginin doğru bilgisayardan geldiği ve doğru bilgisayara gittiği teyit edilir.

SSL, web sunucusunu tanımak için, dijital olarak imzalanan sertifikalar kullanır. Sertifika, aslında, o organizasyon hakkında bazı bilgiler içeren bir veri dosyasıdır. Aynı zamanda da, kuruluşun açık-kapalı anahtar çiftinin "açık" anahtarı da sertifika içinde yer alır.

Sunucu sertifikası da, o sunucuyu işleten kuruma ait bilgiler içeren bir sertifikadır. Sertifikalar, "güvenilir" sertifika kuruluşları tarafından dağıtılır. İstemci bilgisayar, SSL destekleyen bir sunucuya bağlandığı anda, doğrulama işlemi başlar. İstemci, kendi açık anahtarını sunucuya gönderir.

Sunucu ise, bu anahtarı kullanarak şifrelediği bir mesajı istemciye geri gönderir. Bir sonraki adımda istemci sadece kendinde olan kapalı (private) anahtarı kullanarak gelen şifreli mesajı çözer ve sunucuya geri gönderir.

Mesajı alan sunucu ise, bunu kendisinin gönderdiği orijinal mesaj ile karşılaştırır ve eğer iki mesaj "aynı" ise "doğrulama" işlemi başarıyla tamamlanmıştır ve sunucu bu noktadan itibaren "doğru bilgisayarla/kişiyle" iletişimde olduğunu anlar.

Daha sonra sunucu istemciye o an gerçekleşen web oturumunda kullanılacak tüm önemli anahtarları gönderir ve güvenli iletişim başlar.

Anahtarlar üretilirken kullanılan bazı popüler algoritmalar olarak, DES (Data Encryption Standard), RSA, IDEA verilebilir. Bunlardan RSA'nın RC4 algoritması (128 bit şifreleme olarak) Netscape ve Internet Explorer'da da kullanılan bir algoritadır.

SET (secure Electronic Transaction), elektronik ticarette, internet üzerinde güvenli bilgi aktarımını sağlamak amacıyla aralarında VISA, MasterCard ve IBM'in de olduğu kuruluşlar tarafından geliştirilen bir protokoldür.

SET, özellikle on-line (gerçek zamanda) kredi kartı bilgileri iletimi için geliştirilmiş bir standarttır. SET, kredi kartı ile yapılan online ödemelerde, bilgilerin internet üzerinden aktarımında gizlilik ve güvenlik entegrasyonunu sağlar.

SET protokolü sadece müşteri ile online mağaza ve kredi kartı şirketi arasındaki ödeme fazını şifreler.SET ile, ödeme işlemine taraf olan herkes, birbirlerini tanırlar (teşhis ederler, authentication) ve bu ispatlanabilir .

"Tanıma" işlemi, SSL'dekine benzer bir dijital sertifikasyon sistemi ile yapılır. Yani, ödeme fazına dahil bütün taraflar kendi kimliklerini belirten dijital bir sertifika kullanır.

4.6. GÜVENLİĞİN ÖNEMİ Elektronik ticaretin gelişmesinin en önemli öğelerinden biri bu ortamda gönderilen bilginin güvenliği konusudur. Elektronik ticaretin geliştirilmesi için, Internet ortamında gerçekleştirilen her türlü iletişime yalnızca işleme taraf olanlarca erişilebilmesinde ısrar etmek gerekmektedir.

Bu garanti sağlanmadan gerekli güven ortamı yaratılamayacak, dolayısıyla elektronik ticaret gelişemeyecektir. Özellikle İnternet gibi açık sistemlerin kullanılması suretiyle yapılan elektronik işlemlerde tüketici ve diğer kullanıcılar açısından en önemli konular şunlardır;

· Altyapıda yer alan ağ hizmetlerinin güvenliği, · Hukuki işlemlerin güvenlikli olması · Hem işlemler hem de taraflar hakkındaki bilgilerin doğrulanması.

Global enformasyon altyapısı tehlikeden uzak ve güvenilir olmalıdır Global enformasyon altyapısı tehlikeden uzak ve güvenilir olmalıdır. Eğer kullanıcılar internetin, haberleşmelerinin ve verilerinin istenmeyen kişilerce elde edilmesi yada değiştirilmesi konusunda güvenli olduğundan emin olmazlarsa, elektronik ticaretin gelişimi de başarılı olmayacaktır.

Dolayısıyla, güvenli bir enformasyon altyapısı şunları gerektirir; · Güvenilir bir iletişim ağı, · Bu ağlara saldırılardan enformasyon sistemlerini korumak için, etkili araçlar,

· İstenmeyen yetkisiz kişilerin kullanımından elektronik enformasyonun güvenli bir şekilde korunmasını sağlamak, · Sistemlerini ve verilerini nasıl koruyacağını bilen iyi eğitimli personel.

Tehlikelerden uzak ve güvenilir bir global enformasyon altyapısı, şifreleme, doğruluğunu tasdik (authentication), şifreleme kontrolü, güvenlik duvarı (firewall) gibi bir dizi teknolojinin etkin ve tutarlı kullanımını gerektirir.

İnternette dijital imzayı destekleyen güvenilir onay hizmetlerinin gelişimi özel bir önem taşımaktadır. Hem imzalar hem de güvenli kullanım şifreleme ile ilgili anahtarların kullanımına bağlıdır.

4.7. ELEKTRONİK TİCARETTE BİLGİ GÜVENLİĞİ TERİMLERİ Açık Anahtar (public key): Açık anahtarlı bir kriptografik yöntem (algoritma) kullanan bir kullanıcının kendisine ait olan iki anahtarından kamuya açık olanı.

Açık Anahtar Altyapısı-AAA (Public Key Infrastructure-PKI ): Bilgi iletişiminde açık anahtarlı kriptografinin yaygın ve güvenli olarak kullanılabilmesini sağlamaya yarayan ve birbirleriyle eşgüdüm içinde çalışan anahtar üretimi, anahtar yönetimi, onay kurumu, sayısal noterlik, zaman damgası gibi hizmetlerin tümü.

Açık Anahtarlı Kriptografi (Public Key Cryptography): Her kullanıcıya, sürekli kullanım için biri açık diğeri gizli iki anahtarın verildiği şifreleme/şifre çözme yöntemlerinin tümü. Asimetrik kriptografi ya da çift anahtarlı kriptografi adını da alır.

Açık Bilgisayar Ağı (Open Computer Network): İsteyen herhangi bir bilgisayar kullanıcısının bağlanabileceği ve diğer kişilerle bilgisayar üzerinden iletişim kurabileceği, herkese açık elektronik iletişim ortamı. Örnek: Internet.

Anahtar (Key): Şifreleme ve şifre çözme sırasında kullanılan sayı dizisi. Anahtar Üretimi (Key Generation): Açık anahtarlı kriptografide, her kullanıcının açık/gizli anahtar çiftinin, kullanılan kriptografik yönteme bağlı matematiksel işlemlerle hazırlanması.

Anahtar Yönetimi (Key Management): Açık anahtarlı kriptografide her kullanıcıya farklı anahtar çiftleri verilmesi, kullanıcıların açık anahtarlarının herkesin ulaşımına açık olarak saklanması ve kullanıcıların gizli anahtarlarının mutlak gizliliğinin sağlanmasından sorumlu düzen.

Anahtarı Bulan Kurum-ABK (Key Recovery Agency-KRA): Yasal erişime yardımcı olmak amacıyla kurulan ve yargının gerektirdiği durumlarda, zan altındaki kişinin gizli anahtarının matematiksel yöntemlerle elde edilmesini sağlayan kurum.

Basit Bölüm (Simple Segment): Hiçbir sınıflandırmaya ihtiyacı olmayan bölüm. (Anlamı sabit ve açık olan bölüm) Basit Veri Elemanı (Simple data element): Tek bir değer taşıyan veri elemanı.

Bilgi Bütünlüğü (Message Integrity): Bilginin saklanması veya açık/kapalı iletişim ağlarından iletimi sırasında içerik açısından herhangi bir değişime uğratılmamış olması, özgün halinde korunması.

Bilgi Güvenliği (Information Security): Bilginin,  I) kime ait olduğu belirlenmiş, II) bütünlüğü korunarak, ve  III) gizliliği sağlanmış olarak iletimi ve saklanması.

Bölüm Adı (Segment Name): Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri bölümü kavramının tanımlanması. Bölüm Kodu (Segment Code): Bölüm rehberinde tanımlandığı şekilde, her bölümü tek olarak gösteren kod.

Bölüm Rehberi (Segment directory): Tanımlandırılmış, isimlendirilmiş bölümler listesi. Çift Anahtarlı Kriptografi (Double Key Cryptography): Açık anahtarlı kriptografi veya asimetrik kriptografi

Doküman (Document): Bir verinin üzerine kayıt edildiği, insan ya da makine tarafından okunabilen, (değişmez) veri taşıyıcı. Elektronik Kimlik Belgesi-EKB (Digital Certificate): Onay kurumunun hazırladığı ve sayısal olarak imzaladığı, hangi açık anahtarın hangi kişiye ait olduğunu gösteren belge.

Elektronik Veri Değişimi-EVD (Electronic Data Interchange-EDI): Standart bir formda yazılmış olan bilgilerin bilgisayarlar arasında aktarımı ve otomatik olarak yorumlanıp işlenebilmesi.

Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange): Standart bir yapıda bilgisayardan - bilgisayara veri (ticari) transferi. Erişim (Access): Herhangi bir sistemi kullanmaya başlama, örneğin bir elektronik ticaret sistemine bilgisayar üzerinden bağlanarak iletişim kurma.

EVD Kurumu (EDI Association): Bir ülkede EVD kullanımını düzenleyen kuruluş, örneğin, ABD'deki EDIA, Avustralya'daki EDICA, Kanada'daki EDICC veya Yeni Zelanda'daki EDIANZ.

EVD Servis Sunucusu (EDI Server): Bir EVD servisinin merkezinde olan bilgisayar sistemi. Gizli -Özel, Kişisel- Anahtar (Private Key): Açık anahtarlı kriptografi kullanan bir kullanıcının, kendisine ait olan iki anahtarından gizli tutulanı.

Gizlilik (Privacy): İletişim kuran iki taraf arasındaki yazışmaların üçüncü kişilerden gizli tutulması, veya bir kişiye ait bilgilerin kendisi dışında herkesten gizli tutulması.

Kanal (Channel): Bilginin bir kullanıcıdan diğerine iletimi için gereken fiziksel iletişim ortamı, örneğin, bilgisayar bağlantısı, telefon kablosu, radyolink ve uydu üzerinden diğer kullanıcıya ulaşan bağlantının tümü.

Kapalı Bilgisayar Ağı (Closed Computer Network): Kullanıcılarından biri olmak için belirli koşulların sağlanması gerektiği, herkese açık olmayan bilgisayar ağları. Örnek: Bankalar ve bankamatikler arasındaki bağlantı.

Kimlik Belirleme (Authentication): Herhangi bir servisi almak isteyen birinin, gerçekten de kendi iddia ettiği kişi olduğunun belirlenmesi. Kod (Code): a) Bilginin kısaltılarak kayıt edildiği ya da tanımlandığı karakter dizisi b) Bilgisayarın tanıyacağı formda özel semboller kullanılarak bilginin gösterilmesi ya da tanımlanması.

Kriptografik Algoritma (Cryptographic Algorithm): Şifreleme / şifre çözmede kullanılan belirli bir yöntemin ayrıntılı içeriği, bu içeriğin matematiksel adımları. Kriptoloji (Cryptology): Güvenli bilgi iletişimi ve/veya saklanması için sifreleme ve sifre çözme yöntemleri türeten, geliştiren, inceleyen bilim dalı.

Mesaj Çizeneği (Message Diagram): Bir mesaj içindeki bölüm dizisinin grafiksel gösterimi. Mesaj Kodu (Message Code): Mesaj tipini tanımlayan ve tek olan alfabetik referans (isim).

Mesaj Rehberi (Message Directory): İsimlendirilmiş, tanımlandırılmış ve tarif edilmiş mesaj tiplerinin listesi. Mesaj Tipi (Message Type): Belirlenmış işlem tipi için ihtiyaçları kapsayan, tanımlanmış ve planlanmış veri kümesi (seti).

Mesaj (Message): Bilgiyi taşımak üzere planlanmış sıralı (düzenli) karakter serisi Onay Kurumu-OK (Certifying Authority-CA): Kişilerin kimliğini güvenli olarak belirleyip elektronik kimlik belgelerini hazırlayan ve anahtar yönetimini sağlayan kuruluş.

Sayısal İmza (Digital Signature): Elektronik ortamdaki yazışmalara eklenen, yazıyı gönderenin kimliğini ve gönderilen yazının iletim sırasında bozulmadığını kanıtlamaya yarayan bölüm.

Sayısal Noter (Digital Notary): Bilgisayar ağlarında iletilen bilgileri tarafların isteği ile saklayıp, kendisine başvurulduğunda belgeleyebilen kuruluş.

Tek Anahtarlı Kriptografi (Single Key Cryptography): Şifreleme ve şifre çözme için aynı anahtarı kullanan kriptografik yöntemlerin tümü. Simetrik kriptografi veya gizli anahtarlı kriptografi adını da alır.

UN/EDIFACT : Mesaj rehberinde belirlendiği düzende sıralı bölümler kümesi. Veri Elemanı Adı (Data element name): Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri elemanı kavramının tanımlanması.

Veri Elemanı Niteliği (Data Element Attribute): Veri elemanının tanımlanmış özelliği Veri Elemanı Rehberi (Data Element Directory): Tanımlanmış, isimlendirilmiş veri elemanı niteliklerinin, uygun veri elemanı değerinin nasıl simgeleneceğine ilişkin spesificasyonları içeren liste.

Veri Elemanı: Verinin, tanımlamak, değer göstermek için özellikleri belirlenmiş bir birimi. Veri: Bilginin, iletişim, yorum, ya da işlem için uygun olarak formülize edilmiş şekilde gösterilmesi

Yasal Erişim ( Lawful Access): Devletin, açık anahtarlı bir kriptografik algoritma kullananların gizli anahtarlarına, yasaların gerektirdiği durumlarda ve yargı kararıyla ulaşabilme yetkisi.

Zaman Damgası (Time Stamp): Bilgisayar ağlarında iletilen mesajlara eklenen ve mesajın yazıldığı zamanı güvenli olarak belgeleyen damga.

5.BÖLÜM- E-TİCARETİN GELİŞİM SÜRECİ, GELECEĞİ VE SAYISAL VERİLER Elektronik ticaretin gelişim sürecini ve geleceğini ele alırken, araştırmaların büyük bir bölümünü internet ve bağlı teknolojileriyle açıklamakta fayda vardır. E-Ticaretin şirketler tarafından yoğun olarak kullanılmaya başlaması 1996 yılına rastlamaktadır.

Daha önceleri yürütülen e-ticaret faaliyetleri, şirket içi (intranet) ya da şirket ile diğer bir grup arası (extranet) ağlar üzerinden, EDI kullanılarak yapılan e-ticarettir. Bu tür e-ticaret üçüncü kişilere kapalı e-ticaret şeklidir.

EDI, 1990'lı yılların ortalarında ABD ve Avrupa'da yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Dünya Bankası'nca 1995 yılında yapılan bir araştırmada, Avrupa'da EDI kullanan şirketlerin sayısının 30 bini bulduğu tespit edilmiştir.

Internet üzerinden yapılan e-ticaret ise, EDI'den farklı olarak, yalnız belirli üretici, sağlayıcı, dağıtıcıları bir araya getirmeyip, Internet erişimi olan her bir kullanıcıya eşit fırsatlar yaratabilmektedir.

1989 yılında bulunan "world wide web (www) html dili" (standart kodlama sistemi) ve daha önce 1980'lerin ortalarında geliştirilen TCP/IP transfer protokolü, bilgisayarların açık ağlarda, ya da daha iyi bilinen adıyla "Internet" üzerinde birbirleri ile iletişime geçmesini sağlamıştır.

Daha sonra, tarama, sınıflandırma araçları, hızlı işlemciler, uydular, optik kablolar vb. gibi bilgisayar ve iletişim teknolojilerinde sağlanan diğer gelişmeler, söz konusu iletişimi önceden öngörülemeyen boyutlara taşımıştır.

E-ticaretin gelişim sürecinin, doğal olarak, Internet'in gelişimine paralel olduğu gözlenmektedir. Çünkü, e-ticaret kavramı; herkese açık elektronik ağ üzerinden gerçekleştirilen ticari faaliyetleri ifade etmektedir.

Toplam e-ticaretin, 1997 yılında tahmin edilen 26 milyar USD'lık seviyesinden, 2001 yılında 330 milyar USD ve 2015 yılında da 2 trilyon USD seviyesine yükselmesi beklenmektedir. 

Ancak bu konudaki sayısal verilerin ne ölçüde güvenilir olduğu da sürekli sorgulanmaktadır. Çünkü kimilerinde ön çalışmalar yapılmasına rağmen, hiçbir OECD ülkesinin resmi istatistik birimleri, henüz e-ticaret üzerine, istatistik derlememekte ya da veri toplamamaktadır.

Sayısal veriler, ya e-ticaret ile uğraşan firmaların, ya pazar araştırması yapan kuruluşların ya da danışmanlık firmalarının açıklamalarına dayanmaktadır.

E-ticaretin gelişimi, Internet kullanımının yaygınlaşmasına bağlı olduğuna göre, Internet kullanım istatistiklerinin de bilinmesinde yarar vardır. Aralık 1997-Haziran 1998 döneminde yapılan ve bazı ülkelerdeki Internet kullanıcı sayısını kapsayan bir araştırmanın sonuçları Şekil 1'de görülmektedir:

Kaynak: http://www.headcountcom.com

Türkiye'de ise, 2012 yılında yapılan bir çalışmaya göre toplam bilgisayar sayısı 1,9 milyon, modem sayısı ise 610 bindir. Modemlerin tamamının Internet bağlantısı için kullanıldığı varsayımıyla, Internet kullanıcı sayısının yaklaşık 700 bin olduğu tahmin edilmektedir.

E-Ticaretin kıtalar arasındaki dağılımına bakıldığında ABD'nin ağırlıklı olarak, e-ticareti uyguladığını görmekteyiz. ABD'yi sırasıyla Avrupa, Asya ve Diğer kıtalar takip etmektedir.

Kaynak: NUA ANALYSIS, http://www.nua.ie

Internet kullanıcılarında olduğu gibi, "Internet host" olarak adlandırılan açık ağ erişimli server sayısındaki gelişmeler de dikkat çekicidir. Internet hostları, esas olarak şirketlerin Internet ortamına açık bilgisayarları olabileceği gibi, kamu kurumlarının bilgi içeren serverları ya da Internet tarama makineleri de olabilmektedir.

Internet ve BT teknolojilerindeki benzersiz gelişmelerin, Sanayi devrimi'nden bu yana insanlığın yaşadığı en önemli aşama olduğuna inanılmakta, rakamlar da bu inancı desteklemektedir.

Büyüme rekorları kıran ABD ekonomisini diğer ülke ekonomileri de takip etmektedir. Forbes rakamlarına göre, Forbes 500 listesindeki şirketlerin geçen yıl içinde karları %26 oranında arttığı görülmüştür.

Bu verimlilik patlamasında bilişim teknolojileri ve e-ticaretin büyük payı bulunmaktadır. Internet'in en önemli etkisinin şirketler arası e-ticarette(Business to Business-B2B) ortaya çıkacağı tahmin edilmektedir.

GartnerGroup tahminlerine göre şirketler arası e-ticaret, 2013 yılında ABD'de 5 trilyon dolarlık bir büyüklüğe ulaşacaktır. Aynı yıl ABD'deki tüketicilerin online alışverişleri ise 700 milyar dolar civarında kalacaktır.

Gartner Group'a göre, dünya çapında, 1999 yılında 145 Milyar Dolar olan işletmeden-işletmeye elektronik ticaret hacmi, 2014 yılında 9.29 Trilyon Dolar'a çıkacağı tahmin edilmektedir.

Avrupa'da işletmeden-işletmeye pazarının 1999'da 31 Avrupa'da işletmeden-işletmeye pazarının 1999'da 31.8 Milyar Dolar olan hacminin 2014 yılında 3.34 Trilyon Dolar'a yükseleceği tahmin edilmektedir.

Geçen yıl işlem sayısında liderliği tüm işlemlerin %63'ü ile Kuzey Amerika almaktadır. Dünyanın diğer bölgelerinin de işletmeden-işletmeye e-ticarete ciddi yaklaşmaları ile bu oranın %39'a gerileyeceği tahmin edilmektedir.

Ayrıca Asya-Pasifik bölgesinin de büyük bir atak yapacağı ve geçen yıl 9.2 Milyar Dolar olan işletmeden-işletmeye e-ticaret hacminin 2014 yılında 1 Trilyon dolara erişeceği tahmin edilmektedir. Latin Amerika'nın da çok geride kalmayarak 1999'da 1 Milyar Dolar olan işletmeden-işletmeye e-ticaret hacmini 2014 yılında 324 Milyar Dolar'a çıkartacağı tahmin edilmektedir.

B2B sektörü içersindeki satıcıların hangi harcamaları yapacağı ve öncelikli maliyet kesintilerini sert ekonomik koşullara göre değiştirdikleri yeni işletme manzaralarını yeniden gözden geçirmeleri gerekmektedir.

Satıcılar için iyi bir haber , maliyet kesintilerinin ve proseslerin verimliliğini arttırabilecek B2B teklifleri için ihtiyaç olduğudur. Bununla beraber teknolojinin gerçek olarak ne derece başaracağı ile ilgili olarak beklentiler, beklenilenden çok daha az gösterişli olmuştur.

İnternet günümüz teknolojisinin ulaştığı ve her geçen gün gelişen iletişim ve bilgi transferinin sağlandığı evrensel network ortamıdır. önümüzdeki yıllarda her türlü ekonomik-sosyal ilişkinin online hizmet kapsamında yer alacağı bir gerçektir.

Dünya’da internet her ülkenin telekomünikasyon hatları üzerinden sağlanan ve çıkış istasyonlarına bağlı servis sağlayıcısı noktaları ile sağlanmaktadır. Her internet kullanıcısı internet ağına geçiş yapmak için bir servis sunucusunun hizmetinden faydalanmak zorundadır.

Gelişen teknoloji ile birlikte televizyon benzeri cihazlarla da internet’e ulaşım sağlanarak, daha geniş bir tabana yayılacağı planlanmaktadır. Bu yaygın iletişim ağı, küresel pazar ekonomisini de beraberinde oluşturmaktadır.

Günümüz rekabet koşullarında birçok kurum, kendini Internet’te tanıtmaktadır. Bazı kurumlar e- ticarete yönelik çözümler üzerine gitmekte, bazıları da sadece tanıtım yolunu seçmektedir. Web sitelerinde görsel zenginlik esastır.

Görsel zenginliğin en önemli getirisi, rekabette öne geçmek, marka bağımlılığı yaratmak ve tanıtım sayfalarına ziyaret sıklığıdır. Dünyada internetin ilk adımı ABD’deki ordu içi bir proje olan Arpanet’le 1970 yılında atıldı. 1970’lerde internet hızla gelişti, elektronik posta kavramı ortaya çıktı.

Alan adları ilk olarak 1984 yılında kullanılmaya başlandı Alan adları ilk olarak 1984 yılında kullanılmaya başlandı. Dünyada internet patlamasının yaşandığı yıllar 1990’lar oldu. www’nin (World Wide Web)oluşması ile 1994’te web sitesi sayısı 10 bine ulaştı. Yine 1994’te internette ilk reklam yayına girdi.

6. TÜRKİYE’DE E-TİCARET Yurt dışında artık kavram olarak e-ticaret sözcüğü artık terk edilmeye başlandı. Bunun yerine elektronik iş hatta ve hatta eEkonomi veya digital ekonomi sözcükleri kullanılmaya başlandı.

Son dönemde açık bilgisayar ağları yani internet üzerinden tüketiciye yönelik bilgi, ürün ve hizmet pazarlama ve satışı ile destek verilmesi ticari kurumlar ve müşterileri veya tedarikçileri arası ticari ve lojistik iletişim öyle boyutlara ulaştı ki, devletinde bu tabloya aktif bir şekilde katılımı ile e-Ekonomi adlı yeni bir devrim yaşanıyor.

Bu sanayi devriminden sonra dünyayı etkileyen yepyeni bir devrim, yeni bir çalışma ve daha da önemlisi yaşama şekli. Aslında e-Ekonomi devriminin önümüzdeki dönemde iş ve özel yaşamımızı ne kadar etkileyebileceğini hiç birimiz tahmin edemiyoruz.

Bunu tahmin etmek, 1950’li yıllarda IBM firması başkanlarından birinin dünyadaki bilgisayar ihtiyacı 5’i geçmez tahmininin yanlışlığı kadar büyük olur kanaatindeyim.Çünkü bu öyle bir etki-tepki ki bir anda sonuçları çığ gibi büyüyüveriyor.

Tüm bu nedenlerle bu eEkonomi dalgasının içinde olmamak ülke açısından büyük bir rekabetçi dezavantaj haline geliyor. E-Ekonomiye geç kalmak, sanayi devrimine gaç kalmaktan daha da korkunç.

Tüm dünyada her geçen saniye bu konuda yeni bir gelişme oluyor Tüm dünyada her geçen saniye bu konuda yeni bir gelişme oluyor. ABD ülke olarak bunun başını çekiyor ve bunu ülkelerarası rekebetçi avantaj olarak kullanıyor. ABD’nin son bir kaç senedir enflasyonsuz büyüyebilmesinin altında yatan gerçek e-iş olgusu.

Çünkü verimliliği artırmaya yönelik konvansiyonel yöntemlerle yapılan çalışmalar bu ülkelerde artık öyle bir noktaya gelmiştiki ek bir fayda sağlanamıyordu. E-iş ile yeniden verimlilik artışı yapmak ve üretkenliği artırmak mümkün oldu.

Bu tip kazançlar ancak devletin de e-ekonominin içinde yer alması ile mümkün oluyor. Dünyada buna yönelik bir sürü başarılı örnek göstermek mümkün, bu örnekler kısaca: Devlet satınalmasının elektronik ortama kayması Akıllı kentler

Vatandaş memnuniyetini artırmaya yönelik girişimler olarak özetlenebilir. Bu da neden e-ticaret sözcüğünün kısır kaldığının bir göstergesi, çünkü artık işin içinde devlet de var.

Türkiye henüz bu konuda emekleme aşamasında Türkiye henüz bu konuda emekleme aşamasında. Çünkü e-ticarete yönelik örnekler parmakla sayılır nicelikte. Migros, Paşabahçe, THY, Superonline alışveriş merkezi, Teba Market ve bazı bankacılık uygulamaları gibi uygulamalar var.

Herkese düşen yapılacak bir şeyler var. Bu herkesi üç gruba ayırırsak: Devlet E-iş konusunda çalışan veya çalışmayı planlayan şirketler Özel sektör

Devlete düşenler neler? A. Devletin e-ekonomiyi destekleyici bazı çabalarda bulunması, somut adımlar atması Altyapı çalışmaları yapması İnternete erişim hızının artırılması ve internetin yaygınlaştırılması

İnternete erişimin ucuzlatılması Bilgisayar kullanımının özendirilmesi, bilgisayar okur yazarlık seviyesinin artırılması Düzenleyici kararlar alması Güvenlik – gizlilik, elektronik imza Elektronik noter, elektronik şözleşme

Tüketiciyi koruma kanunu, telif hakları kanunu Diğer tüm kanun ve mevzuatın elden geçmesi B. Bu konuda kamuoyu oluşturması, halkı bilgilendirmesi

C. KENDİSİ KULLANICI OLMASI Devlet satın alması mutlaka e-ticarete kaymalı. Tüm dünyada bu konuda büyük tasarruflar sağlanıyor. E-ekonomiye kendi içinde altyapı oluşturmak. Backoffice veya arkaplan sistemleri dediğimiz muhasebe, stok, üretim gibi uygulamaları veri tabanı kullanır ve entegre çalışır hale getirmek.

Daha da iyisi ERP sistemleri kullanmak Daha da iyisi ERP sistemleri kullanmak. Zira e-ticaret projeleri ancak arka plan sistemlerle tam entegre çalıştıkları zaman başarılı olabiliyorlar. Şirketlerle ve devlet kurumları arası ticari ve lojistik iletişim elektronik ortama kaymalı

Devlet – Vatandaş ilişkisinde vatandaşın devlet ile muhatap olduğu tüm adımlarda e-iş kullanımı, vatandaş memnuniyeti Self-servis Kişiye özel Hızlı Zaman ve yer sınırı olmayan Şeffaf

internet uygulamaları ile mümkün olabilir. Danışmanlık alması – Bu bir değişim süreci. Başarı için değişimi yönetmek çok önemli. İş modeli danışmanlığı önemli. Risk alması, Yatırım yapması, Önder olmaya çalışması

Bize Düşenler neler? (E-iş konusunda çalışan ve çalışmayı planlayan şirketler) Yatırım yapmak Dürüst olmak ama emeğinin hakkını da istemek Eğitici ve yönlendirici olmak (Gerek devleti gerekse özel sektörü)

Lobi faaliyetleri ile devletin bu konuda yukarıda sayılan adımları atmasında etken rol almak Tüm dünyayı iyi takip edip, ülkemizin durumunu da sentezleyerek doğru ve başarılabilir çözümleri önermek ve arkasında durmak

Bunlar işten işe e-iş uygulamaları olabilir: Müşteri İlişkileri yönetimi (CRM) Tedarik Zinciri Yönetimi (SCM) Bayi extranetleri Veya işten tüketiciye e-iş uygulamaları olabilir Birebir pazarlama İnternet katalog satış

Devletin e-ticareti destekleyici anlamda yapacağı çalışmalarda bilfiil görev almak, destek vermek Değişim sürecini yönetebilmek için yetiler kazanmak ve bu konuda danışmanlık vermek. Bu çok önemli…

Özel Sektöre Düşenler (Özellikle de yöneticilerine) Önümüzdeki dönemde globalleşen dünyada rekabetçi ortamda ayakta durabilmenin tek yolunun e-iş olduğu gerçeğini bir an önce kavrayıp, bu yönde adımlar atmak, strateji belirlemek ve uygulamak

Dünyayı ve gelişmeleri yakından takip etmek, araştırmacı olmak. Bekle-gör yaklaşımının ne kadar yanlış olduğunu biran önce anlamak Yatırım yapmak, risk almak İlk olmaya çalışmak

Bunun bir değişim süreci olduğunu anlayarak, bu değişimi yönetmeye çalışmak danışmanlık almak E-iş’e alt yapı olabilecek uygulamaları oturtmak (ERP gibi). Backoffice veya arkaplan sistemleri dediğimiz muhasebe, stok, üretim gibi uygulamaları veri tabanı kullanır ve entegre çalışır hale getirmek.

Daha da iyisi bunların entegre çalıştığı standart ERP sistemleri kullanmak. Zira e-ticaret projeleri ancak arka plan sistemlerle tam entegre çalıştıkları zaman başarılı olabiliyorlar.

Lobi oluşturmak, devleti itelemek Lobi oluşturmak, devleti itelemek. E-iş uygulamaları yapıp, kullanarak Türkiye’de bu konuda altyapı oluşturulmasına gerek fikir anlamında gerekse lobi oluşturma şeklinde destek vermek.

Türkiye’de elektronik ticaret henüz gelişme aşamasındadır, ancak büyük bir potansiyel olduğu konusunda firmalar arasında bir görüş birliği vardır.

Bu potansiyele ulaşmak için hızlı ve yaygın internet alt yapısı gereksiniminden başlayan, bilgisayar sayısının azlığını ve güvenliğini kapsayan ve standartların oturmasına kadar giden bir çok engelin aşılması gerekmektedir.

Ülkemiz de, 1998’den sonra bazı büyük alışveriş merkezleri internet üzerinde satış mağazaları açmışlar, ayrıca kurumlara ve bireysel girişimcilere elektronik dükkan (e-dükkan) kiralayan servis sağlayıcılar ortaya çıkmaya başlamıştır.

Basın ve bankacılık alanlarında, konularında öncü niteliği olan bazı kuruluşlar, e-ticaret alanında da yatırımlarını (2000’lerin başlarında) hızlandırmışlardır.

Ülkemizin mevcut durumuna bakıldığında çok hızlı gelişen bir internet alt yapısı ( alt yapının yakın tarihlere kadar hiç olmayışı sayesinde ve gerek Türk Telekom’un gerekse özel sektörün son 3-4 yıllık yatırımları itibariyle OECD ülkeleriyle kıyaslandığında Avrupa’da en hızlı gelişim gösteren ülke Türkiye’ dir.)

İnternet dışı e-ticaret alt yapısının olmayışı yüzünden tek şansımız internet üzerinden e-ticaret olarak ortaya çıkmaktadır. Türkiye son iki yıl da inanılmaz gelişmeler kaydetmiş, alt yapısı “base band” kategorisinden “broad band” kategorisine terfi etmiştir.

İnternet üzerinde elektronik bankacılık ve sanal marketler üzerinden on-line alışveriş merkezi uygulamaları başta olmak üzere seyahat rezervasyonları, elektronik eşya satışı vb. gibi konularda ciddi bir elektronik ticaret pazarının oluşmaya başlama sinyalleri verdiğini söyleyebiliriz.

SONUÇ İnternet ve elektronik ticaret, önümüzdeki dönemde dünya ekonomisini ve biçimlerini şekillendirmeye devam edecektir. Elektronik ticaretin gelişimi; hükümetlerin, özel sektörün ve kişilerin bu konuda daha bilgili olmasına bağlı olduğu görülmektedir.

Bilgi aktarımının kamu idaresince doğru olarak yapılması, gerekli altyapıların süratle sağlanması ve bu alanda tam olarak güvenin ve şekilsel açıklığın sağlanması gerekmektedir.

E-Ticaretin klasik ticaretten çok daha hızlı ve maliyetleri asgari seviyeye indiren bir araç olması önümüzdeki yıllarda daha çok firmanın e-ticaret kapsamına giren işler yapmasına sebep olacaktır. 

E-Ticaretin pozitif etkilerinin gün geçtikçe artacağı, günümüze kadar hızla gelişen ve aynı hızla gelişmeye devam eden, teknoloji çalışmaları garanti etmektedir.

İnternetin bütün gelişiminin son 10 yıla içinde meydana geldiği dikkate alınırsa, bu yeni ticaret alanın ne kadar hızlı geliştiği ve gelişmeye devam edeceği açıkça görülebilir. 

E-Ticareti etkin bir şekilde kullanan işletmeler yeni ticaret düzeninde etkin bir rol oynayabileceklerdir. Tüm ticaret kollarının aksine, elektronik ticaretin maliyeti, sağladığı imkanlara göre çok küçüktür.

Bazen bir web sitesi, bazen bir telefon numarası tüm işletmenin tüm katma değerlerinden daha büyük bir değer oluşturabilir. E-Ticaretin uluslar arası alanda karmaşık iş yapılarını, iletişimi ve veri depolamayı kolaylaştırması tüm işlerin hızlanmasına neden olmaktadır.

Pazarda KOBİ'lerin, büyük ölçekli işletmelere karşı eşit avantajlara sahip olması beklenemez. Ancak bu yeni pazarda bu mümkündür. E-Ticaret KOBİ'lere ve kişilere büyük ölçekli işlemtmeler ile rekabet imkanı sağlamaktadır.

E-Ticaret güçlü bir ticaret ortamı olmasına karşın yeni bir ortamdır E-Ticaret güçlü bir ticaret ortamı olmasına karşın yeni bir ortamdır. Henüz dünyada elektronik ticaret alt yapısını oluşturabilmiş bir ülke bulunmamaktadır.

E-Ticaret teknolojileri sürekli gelişmektedir ve buna paralel olarak e-ticaretin sorunları da sürekli artmaktadır. E-Ticaretin yaygınlaşması yeni hukuki sorunları gündeme getirmiştir. Sosyal bir olgu olarak da e-ticaretin önünde daha aşılması gereken birçok engel bulunmaktadır.

Bilgi toplumu küreselleşme, dünyanın giderek küçülerek ekonomik bir köy haline gelmesi, sınırların ortadan kalkması ve benzer kavramlar her geçen gün daha fazla günlük konuşmalarımıza girmektedir.

İşte bu kavramlardan biri olan “ Elektronik Ticaret” değişen dünyanın gelişen en önemli ekonomik ve sosyal araçlarından bir tanesidir. Son yıllardaki hızlı gelişimi dikkate alındığında önümüzdeki yıllarda büyük sekmeler yapacağı muhakkaktır.

Ancak bu hızlı gelişimin nasıl bir yapıya dönüşeceğini kimsenin tam olarak bilmediği de göz ardı edilmemelidir. Elektronik Ticaret, şirketlerin yeni pazarlara açılmasına yardım etmektedir.

Bu yeni pazar, hayatlarının önemli bir kısmında internet kullanan yüz milyonlarca insandan oluşmaktadır ve burada herhangi coğrafi bir sınır bulunmamaktadır. Ayrıca iletişim teknolojilerinin sağladığı hız, ucuzluk, güven pazarlama stratejileri ile birleştiğinde ortaya müthiş bir potansiyel çıkacaktır.

Bu potansiyelin neler getireceğini şimdiden kestirmek güçtür Bu potansiyelin neler getireceğini şimdiden kestirmek güçtür. Ama şurası bir gerçektir ki, müspet getirilerinden faydalanabilmek için hızlı değişmeyi de öğrenmemiz gerekmektedir. Bu yapı içersinde var olabilmenin yolu, kendimizi bu hızlı değişikliklere adapte etmekten geçmektedir.

KAYNAKÇA AŞUT, Mahir "Yeni Teknolojiler", BT/Haber, InterPro, 200:50, Ocak 1999 ATEŞ, M.Rauf "E-Ticaret Ne Getirecek?", Capital Dergisi, Hürriyet Ofset, Kasım 1998 BOLAK, Halil Doğan "Elektronik Ticaret: Ülkemizden İki Örnek", Ticarette Etkinlik ve Elektronik Ticaret Semineri Sitesi, Nisan 1998,

CLINTON, William J. "Global Elektronik Ticaret", ALFA Yayınevi, İstanbul, Şubat 2000 YÖRÜK, Murat Ahmet "Elektronik Ticaret", http://www.mfa.gov.tr/Turkce/grupe/ues/yoruk.htm , 2001 WTO, World Trade Organisation http://www.wto.org/index.htm , 2001

E-KOLAY. NET "Türkiye'de elektronik bankacılık", http://www. ekolay E-KOLAY.NET "Türkiye'de elektronik bankacılık", http://www.ekolay.net ,  Ağustos 2001 DÜZGÜN, Selim "E-Ticaret", 5mDergi, http://www.5mworld.com , Ağustos 2000

Dış Ticaret Müsteşarlığı Elektronik Ticaret Web Sitesi "Elektronik Ticaret Nedir?", http://www.etkk.gov.tr , 2001 SURFTURKEY "Elektronik Ticaret Genel Olarak", http://www.surfturkey.net , 2001

Gaffar Taşkın,Şenel Kabakçı “e-ticaret” Yeni Çizgi Yayınları www.e-ticaretmerkezi.net http:/www.e-ticaret.gov.tr