AİLE PLANLAMASI
Kontrasepsiyon ve Doğum Kontrolü; sadece gebelikten korunmayı açıklayan terimlerdir.
Aile planlaması ise;. Gebeliği önleyen,. İnfertiliteye çözüm arayan, Aile planlaması ise; Gebeliği önleyen, İnfertiliteye çözüm arayan, Gebelik zamanını düzenleyen ve Eşlerin çocuk sahibi olmalarını etkileyen sosyal, psikolojik, ekonomik, fiziksel ve dini durumları değerlendiren daha geniş kapsamlı bir kavramdır.
Aile Planlaması, Ailelerin istedikleri zamanda ve istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleridir.
Aile Planlamasının Hedefleri; İstenmeyen gebeliklerin önlemek, İstenenleri sağlıklı sona erdirebilmek, Aileleri istedikleri sayıda çocuk sahibi yapabilmek, Gebelikler arasında yeterli zaman aralığını koyabilmek,
Aile Planlamasının Hedefleri; Gebeliğin aile açısından en iyi zaman ve olanaklarda olmasını sağlamak, Annenin doğum için en uygun yaşta olmasını sağlamak, infertil çiftleri çocuk sahibi yapabilmek, Cinsel yaşamın sağlıklı sürdürülmesini temin etmektir.
Aile planlaması sağlık açısından şu yararları sağlamış olur. Fetus, bebek ve çocuklarda hastalık ve ölüm hızlarını düşürür, Çocukların fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden daha iyi gelişmelerini sağlar, Annenin fizik ve ruh sağlığını korur, Aile düzeninin bozulmasını önler.
Başarılı aile planlaması programları anne ve çocuk ölümlerini önemli ölçüde azaltmaktadır. Anne sağlığını tehdit eden hastalık ve ölümlerin büyük bölümü, gebeliklerin istenen zamanda, sayıda ve uygun aralıklarla gerçekleşmesi ile engellenebilmektedir.
Doğurganlık hızındaki azalmalar bebek ölüm hızlarında da azalmalara neden olmaktadır.
istenmeyen gebeliklerin önlenememesi, istemli düşüklerin yıllara göre artmasına neden olmuştur.
Kürtajın bir aile planlaması yöntemi olarak kullanılması, Türkiye'de ailelerin istenmeyen gebeliklerin önlenmesinde yeterince başarılı olamadığını göstermektedir.
Aile Planlamasının Gebeliği Önleme Dışındaki Yararları; Aile Planlamasının Gebeliği Önleme Dışındaki Yararları; Aile planlaması yöntemlerinden özellikle kondom, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kadın ve erkeği korur.
GEBELiĞiN ÖNLENMESi (KONTRASEPSiYON) Kontraseptif yöntem isteyen bir kadının, yöntem seçmeden önce pekçok yönden değerlendirilmesi gerekir. Tıbbi ve gebelik öyküsünü, Fiziksel muayenesini ve bazı laboratuvar testlerini içerir. Hikayede ailede ve kendisinde diabet, kanama problemi, kalp hastalığı, yüksek tansiyon, migren ya da nöbet, böbrek ve karaciğer hastalığı, anemi, tüberküloz, felç, kanser ya da mental problemler olup olmadığı araştırılır
GEBELiĞiN ÖNLENMESi (KONTRASEPSiYON) Geçmiş tıbbi ve cerrahi hikaye, Menstrual ve gebelik hikayesi, Daha önce kullandığı yöntemler, Kontraseptif bilgisi, Allerjileri, Sigara alışkanlığı da hastadan toplanması gereken diğer verilerdir.
Kontrasepsiyon öncesi meme ve pelvik muayene yapılmalı ve smear alınmalıdır. Ağırlık, yaş ve kan basıncı da risk faktörlerine işaret etmesi yönünden dikkatle kayıt edilir.
GEBELiĞiN ÖNLENMESi (KONTRASEPSiYON) Laboratuvar testleri; kanda hemoglobin/hemotokrit, idrarda şeker ve protein analizi, gerekli görülüyorsa endoservikal kültür ve gebelik testini içerir.
Eşler kontrasepsiyon konusunda kararlarını kendi istekleri doğrultusunda vermelidir. Yöntemlerin etkisi, yan etkisi, etki süresi, kullanma biçimine ilişkin tüm bilgiler verildikten sonra, eşlerin etki altında kalmaksızın karar vermeleri sağlanmalıdır. Kültürel etkiler ve dini inanışlar bireylerin yöntem seçimini etkileyebilir.
KOTRASEPTIF YÖNTEMLER Etkin kontraseptif yöntemler: Hormonal kontraseptifler Rahim içi araç (RiA) Kondom (Prezervatif-kaput) Diyafram, servikal başlık Cerrahi sterilizasyon (kad ında tüpligasyon, erkekte vazektomi)
KOTRASEPTIF YÖNTEMLER Etki derecesi sınırlı yöntemler: Takvim yöntemi Koitus interraptus - geri çekme Vajinal lavaj Spermisitler
HORMONAL KONTRASEPTIFLER Kombine oral kontraseptifler Yalnız progestin içeren kontraseptifler Implantlar Enjeksiyonlar
Kombine Oral Kontraseptifler Estrojen ve progesteron içeren kombine doğum kontrol haplarının gebeliği önleme mekanizması; FSH ve LH'yı baskılayarak ovulasyonu önlerler, Tüplerin motilitesini arttırarak ovumun taşınmasını hızlandırırlar, Uterus içindeki endometriumun fonksiyonlarını değiştirerek ödem alanlarının oluşmasına neden olurlar. Bu da implantasyonu engeller, Servikal mukusun geçirgenliğini azaltırlar. Progesteron servikal gland salgısını koyulaştırarak, spermlerin uterus içine geçmesini önler.
Oral Kontraseptiflerin Yan Etkileri Hipomenora veya Amenore Siklus ortasında lekelenme Bulantı Memelerde dolgunluk Depresyon ve diğer ruhsal değişiklikler Vücut Ağırlığında Değişiklikler Deri Değişiklikleri Laktasyonun Baskılanması Baş Ağrısı Hipertansiyon Tromboembolik Etki Diabet üzerine etkisi Karaciğer üzerine etkisi
Oral Kontraseptiflerin Kontraendikasyonlan Gebelik, Tromboflebit veya tromboembolik hastalık öyküsü, Fonksiyon bozukluğu gösteren akut ve kronik tip karaciğer hastalığı, akut safra kesesi hastalığı, Estrojene bağlı karsinoma, Bilinen veya şüpheli meme korsinomu, Teşhis edilmemiş uterus kanamaları, Fazla sigara içme, Hipertansion,
Oral Kontraseptiflerin Kontraendikasyonlan Diabet, Toksemi, 40 yaşın üzeri, Hiperlipoproteinemia, Menstural siklusu düzene girmemiş adolesanlar. Koroner arter veya iskemik kalp hastalığı öyküsü olanlar.
Oral Kontraseptiflerin Tehlike Belirtileri Şiddetli karın ağrısı Şiddetli göğüs ağrısı, öksürük, nefes darlığı Şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi, halsizlik, uyuşukluk, Görme sorunu (bulanık görme ve görme kaybı) konuşma zorluğu, Şiddetli bacak ağrısı.
Oral Kontraseptif Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar Haplar kullanılmaya başlandığı ilk ayda ek bir doğum kontrol yöntemi, Hapın hergün aynı saatte alınması daha doğru olur. Adetler arasında lekelenme şeklindeki kanama birkaç ay devam ederse doktora başvurulması gerekir.
Oral Kontraseptif Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar Eğer bir hap unutulmuşsa hatırlandığında hemen alınmalı, o günün hapı ise normal zamanında alınmalıdır. Peşpeşe iki hap unutulmuşsa hatırlayınca hemen 2 hap birden alınmalı, ertesi gün tekrar 2 hap birden alınmalıdır. Bir sonraki adete kadar ek bir yöntem (prezervatit veya spermisid) kullanılmalıdır. Peşpeşe 3 hap unutulduğunda, 3 gün üst üste ikişer hap alınır ve bir sonraki adete kadar ek bir yöntemle korunulur.
Oral Kontraseptif Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar Hap kullanırken bir adetin atlaması sık qörülür. Gebelik yoksa normal hap kullanmaya devam edilir. Gebe kalmaya karar verildiğinde, hap kesildikten sonraki iki-üç ay başka bir yöntemle korunmak ve sonra gebe kalmak daha doğru olur. Bunun nedeni siklusun normal düzene girmesini sağlamaktır. Bir hastalık nedeni ile muayeneye gidildiğinde veya hastaneye yatmak gerektiğinde hap kullanıldığı doktora söylenmelidir.
Yalnız Progestin içeren Kontraseptifler Yalnız progestin içeren haplara minihap ismi verilir. Bu hapların hiç ara verilmeden hergün alınması gerekir. Sürekli alınan progestin, FSH ve LH'y baskılayarak ovulasyona engel olur. Progesteronun servikal müküsü kalınlaştırıcı etkisi ile spermlerin endometriuma geçişi engellenir.
Yalnız Progestin içeren Kontraseptifler Minihaplar estrojeni tolere edemeyen kadınlara önerilir. Özellikle ileri yaştaki ve emziren kadınlarda başarı ile kullanılır. İleri yaştaki kadınlara, kardiovasküler riskleri nedeni ile önerilemeyen kombine haplar yerine minihaplar daha güvenle önerilebilir. Kombine haplara göre mini hapların kontraseptif etkisi daha azdır.
Mini Hapların Kullanılmaması Gereken Durumlar Geçirilmiş over kisti, Ektopik gebelik, Açıklanamamış vajinal kanamalarda ve Meme kanseri olanlarda kullanılmamalıdır. Menstrual siklusu baskılaması nedeni ile, amenore ve ara kanamaları, en fazla görülen yan etkileridir.
Mini Hapları Kullanmada Dikkat Edilecek Noktalar 45 günden uzun süren amenorelerde gebelik testi yapılması gerekir Hafif lekelenme şeklindeki kanamalarda hap içmeye devam edilmelidir. Minihap kullanırken, kombine haplarda olduğu gibi kan basıncı, meme ve pelvik muayene ve Pap smear için düzenli kontroldan geçilmesi gerekir. Minihapların hergün aynı saatte içilmesi çok önemlidir. 3 saatlik bir gecikmede bile mutlaka ek yöntem kullanılması gerekir.
implantlar Norplant adıyla tanınan derialtı kontraseptif implantlar, 5 yıl süre ile yüksek kontraseptif etki sağlarlar. implantlar basit bir cerrahi inzisyonla kolun üst iç bölgesine, deri altına yerleştirilen çubuklardır. Sabit ve düşük doz progestin salgılarlar. Çıkarıldığında kontraseptif etkisi hemen sona erer. Kullanılmaması gereken durumlar mini haplarda olduğu gibidir. Amenore ve siklus bozuklukları sıklıkla görülen yan etkileridir.
implantlar Norplant kullanırken, şiddetli kasık ağrısı (ektopik gebeliğe işaret edeceğinden) şiddetli vajinal kanama, migren, görme bozukluğu ve düzenli siklusları izleyen amenoreler dikkat edilmesi gereken tehlike işaretleridir.
Post Koital Kontrasepsiyon Kordom yırtılması, RiA'nın düşmesi, Hap alınmasının unutulması ya da tecavüz gibi acil kontrasepsiyona ihtiyaç olan durumlarda post koital kontrasepsiyona başvurulur.
Post Koital Kontrasepsiyon Bu amaçla yapılan 3 tip uygulama vardır. Post Koital Haplar: ilk 12-24 saat içinde oral kontraseptiflerden 2 adet alınır. 12 saat sonra aynı doz tekrarlanır. Tedavi, 72 saatten sonra başlanırsa etkisizdir. RU-486 bir antiprogesteron ajandır. Korunmasız koitusu izleyen 72 saat içerisinde tek doz 600 mg RU-486 verilerek yüksek kontraseptif etki sağlanır. Postkoital RIA uygulaması: Korunmasız koitusun olduğu siklusta, ovulasyonu izleyen 5-7 gün içinde RiA uygulanarak implantasyon önlenir.
Post Koital Kontrasepsiyon Postkoital uygulanan tüm yöntemler implantasyonu ve fertilizasyonu etkileyerek gebeliği önlerler. Postkoital hapın bulantı, kusma gibi yan etkileri olabilir. Postkoital kontrasepsiyon uygulanan kadınlar mutlaka 3-4 hafta sonra kontrole çağrılmalıdır.
Enjeksiyonlar Enjeksionlar, mini hapların 3 ya da 6 aylık enjektabl şekilleridir. Progestinler gonodotrop hormonlarını baskılayarak ovulasyonu durdururlar. Servikal müküsü kalınlaştırırlar. Endometriyumu atrofik hale getirirler. Kullanılmaması gereken durumlar mini haplarda olduğu gibidir.
Enjeksiyonlar-Kullanımı Siklusun ilk 5 günü içinde intramüsküler yapılır. Daha sonraki enjeksiyonlar, ilacın tipine göre 2-3 ay sonra tekrarlanır. (Depo medroksi-progesteron asetat). (DMPA) için 3 ay sonra, Noretisteron enantat için 2 ay sonra). Kadın korunmak istediği sürece bu aralıklarla enjeksiyon tekrarlanır.
RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA) Etki mekanizması; RiA'lar ovulasyonu baskılamazlar. Ovarial ve endometrial sikluslar normalde olduğu gibi devam eder. Uterus boşluğunda bulunan RIA, yabancı cisim etkisi yaparak endometriumda enflamatuvar reaksiyon oluşturarak zigotun implantasyonunu önler.
RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA) RIA uterus içinde immunolojik (hücresel bağışıklık) bir infertiliteye neden olur. RIA'nın antijen etkisi kuvvetli bir yabancı cisim reaksiyonu oluşturur. Oluşan bu reaksiyon, spermlerin imhasını sağlar. Spermleri immobilize eder, böylece vajenden fallop tüplerine geçişleri engellenir. Bakır uçlu RIA'larda yukarıda sayılan tüm etkiler artar. Bakır ve progestin içeren RIA'ların koruyuculuğu %99'dur. Plastik RIA'larda ise bu oran %95'e düşer.
RiA'nın Kontraendikasyonları Kesin Kontraendikasyonlar; Gebelik veya gebelik şüphesi Aktif, yeni geçirilmiş veya tekrarlayan pelvik enfeksiyon, Servikal veya uterin malignensi ya da şüphesi, Tanı konmamış düzensiz kanarnalar, Akut servisit, vajinit veya servikste erozyon, Ektopik gebelik öyküsü, Koagülasyon bozuklukları veya antikoagulan tedavi görme.
RiA'nın Kontraendikasyonları Diğer Kontraendikasyonlar; Küçük uterus, Şiddetli dismenore, Hipermenorre (fazla adet görme), Uterus myomu, Endometriazis, Endometrial veya servikal polip, Uterusta anatomik bozukluklar, Şiddetli anemi, Geçmişte gonore, Bakır allerjisi.
RiA Uygulama Zamanı RIA gebelik şüphesi yoksa menstrual siklusun herhangi bir gününde uygulanabilir. Gebelik kuşkusu varsa bir sonraki adet beklenir. Gebelik şüphesini ekarte etmek için en uygun takılma zamanı, menstruasyon sırası veya menstruasyondan sonraki ilk 10 gündür. Doğumdan hemen sonraki ilk 10 dakika içinde takılabilir. Ancak bu dönemdeki uygulamalarda aracın düşme olasılığı veya uterus çok yumuşak olduğu için perforasyon olasılığı yüksektir.
RiA Uygulama Zamanı RIA doğumdan 6 hafta, sezeryandan 8 hafta sonra takılabilir. Bu süre içinde kadının cinsel ilişkide bulunmamış veya kondom ile korunmuş olması gerekir. Kadında bir enfeksiyon riski yoksa düşükten hemen sonra takılabilir.
RiA'nın Komplikasyonları RIA'nın en sık görülen yan etkileri kanama ve ağrıdır. Kramp ve Ağrılar RiA'nm Atılması Gebelik Uterus Perforasyonu
RiA için Tehlike Belirtileri Adet gecikmesi (gebelik) veya anormal kanama, Cinsel ilişkide ağrı, nedeni belli olmayan karın ağrısı, Anormal akıntı (Enfeksiyon), Enfeksiyon belirtileri; ateş, üşüme, halsizlik, İpliklerin bulunamaması veya uzaması.
RiA'nın Çıkartılması RIA'nın mestruasyon sırasında çıkartılması, servikal kanal açık olduğu için kolaylık sağlar. RIA, ipliğinden forsepsle tutarak yavaşça ve sürekli biçimde çekilir. Ipliğinin kopmamasına dikkat edilir. Çıkarmada zorlukla karşılaşılırsa, serviksi tenakulum ile sabitleştirdikten sonra işlem tekrarlanır veya dilatötörle serviks dilate edilir.
RiA Kullanan Kadınların izlenmesi Uygulamayı izleyen 3'üncü ayda, 6. ayda, daha sonra da yılda bir kez olmak üzere RIA kullanan kadınlar bir sağlık personeli tarafından pelvik muayene yapılarak izlenmelidir. Ancak anormal bir belirti olduğunda süreye bakılmaksızın kontrole gelmesi konusunda kadına eğitim yapılmalıdır.
KONDOM Etki mekanizması; Spermlerin vajene geçmesini önleyen me kanik bir bariyer oluşturarak gebeliği önler. Bazı kondomların ayrıca bir spermisit ile kaplanarak etkinliği artırılmıştır.
KONDOM Uygulamada gerçekten etkili olabilmesi için şunlara dikkat edilmelidir. Her cinsel ilişkide yeni bir kondam kullanılmalı ve penis ereksiyonda iken uygulanmalıdır. Kullanmadan önce sağlam olup olmadığı kontrol edilmelidir. Ilişki süresince kullanılmalı, kayıp çıkmamasına dikkat etmelidir.
KONDOM Kondom kolay ve ucuz elde edilebilir Gebelikten korunmada erkeklere de sorumluluk yükler. AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesinde önemli rol oynar. Bazı kadınlarda seminal maiye karşı allerji olabilir. Böyle durumlarda da allerjiye karşı kullanılmaları diğer avantajlarıdır. Kondomun glans penisteki duyarlılığı azaltması ve ilişkiyi bölmesi ise dezavantajlarıdır.
DİYAFRAM Serviksi mekanik olarak kapatır Kubbe şeklinde, kenarları bükülebilen kauçuktan yapılmış araçlardır. Cinsel ilişkiden önce arka kenarı arka fornikse, ön kenarı simfisiz pubisin altına gelecek şekilde servikse yerleştirilir
DİYAFRAM Etkinlik; Kadın diyaframı doğru yerleştirmelidir. Bunun için ilk kullanımda pelvik muayene ile uygun büyüklükte diyafram seçilir ve uygulama tekniği öğretilir. Mutlaka bir spermisitle beraber kullanılmalıdır. Diyafram vajene ilişkiden önce yerleştirilmeli ve ilişki sonrası 8 saat vajende kalması sağlanmalıdır.
DİYAFRAM Etkinlik; Diyafram vajenden çıkarıldıktan sonra ılık sabunlu su ile yıkanıp kurutulup pudralanarak saklanmaııdır. Her kullanımda diyaframın sağlamlığı kontrol edilmelidir. Diyaframı kayganlaştırmak için spermisid jeller kullanılması yeterlidir.
DİYAFRAM Yan etkileri; Nadiren allerjik reaksiyon yapabilir. Temiz koşullarda takılmaması, temiz saklanmaması ve vajende uzun süre kalması vajinal ve üriner sistem enfeksiyon riskini artırır. Bu nedenle diyaframın çok genç ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük gruplara önerilmemesi doğru olur
CERRAHi KONTRASEPSiYON Kadında ovumun, erkekte spermiumun geçtiği kanalların cerrahi bir yöntemle kapatılması işlemidir Geri dönüşü olmayan bir yöntemdir Eşlerin cerrahi sterilizasyon işlevini iyi anlamaları ve doğru karar vermelerini sağlamak önemlidir. Danışman tüm işlemi ayrıntıları ile anlatmalı, olabilecek yan etkileri açıklamalıdır. Işlemin kalıcı olduğu vurgulanmalıdır.
ERKEGiN STERlLiZASYONU-VAZEKTOMI Erkekte spermlerin geçiş yolu olan vazo deferensleri kapatarak, spermlerin geçişini engelleyen bir yöntemdir. Vazektomi, kolay ve çabuk yapılan bir operasyondur. Lokal anestezi altında 2-3 cm'lik insizyonla skrotomun her iki kenarından girilerek yapılır. Vazo deferensler bağlanarak, koterize edilerek veya kesilerek kapatılır.
Vazektomiden sonra dikkat edilecekler; Operasyondan sonra evde 2 gün istirahat önerilir, daha sonra normal aktiviteye dönebilir, Skrotum 2 gün süre ile desteklenmeli, aşırı fizik aktivite veya skrotuma basınç yapacak hareketlerden bir hafta süre ile kaçınmalıdır, 3 gün koitus yasaklanır, Buz torbası ve analjezikler, ağrı olduğunda kullanılabilir, Hematom, enfeksiyon gibi oluşabilecek yan etkilere karşı dikkat edilmelidir
KADININ STERILlZASYONU: TÜBAL LIGASYON Doğumdan 1-3 gün sonra veya normal dönemde herhangi bir zamanda işlem yapılabilir Kadın sterilizasyonunun komplikasyonları; barsak perforasyonu, enfeksiyon,hemoraji ve anestezinin yan etkileridir.
KADININ STERILlZASYONU: TÜBAL LIGASYON Laparatomi veya laparoskopiden sonra dikkat edilecekler; Operasyodan sonra evde 2 gün istirahat önerilir. Normal aktiviteye 2-3 gün sonra geçilir. Ateş, insizyon yerinde akıntı veya kanama, şiddetli ağrı, ödem ve idrar problemleri olursa derhal hekime başvurulmalıdır. Nadirde olsa bağlama yönteminde açılma olabilir ve gebelik görülebilir. Adet gecikmelerinde gebelik olabileceği kadına hatırlatılmalıdır.
ETKISI SINIRLI KONTRASEPTIF YÖNTEMLER
FERTiL GÜNLERi BELiRLEME Bir kadının bir siklus boyunca gebe kalma şansı sadece 2-3 gündür. Gebelik olasılığının bulunduğu bu ovulasyon döneminin belirlenmesine fertil günleri belirleme yöntemi denir.
FERTiL GÜNLERi BELiRLEME Kadında ovulasyon menstrual siklusun ortalarına rastlayan dönemde, menstruasyondan 14 gün önce olur. Her siklus döneminde fertilize olma yeteneği olan bir ovum, overlerden atılır. Ovumun fertilize olma yeteneği ovulasyondan sonra 24 saattir. Spermiumlar ise kadın vücudunda 48-72 saat fertilize etme yeteneklerini korurlar. Fertilizasyon için tahmini zaman, menstruasyondan 14 gün önceki 3-4 günlük süre olmaktadır.
Takvim Yöntemi Menstrual siklusun uzunluğu 8 ay süre ile kayıt edilir. Menstrual siklus kanaman ın olduğu gün başlar, ikinci menstruasyonun başlamasından bir gün önce sona erer. Bu sekiz siklusun en uzun ve en kısa olanları belirlenir.
Takvim Yöntemi En uzun siklusun gün sayısından 11, en kısa siklusun gün sayısından 18 çıkarılarak gebelik için tehlikeli olan dönemin başlan-gıç ve bitiş günleri saptanmış olur.
Örn: Bir kadının en uzun siklusu 30, en kısa siklusu 22 gün olsun 30 - 11 = 19 22 - 18 = 4
Buna göre kanamanın başladığı gün birinci gün alınırsa, siklusun 4 ile 19 cu günleri arası gebelik için tehlikelidir. Bu günlerde gebelikten korunmak için kondom veya diyafram bir spermisit ile beraber kullanılabilir veya cinsel ilişkiden kaçınılır.
Takvim Yöntemi Adetleri sürekli düzenli olanlarda fertil dönemi hesaplamak için; kadının siklus gün sayısından 14 gün çıkarılıp ovulasyon günü bulunur. Bu günün 3 gün öncesi ve 3 gün sonrası tehlikeli gün olarak kabul edilir. Ancak güvenilirliği düşüktür.
Basal Vücut ısısı Yöntemi Vücut ısısı ovulasyondan birkaç gün önce hafifçe düşer, ovulasyondan sonra 0.2° - 0.5°e yükselir ve 10-12 gün bu düzeyde seyreder. Bu ovulasyonun olduğunun belirtisidir. Ancak hastalık, stress, enfeksiyon, uykusuzluk gibi başka faktörlerde ısıyı yükseltebileceğinden yükselen ısının yorumunu doğru yapmak gerekir.
Basal Vücut ısısı Yöntemi Yöntemin Uygulanması Vücut ısısı sabahları yataktan kalkmadan önce alınır. Ölçüm oral veya rektal alınabilir. Önemli olan hangi yoldan "başlanmışsa, o yoldan devam edilmesidir. Hastalık, uykusuzluk gibi ısıyı etkileyecek durumlar varsa kayıt edilir
Basal Vücut ısısı Yöntemi Ovulasyon zamanındaki bu ısı yükselmesini tesbit edebilmek için, 3 ay süre ile her sabah yataktan kalkmadan vücut ısısının ölçülmesi gerekir. Ölçümlerde elde edilen değerler bir çizelge üstüne kayıt edilir. Ovulasyon sırasında vücut ısısı 0.2° - 0.5°e artar. Isının yükselip 3 gün süre ile yüksek kalması, ovulasyona işaret eder.
Basal Vücut ısısı Yöntemi Isının yükselmesi fertil periodun başına değil, sonuna işaret eder. Bu nedenle fertil periodun başlangıcı (spermlerin 72 saat, ovumun 24 saat yaşadıkları düşünülerek) ısının yükselmesinden 4 gün önce, fertil periodun sonu ise ısının yükselmesinden 3 gün sonra olarak belirlenir.
Servikal Müküs Yöntemi Servikal glandlardan gelen vajinal akıntıda, siklus boyunca belirgin değişmeler olur. Bu değişiklikler izlenerek ovulasyonun ne zaman gerçekleştiği saptanabilir
Servikal Müküs Yöntemi Servikal müküs, ovulasyon öncesinde, ovulasyonda ve ovulasyon sonrasında miktarı değişir. Menstruasyondan sonra servikal müküs çok az ve beyaz-sarı renklidir. Ovulasyon yaklaştıkça miktarı artar, saydam, kaygan ve akışkan bir nitelik kazanır. Başparmak ve işaret parmağı arasında tutulduğunda 5-25 cm kadar uzadığı görülür. Bir damla müküs mikroskop altında incelendiğinde, kuruyan müküsün eğrelti otuna benzer şekil aldığı görülür.
Servikal Müküs Yöntemi Servikal müküste ovulasyona yakın estrojen hormonunun miktarındaki artış nedeni ile ortaya çıkan bu değişime servikal geçirgenlik adı verilir. Servikal müküsteki bu değişikliğin olduğu dönemler fertil dönem yani gebe kalma tehlikesinin otduqu dönemlerdir. Bunun dışındaki dönemlerde servikal müküs çok azdır. Kuru önem olarak adlandırılan bu dönemler gebe kalma tehlikesinin olmadığı dönemlerdir.
KOITUS INTERRAPTUS-GERI ÇEKME Ejakülasyondan önce koitusa ara verilerek ejakülat mainin vajen dışına boşaltılmasıdır.
KOITUS INTERRAPTUS-GERI ÇEKME Birçok önemli dezavantajı vardır. Ejakülasyondan önce prostatta ve üretrada bulunan bir miktar seminal mayi vajene kaçabilir. Her zaman kişilerin oto kontrolu, koitusa ara vermek için yeterli olmayabilir. Bu yöntemin çiftler tarafından sürekli kullanılması, cinsel doyumsuzluğa ve psikolojik gerginliğe yol açabilir. Bu yöntemi uygulayan çiftlerin köpük veya benzeri bir spermisit bulundurmaları gerekir. Çok etkili bir önlem olmasa da, istemeden vajene ejakülasyon olursa, spermisit kullanılarak spermlerin etkisi azaltılabilir.
SPERMISITLER Spermisitler kimyasal etkileri ile hücre zarını bozarak spermleri öldüren maddelerdir. Koruyuculuk etkileri %50'dir. Krem, jel, köpük, eriyen supazituvar, köpüklü supazituvar ve köpüklü tablet şeklinde olanları vardır. Krem ve jeller diyafram ve kondom ile birlikte kullanıldığında, hem gebelikten hem de cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklardan korunma da son derece etkili olmaktadır. Spermisitler cinsel ilişkiden 10-15 dakika önce vajene ve derine yerleştirilmeli ve ilişkiden sonra 8 saat yıkanılmamalıdır.
VAJINAL LAVAJ Cinsel ilişkiden hemen sonra vajenin yıkanması işlemidir. Son derece etkisiz bir yöntemdir. Çünkü spermler ejakülasyondan sonra ilk dakika içinde serviksten içeri girerler.