Erzurum Kongresinin Sonuçları Milli Mücadele İçindeki Yeri ve Önemi Erzurum Kongresi memleketin bütününü ilgilendiren tarihi kararlarıyla bölgesel bir kongre olmaktan çıkmış, kendisinden sonra gelişecek olan tüm olayları büyük ölçüde etkilemiştir. Zira Sivas Kongresi kararları, Erzurum Kongresi kararlarına dayanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin toplanış ve açılış gerekçesi Erzurum Kongresi kararları ile yakından ilişkilidir. Mudanya ve Lozan Antlaşmalarının bağımsızlığı savunan ruhu, ilhamını Erzurum Kongresi kararlarından alır. Cumhuriyet rejiminin ruhu halkın iradesini hâkim kılmak esasında yatar. Atatürk’ün “Milletimiz insanî ve asrî gayeleri tebcil eder” sözleri, yapılacak inkılâpların ilk kıvılcımlarının Erzurum Kongresi’nde parıldadığını göstermektedir. Sonuçları bakımından bu derece önem taşıyan Erzurum Kongresi için Mustafa Kemal Paşa, kapanış konuşmasında “Tarih bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük bir eser olarak kaydedecektir” der. (1) Erzurum Kongresi’ni takiben Mustafa Kemal Paşa’nın amacı, en kısa zamanda Anadolu’da millet temsilcilerinden oluşan bir meclis toplamak ve bu meclisin kuracağı hükûmet ile Milli Mücadele’yi bir merkezden idare etmekti. Bu sebepledir ki doğu illerinin geleceği için toplanan Erzurum Kongresi’ni Sivas Kongresi’ne bağlayarak Milli Mücadele’ye memleket yüzeyinde genişlik kazandırdı.

Sonuçları bakımından bu derece önem taşıyan Erzurum Kongresi için Mustafa Kemal Paşa, kapanış konuşmasında “Tarih bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük bir eser olarak kaydedecektir” der. (1) Erzurum Kongresi’ni takiben Mustafa Kemal Paşa’nın amacı, en kısa zamanda Anadolu’da millet temsilcilerinden oluşan bir meclis toplamak ve bu meclisin kuracağı hükûmet ile Milli Mücadele’yi bir merkezden idare etmekti. Bu sebepledir ki doğu illerinin geleceği için toplanan Erzurum Kongresi’ni Sivas Kongresi’ne bağlayarak Milli Mücadele’ye memleket yüzeyinde genişlik kazandırdı.

Birinci (28 Haziran 1919) ve İkinci Balıkesir Kongreleri ( Temmuz 1919) Batı Cephesi'nde Yunanlar'a karşı mücadele eden Kuva-yı Milliye'nin örgütlenmesi, sevk ve idaresi ile ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla yapılmıştır. Kongre, Hareket-i Milliye Redd-i İlhak adı altında toplanmıştır.

Kongrede Alınan Kararlar: 1. Yunanlar'ın işgali devam ettikçe seferberlik sürecektir. 2. Herkes askerlik göreviyle yükümlüdür. 3. Askerden kaçanlar yakalanınca ya yurt dışına sürgüne gönderilecek ya da Yunanistan'a teslim edilecektir. 4. Hareketi tek elden yönetmek için Merkez Heyeti kurulacaktır.

Balıkesir Kongrelerinin Önemi: Balıkesir Kongresi'nde işgalci güçlere telgraflar çekilmiştir. Kongre, padişaha bağlılığını bildirmiştir. Kongre, Sivas'a delege göndermekte çekingen davranmıştır. Kongre bağımsız hareket etmiştir.

Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919) Balıkesir Kongresi kararlarını pekiştirmek, düzenli askeri örgütü geliştirmek amacıyla toplanmıştır. Kongrede Alınan Kararlar: 1. Yunanlar'a karşı mücadele devam edecektir. 2. Asker ve silah ihtiyacı karşılanacaktır. 3. Yunanlar'a karşı gerekirse İtilaf Devletleri'nden yardım istenecektir.

Alaşehir Kongresi'nin Önemi: Kongre, İstanbul Hükümeti'ne karşı çıkmıştır. Kongre, Sivas'a sembolik olarak katılma kararı almıştır. Kongre bağımsız hareket etmiştir. Balıkesir ve Alaşehir kongreleri Sivas Kongresi'nde örgütlenmeyi kolaylaştırmıştır.

Sivas Kongresi’nin Hazırlıkları Baylar, Sivas'ta toplanmasını sağlamaya çalıştığımız Kongreye her yerden delege seçtirmek ve onların Sivas'a gelmelerini sağlamak için, Amasya'da başlamış olan çalışma ve yazışmalar daha sürüp gidiyordu. Bütün komutanlar ve her yerde birçok yurtseverler, olağanüstü çaba gösteriyorlardı. Fakat yine her yerde olumsuz ve aleyhte propagandalar ve özellikle İstanbul Hükümetinin engelleyici önlemleri işi zorlaştırıyordu. Bazı yerlerden, hem delege seçmiyorlar, hem de halkın içgücünü kıracak ve herkesi umutsuzluğa sürükleyecek karşılıklar veriyorlar. Örneğin, Yirminci Kolordu Komutanı adına Kurmay Başkanı Ömer Halis Bey'in İstanbul'dan alınan bilgileri kapsayan 9 Ağustos 1919 günlü şifresinde şu maddeler ilgi çekici görüldü: 1- İstanbul delege göndermiyor. Orada yapılan işleri uygun görmekle birlikte, atılgan bir duruma girmek istemiyor. 2- İstanbul'dan delege göndermek olanak dışındadır. Önerilen kişiler, orada verimli, başarılı iş göreceklerine güvenemediklerinden, boşuna para harcamamak ve yolculuk sıkıntıları çekmemek için yola çıkmıyorlar. (Bilindiği gibi bazı kişileri özel mektupla da çağırmıştık.)

Biz, dört bir bucaktan delege seçtirmek ve göndertmekte karşılaşılan güçlükleri yenmeye çalışırken, öte yandan kongre için en güvenilir yer olarak seçtiğimiz Sivas'ta da bir telaş ve heyecan başladı. Baylar, burada sırası gelmişken söyleyeyim ki, ben Sivas'ı gerçekten her yönden güvenilir saymış olmakla birlikte, daha Amasya'da iken Sivas'a gelen bütün yolar üzerinde uzaktan ve yakından her türlü askeri önlem ve düzeni aldırmayı da uygun bulmuştum.

Melisa Nergizciler