ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ

Yerleşik insan ve örgüt Arkeolojik kazılar insanların on bin yıl kadar önce yerleşik hayata geçtiğini gösteriyor. İnsanların toplumsal üyelik kazanması; üyeler arası toplumu yaşatmak için karşılıklı ilişkilerin oluşması insanların toplumsallaşmasını sağlamıştır. Toplulukları toplumlaştıran ilişkilerin ilkin evlilik ve güvenlik alanlarında olduğu düşünülmektedir. Sonra diğer toplumsal kurumlar gelmektedir.

Temel Kavramlar Toplumsal kurum; bir alanda toplumun gereksinmelerini karşılamak için düzenli ve örgütlenmiş ilişkiler dokusudur. Toplumsal birim: Bir toplumsal kurum adına toplumsal kurumun işlerini yapmak üzere kurulan örgüttür. Örgüt: Bir toplumsal kurum adına toplumun bir kesim gereksinmelerini karşılayacak ürünleri üretmek amacıyla kurulan bir toplumsal birimdir.

Toplumsal kurum ve örgütlerde insan ilişkileri Toplumsal kurumlarda insan ilişkileri daha genel, daha gevşek daha az kurallı iken örgütlerde insan ilişkileri daha özel daha sıkı ve daha kurallıdır.

Örgüt nedir? Örgüt önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirmek için bir araya gelen işgörenlerin, eşgüdümlenmiş üretim ilişkilerinden oluşur. İşgörenler, örgütün amaçladığı ürünleri üretmek için yüklendikleri görevleri yapmaya elverişli davranışlar üretirler.

Davranış Nedir? İnsanın bilinçli etkinliğidir ( Yapısal psikoloji) Uyarıcı tepki zincirdir (Davranışçı psikoloji) İnsanın çevresiyle etkileşimidir (Bütünlük psikolojisi) İnsanın güdülerini doyurma etkinliğidir (İşlevsel psikoloji) İnsanın kendisini geliştirmek ve çevresini değiştirmek için yaptığı etkinlikler (Diyalektik kuram) İnsanın kendi kişisel ve başkaları ile oluşan ikili çatışmanın çözülmesinde bir araçtır (Dinamik Psikoloji)

Ortak Noktalar 1. Davranış insanın yaptığı etkinliklerdir. 2. Davranışın başkalarınca gözlenmesi ya da insanın kendince anlatılması , 3. Davranışlar bilinçli etkinliklerdir. Davranış, insanın gözlenebilir, ölçülebilir, yinelenebilir ve anlatılabilir bilinçli etkinliklerdir.

Davranışlarımızın AMACI Yaşamımızı sağlamak ve sürdürmektir. Davranışlarımız yaşam için üç etkinliğe kaynaklık eder; Oyun İş Öğrenme

Örgütsel Davranış Örgütün amaçlarının gerçekleşmesi için işgörenlerin yaptıkları bilinçli etkinliklerdir.

İşverenlerin Örgüt Çevresiyle Etkileşimi Etkileşim, insanın içinde yaşadığı çevre etkenlerinin kendine yaptığı etki aracılığıyla onlardan anlamlar çıkarmasıdır. Kurt Levin davranışı, insanla çevresinin etkileşiminin bir işlevi olarak tanımlamaktadır. B=f(PE) Davranışsal yaklaşıma göre örgüt, ortaklaşılan amaçları, süreçleri, değerleri, düzgüleri, inançları, ilişkileri simgeleyen ve düşüncelerin, duyguların, eylemlerin oluşturduğu karmaşık bir ağdır (Basil ve Cook, 1974). Yukarıdaki tanımda örgüt ekonomik olmaktan çok toplumsaldır.

McGarth (1976) Örgütsel davranış, kavramsal olarak bağımsız bağımsız üç sistemin etkileşimiyle ortaya çıkar. Davranışın oluştuğu fiziki veya teknolojik çevre; Davranışın göründüğü toplumsal ortam ya da insanlar arası ilişkiler örüntüsü; Davranışı gözlenen Birey sistemi ya da ben sistemi. McGarth (1976)’a göre örgütsel davranış, örgütün fiziksel, teknolojik ve toplumsal çevresiyle işgörenin etkileşimidir.

Örgütsel Davranışın Oluşumu Modeli İşgören İşlevsel çevre Biçimsel çevre Toplumsal çevre Görev Rol Ortam

iŞGÖREN Örgütün amaçlarının gerçekleştirilmesinde emeği ile katkıda bulunan, bu katkıya karşılık olarak bir takım gereksinimlerini karşılayan kişidir. İşgörenin örgütle etkileşiminde kişilik özellikleri önemlidir.

İşgörenin üretime katkısı

İşlevsel Çevre Görev, işakımı ve yetke akımından oluşan ilişkiler dokusudur. İşgörenin üretim araçları, canlı ve cansız varlıklar ile astları ve üstleri işlevsel çevrede bulunur. Örgütün işlevsel çevresi, örgütün kurucuları ve yöneticileri eliyle kurulur. İşlevsel çevrede yapılacak davranışlar (işlem ve eylemler) yasal belgeler ve görev tanımlarıyla sınırlandırılır. İşlevsel çevre doğal değil biçimsel (formal) çevredir ve işgörenin isteği ile değil yöneticinin isteği ile şekillenir. Görevler, işakımı ve formal örgüt işlevsl çevredeki üç yağıdır.

İşlevsel çevre İşbölümü, örgütün iskeletini oluşturur ve yönetimin ilk işidir. Görev, önceden saptanan iş yüküne göre, bir işgörenin yıl boyunca ya da belli bir süre yapacağı işlem ve eylemlerdir. Bölümleme, işbölümü sonucunda ortaya çıkan görevlerin birbirine benzer ya da yakın olanların yan yana kümelendirilmesidir. Birimleme, örgütte değişik düzeyde ve türde bölümlerin olduğu alt yapıların oluşturulmasıdır. Basamaklandırma, belli bir sayıda görevler, eşgüdümlemek için bu görevlerin başına yönetici atayarak örgütü yapılandırmadır. İşakımı, birden çok görevin sırasıyla bir ürünün üretilmesine katılmasıyla oluşan yapıdır. Yetke yapısı, örgütün basamaklandırılmış görev yapısına yukarıdan aşağıya doğru yetke göçerimi ile oluşur.

Biçimsel örgüt.. Örgütün işlevsel çevresini oluşturan görev, işakımı ve yetke akımı yapısından oluşur.

Toplumsal Çevre İşgörenlerin toplumsal gereksinmelerini karşılayan ve amaçlarını gerçekleştirmeye yardımcı olan, kişiler arası ilişkiler dokusu ve bunların doğurgularıdır. Rol yapısı Rol takımı Kümeleşme Kültürel yapı

Görev İşgöreni örgüte gerekli kılan ve örgütün işlevsel çevresi ile ilgili olan, önceden saptanan işyüküne göre belli bir süre işgörenin yapacağı işlem ve eylemler demetidir.

Rol İşgörenin çevresinde ilişkili olduğu başka kişilerin kendinden işi ile ilgili bekledikleri davranışlardır.

Ortam Örgütün işlevsel çevresi ile toplumsal çevresinin etkileşiminin ürünüdür. Ortam, örgütün kültürel, toplumsal, ekonomik, teknolojik, psikolojik gibi bütün etkenlerini ve koşullarını içeren; örgütün yönetim biçimini, iklimini, iç ve dış çevresini de kapsayan geniş bir kavramdır.

Örgütsel Davranış Türleri Üretim Davranışı İşten doyum davranışı Uyum davranışı Yönetime katıma davranışı Yaşatma davranışı

İşgörenin örgütsel edimi? Bir davranışın sonunda elde edilendir. Edim işgörenin bilişsel, devimsel ve duygusal gücüyle elde ettiği çıktıdır. Örgütsel edim, işgörenin örgütün amacına ulaşmak için, yaptığı üretim, işten doyum, örgüte uyum, örgütün yönetimine katılma ve örgütü yaşatma etkinliklerinin sonunda elde ettikleridir.

Örgütsel Davranış Bilimi Örgütteki insanların davranışlarını ve örgüte uyumlarını inceleyen kuramsal bir bilimdir. Örgütsel Davranış Bilimi’nin amacı örgütsel etkililiği sağlamak için işgörenlerin örgütsel edinimini yükseltecek ve işten doyumunu sağlayacak davranışsal önermeler geliştirmektir. Bu amaca ulaşmak için, 1) işgörenlerin bilişsel, devinimsel, duygusal davranışlarını; 2) örgüte uyum sağlamlarının yollarını, 3) küme ya da takım içindeki çalışmalarını, 4) örgütte davranışlarını etkileyen etkenleri, 5) örgütü etkileyen davranışlarını araştırır.

Örgütsel Davranış Biliminin İşlevleri İşgörenin işten doyumunu sağlayacak etkenleri araştırmak Örgütsel etkililiği yükseltecek davranış bilgilerini vermek, yönetimi yenileştirecek öneriler geliştirmek Örgütsel önderliği yerleştirecek öneriler geliştirmek İnsan ilişkilerini iyileştirecek öneriler geliştirmek

Yönetim Kuramlarının Katkısı Taylor’ın Bilimsel Yönetimi Yapısal yönetim kuramcıları: İnsan davranışından çok örgütün yapısı üzerinde durmuşlardır. İşgören makine gibi belli bir sürede belli işi bitirmesi gerekir. Süreçsel Yönetim Kuramcıları, daha çok örgütün nasıl yönetileceğini araştırmışlardır. Konuları, yönetimin işlevi, süreci, ilkeleri; örgütün amaçları, yönetim erkinin işlevi v.b. İşgörenden ziyade yöneticilerin davranışlarını incelediler.

Yapısal ve süreçsel yönetim kuramlarının örgütsel davranışına ilişkin görüşleri Bir örgüt, insanların ortak amaç için bir araya gelip birbirlerine hizmet etmeyi istemeleriyle ve bu amaçla iletişime geçmeleriyle oluşur. Örgütü oluşturan öğe işgörenin ilişki ağıdır. Bu ilişkiler ağında örgütsel davranışlar öne çıkar. Örgüt Toplumsal bir sistemdir. Bu sistemde insanın güdülenmesi, kara vermesi, ussallığı ve algılaması incelenmelidir. Örgütte ast-üst ilişkileri ve işgörenlerin örgütte uyumları önemlidir. Yönetici ile astı arasındaki ilişkiyi yönetsel davranışlar belirler. İşgörenlerin, birbirlerine yardım için hizmet takası yapmaları örgütsel davranışlarını etkiler. Yönetimle işgörenlerin bütünleşmesi için yönetici, işgörenlerin ruhsal durumlarını tanımalı, anlamalı ve buna göre onları yönlendirmelidir.

Yapısal ve süreçsel kuramların işgörene ilişkin varsayımları İşgörenlerin amaçları elde ettiklerinden daha fazla ekonomik yarar sağlamaktır. İşgörenler ekonomik özendiricilerle daha yüksek verim elde etmeye yönelebilirler. İşgörenler özel sorunlarını karıştırmadan görevini yapmalıdır. İşgörenlere işlerini yapabilmeleri için onlara klavuzluk yapılmalıdır. Her işgörenin iyi yapacağı bir iş vardır. İşgörenler usata olduklarını en kısa sürede, en yüksek nicelik ve nitelikte yapabilirler. İşgörenler ustalıklarına göre sınıflandırılabilirler. Genelde işgörenler tembel, edilgen ve isteksizdirler. İşgörenler, işlerini yapmak için üstlerinin yakın denetimini ve güdülenmesini gerekserler.

Nicel Yönetim Kuramcıları Yönetimi matematik modellerine bağlayarak örgütsel davranış üzerinde durmamışlardır. Yöneticiler karar verirken ve bu kuralları uygularken, davranışlarını matematik modellere uyarlamalıdırlar. İnsan davranışını önceden kestirebilir kalıplara koyalar.

Davranışsal Kuramcılar 1910’lı yıllar endüstriyel psikoloji, çalışan insanın bireysel davranışını inceler. 1920’li yıllar, İnsan İlişkileri Akımı, Howthorn çalışmaları. Mayo ve arkadaşlarının grup çalışmaları McGregor (1969) X, Y kuramı Khan, Rol Kuramı

Sistem Kuramcıları İnsan bir sistemdir; insanların çalıştığı örgütte bir toplumsal sistemdir. Öyleyse, yapısı, yönetimi, işgöreni ve alt sistemleriyle örgüte bir bütün olarak bakılmalı; Örgüt ve yönetimi ile birlikte işgörenlerin davranışları da bir bütün olarak incelenmelidir.

Olumsallık Kuramı Her örgütün kendine özgü bir yapısının ve yönetiminin olması gerektiği; örgüt ve yönetimine ilişkin bir kuramın ancak örgütün amaçlarına, işgörenlerin niteliğine uygun düştüğünde uygulanabileceğini savundurlar.

Örgütsel Davranış Bilimi’nin Başka Bilimlerle İlişkisi Yönetim bilimleri İşbilimi Psikoloji (Endüstri ve klinik psikoloji), Antropoloji (Kültürel- sosyal), Sosyoloji Ekonomi Siyasal Bilimler

Yönetim Bilimi Örgüt ve yönetimin genel yönlerini, işlevlerini, sürecini ve özel alanlarını inceleyen araştırmalar örgütsel davranışın kaynağını oluşturabiliyor.

İşbilimi (Ergonomi) İşyerinde insanın kullandığı araç gereçlerin, fiziksel çevresinin, insana etkisini; insanın bunlara ilişkin sorunlarını; verimliliği arttırmak için insan makine ilişkisini ve uyumunu araştıran bir bilimdir.

Psikoloji Psikoloji alanının bulgularından yararlanılır. İşgören seçimi, işgöreni güdüleme ve özendirme yolları, ast üst ilişkileri, üretim yeterliği, öğrenme, gereksinim gibi konularda psikolojinin bulgularından yararlanılır. Endüstriyel psikoloji, sosyal psikoloji, klinik psikoloji ya da psiko-teknik gibi bilimler Örgütsel Davranış Bilimi’ne bulgularıyla yardım eder.

Endüstriyel Psikoloji İşyerindeki insan davranışını inceler. işçinin seçilmesine, işe yerleştirilmesine, işyerine uyumunun sağlanmasına, verimliliğinin artırılmasına, işinden doyum sağlanmasına, verimliliğin arttırılmasına, işten doyum sağlanmasına, işçilerin bireysel ayrılıklarına uygun olarak işlerini değiştirmelerine vb. konulara ilişkin bulgu sunar. Odak noktası işçidir.

Sosyal Psikoloji Sosyal Psikoloji bulguları ile çalışan insanların kümeleşmelerine ve davranışlarına dolaylı olarak ışık tutar.

Klinik Psikoloji Duygusal ve bilişsel yönden toplumun ilke ve kurallarına yeterli düzeyde uyamayan bireylere yardım etmeyi amaçlar. Klinik psikoloji, daha küçük bir toplum olan örgütün koyduğu ölçünlere uyamayan işgörenlere de yardım eder.

Sosyoloji İnsanların toplu yaşamlarını ve özelliklerini çalışır. İnsanın toplumdaki konumu; toplumda oluşan kümeler; katmanlar; toplumsal kuramlar ve toplumsal birimler; toplumun gelenekleri, değerleri, düzgüleri, insanlar ve kümeler; katmanlar arası ilişkiler ve benzeri konularda elde edilen bulgular örgütlerde kullanılır.

Antropoloji İnsanı inceleyen bir bilimdir. Kültürel ve sosyal antropoloji Örgütsel Davranışa araştırma sonuçları ile katkı yapmıştır.

Ekonomi Kıt kaynakların etkili ve verimli kullanımını inceleyen ekonomi bilimi, üretkenlik ve verim konusunda örgütsel davranışa katkı yapmaktadır.

Siyasal Bilimler İnsanın yönetime, örgüte ve topluma ve çevresine ilişkin siyasal davranışlarını inceleyerek Örgütsel Davranışa katkı yapar.

Örgütsel Davranış Bilimi’nin Yöntemleri Bilimin amacı, üzerinde çalıştığı konuda, bilimsel genel doğrulara ve temel yasalara ulaştıracak bilimsel bilgiler üretmektir. Her bilim yansız, nesnel gözlem ve deneyler yaparak ürettiği bilgileri sistemleştirir.

Örgütsel Davranış Bilimi’nin Yöntemleri Örgütsel Davranış Bilimi’de 1. örgütte çalışan insanın davranışlarını yansız, yansız gözlemlerle inceler, 2. Bunların üzerinde düzenli deneyler yapar, 3. Gözlem ve deneylerin sonuçlarına bakarak, örgütsel davranışlar için genel doğrulara ve temel yasalara ulaştıracak bilimsel bilgi üretir.

Örgütsel Davranış Bilimi’nin Yöntemleri Laboratuvar çalışmaları Alan deneyleri Alan çalışmaları

Laboratuvar çalışması Örgütsel davranışa ilişkin konuların, örgüt ortamının dışında, laboratuvarda incelenmesidir. Süreç aşağıdaki gibidir. 1. Araştırılacak örgütsel davranışa etki yapan değişkenler saptanır. 2. Bunlardan etkileri araştırma dışında bırakılacak olan değişkenler ayıklanır ya da etkisizleşir. 3. Etkisi araştırılacak değişkenler yalıtılır. 4. Bu değişkenler, araştırmacılarca denetim altına alınarak yönlendirilir. 5. Davranışa olan etkileri gözlenir.

Alan Araştırması Araştırmacı gerçek bir ortama giderek, değişkenlerin etkilerini gerçek ortamda inceler.

Alan Deneyleri Bir değişkenin başka bir değişkene etkisini planlı olarak uygulayıp sonucunu alanda incelemeye çalışılır.

KAYNAK Başaran,İ.E. (2008). Örgütse Davranış: İnsanın Üretim Gücü. Ankara: Ekinoks Yayınları.