Deneme Modelleri Neden-sonuç ilişkilerinin sorgulandığı araştırma türleridir. Deneme ve tarama modelleri arasındaki fark nedir? Deneme modellerinde amaçlar daha çok hipotezlerle ifade edilir. Bağımsız değişkenlerde sistemli değişmeler yapılarak bağımlı değişkeni nasıl etkiledikleri gözlenir.

Deneme Modelleri Bir araştırmanın deneme sayılabilmesi için 3 koşulu sağlaması gerekir: Değişkenler manipüle edilebilmeli Değiştirmeler kontrollü olmalı Değiştirmelerin etkisi gözlenebilmeli

Deneme Modelleri Deneme modellerinde kontrolün önemi nedir? Toplumsal bilimlerde kontrol nasıl olur?

Deneme Modelleri 2 değişken arasında nedensellik olduğunu söyleyebilmek için 3 koşulun karşılanabilmesi gerekir: Değişkenler arası yüksek bir ilişki vardır. Neden olarak düşünülen değişken önce, sonuç olarak düşünülen ise sonra değişir. Nedenselliği açıklayabilecek başka değişken yoktur.

Değişkenler ve Kategorileri Amaç bağımlı değişken üzerinde bağımsız değişkenin etkisini gözlemlemek olduğundan kontrol değişkenleri kontrol altına alınmalıdır. Bağımsız değişkenin etkisini gözlemlemek için en az 2 kategori oluşturulması gerekir. Örn. A ve B öğretim metotlarının öğrenmeye olan etkisi, ilacın değişik dozajının iyileşmeye olan etkisi gibi…

Değişkenler ve Kategorileri Bağımsız değişken kategorilerinin belirlenmesinde dikkat edilmesi gerekenler: Uyarıcı düzeylerinin gerçek yaşamda da pratik bir anlamı olmalıdır. Uyarıcı düzeyleri arasındaki fark yeterince fazla olmalıdır. Uygun durumlarda düzey sayısı 2den fazla olmalıdır.

Değişkenlerin Kontrolü Fiziksel Kontrol İstatistiksel Kontrol Fiziksel ve İstatistiksel Kontrol

Değişkenlerin Kontrolü: Fiziksel Kontrol Herhangi bir istatistiksel işlem yapmadan, fiziki olarak yapılabilen kontrollerdir. Örn. İki öğretim metodunun öğrenmeye olan etkisini araştıran bir araştırmacı, öğrencilerin zeka puanını kontrol altında tutabilmek için eşleştirme ya da yansız seçim yapabilir.

Değişkenlerin Kontrolü: İstatistiksel Kontrol Fiziksel kontrolün yapılamadığı durumlarda ya da fiziksel kontrole destek olmak amacı ile yapılan istatistik formül ve programların kullanıldığı kontrollerdir. Kovaryans yöntemi ile bağımlı değişken üzerinde etkisi olduğu düşünülen kontrol değişkeni istatistiksel olarak kontrol altına alınır. Örn. Değişik zeka seviyelerinde olan 2 gruptaki bağımsız değişkenin etkisi, istatistik kullanılarak 2 grubun zeka seviyesi eşit duruma getirilir ve bağımsız değişkenin etkisine bakılır.

Deneme Modellerinin Simgesel İfadesi G1 R O1.1 × O1.2 G2 R O2.1 O2.2

Deneme Modellerinin Türleri Bağımsız değişkenin bir ya da birden fazla olmasına göre gruplandırılabilir. Eğer araştırmanın amacı birden fazla bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini incelemek ise faktöryel modeller kullanılabilir. Örn. A ve B öğretim yöntemlerinin ve değişik yaş gruplarının başarı puanına etkisi…

Deneme Modellerinin Türleri Deneme modelleri 3 gruba ayrılabilir: Deneme öncesi modeller Gerçek deneme modelleri Yarı-deneme modelleri

Deneme Öncesi Modeller Tek grup öntest-sontest modeli Karşılaştırmalı eşitlenmemiş grup sontest modeli

Deneme Öncesi Modeller:Tek grup öntest-sontest modeli G1 O1.1 × O1.2 Sadece bir gruba öntest ve sontest arası deney uygulanmıştır. Sınırlılıkları nelerdir?

Deneme Öncesi Modeller: Karşılaştırmalı eşitlenmemiş grup sontest modeli G1 × O1.2 G2 O2.2 2 grup gelişigüzel seçilir. Bir grup deney grubu olurken diğer grup kontrol grubudur. 2 gruba da sontest uygulanır. Sınırlılıkları nelerdir?

Gerçek Deneme Modelleri Öntest-sontest kontrol gruplu model Sontest kontrol gruplu model Solomon 4 grup modeli

Öntest-sontest Kontrol Gruplu Model G1 R O1.1 × O1.2 G2 R O2.1 O2.2 2 grup yansız olarak seçilmiştir. Deney öncesi her 2 grup da öntest almıştır. Deney sonrası her 2 grup da sontest almıştır. Bu modelde öntest niye yapılır?

Sontest Kontrol Gruplu Model G1 R × O1.2 G2 R O2.2 2 grup yansız seçilmiştir. Deney sonrası sontest uygulanmıştır. Bu modelde niye öntest uygulanmamıştır?

Solomon 4 grup modeli G1 R O1.1 × O1.2 G2 R O2.1 O2.2 G3 R × O3.2 G4 R O4.2 Bu model diğer 2 deneme modellerinin birleşimidir. Bu modelde ölçme ile bağımsız değişken etkileşimi de incelenebilir.

Yarı Deneme Modelleri Zaman dizisi Eşit zaman örneklemli model Eşitlenmemiş kontrol gruplu model Öntest-sontest ayrı örnek grup modeli Rotasyon modeli

Zaman Dizisi G1 O1 O2 O3 × O4 O5 O6 Gelişigüzel bir grup seçilir ve deney öncesi ve sonrası zaman içinde ölçümler yapılır. Gözlemin zaman içindeki değişimine bakarak bağımsız değişkenin etkisi incelenir.

Zaman Dizisi

Eşit Zaman Örneklemli Model G1 ×1O1 ×0O2 ×1O3 ×0O4 ×1O5 ×0O6 Aynı grup eşit zaman aralıklarında hem kontrol hem de deney grubu olarak kullanılır. Bağımsız değişken uygulamasından sonra yapılan ölçmelerin bağımsız değişkenin etkisini yansıtacağı varsayılır.

Eşitlenmemiş Kontrol Gruplu Model G1 O1.1 × O1.2 G2 O2.1 O2.2 Bu modelde gruplar gelişigüzel oluşturulur. Öntest ve sontest her 2 gruba da uygulanır. Deney grubuna deney uygulaması verilir. Bu modelin sınırlılıkları var mıdır?

Öntest-sontest Ayrı Örnek Grup Modeli G1RO1.1 G2R × O2.2 2 grup yansız olarak seçilir. Gruplardan birisi öntest alırken diğeri hem uygulamayı hem de sontesti alır. Bu model daha çok öntestin bağımlı değişkeni etkileme olasılığı olduğu durumlarda kullanılır. Bu modelin sınırlılığı var mıdır?

Rotasyon Modeli G1 ×1O ×2O ×3O ×4O G2 ×2O ×4O ×1O ×3O G3 ×3O ×1O ×4O ×2O G4 ×4O ×3O ×2O ×1O Gruplar gelişigüzel oluşturulur fakat hangi bağımsız değişkenle başlayacağı yansız seçim yoluyla belirlenir. Her deney uygulamasından sonra ölçme yapılır.