Doğumsal Metabolizma Hastalıklarına Yaklaşım Yrd.Doç.Dr. Bülent ÜNAY

Doğumsal Metabolizma Hastalıkları Bu hastalıklar ilk kez 1908 yılında Garrod tarafından tanımlanmıştır Vücudun biokimyasal işlevlerindeki bozukluklar sonucu gelişen, çoğunluğu otozomal resesif geçişli kalıtsal hastalıklardır Tek tek ele alındığında her biri nadir gibi görünürlerse de, hepsi birlikte değerlendirildiğinde önemli bir grup oluştururlar

Doğumsal Metabolizma Hastalıkları Ülkemizde akraba evliliği ve doğum oranının yüksek olması nedeniyle doğumsal metabolizma hastalıkları sık görülmektedir Genelde 1:10 000 sıklıkla görülen fenil ketonüri ülkemizde 1:4500, genelde 1:60000 sıklıkla görülen biotinidaz eksikliği ülkemizde 1:11000 oranında görülmektedir Vakaların birçoğuna da tanı konulamamaktadır

Doğumsal Metabolizma Hastalıkları Bu hastalıkların nadir olduğu düşüncesiyle günlük uygulamada öncelikle daha sık rastlanılan durumlar düşünülür Özellikle yenidoğan ve süt çocuğunda sepsis, metabolik hastalıklara sıklıkla eşlik eder Yenidoğan ve küçük bebeklerin her tür ağır hastalık durumları, iyi emmeme, letarji, tartı alamama gibi bulgularla seyrettiğinden bir çok vaka tanı alamadan kaybedilmektedir

Doğumsal Metabolizma Hastalıkları Doğumsal metabolik hastalıkların yalnızca yenidoğan ve küçük süt çocuklarında akla gelmesi yanlıştır Bu hastalıklar doğumsal olmakla birlikte klinik bulguların belirme yaşı, metabolik bozukluğun derecesine göre farklı olur Erişkin yaşa kadar belirti vermeyen vakalar vardır

Öykü Bazı besinlere karşı tahammülsüzlük Hafif geçirilmesi gereken çocukluk çağı hastalıklarında ya da aşı sonrasında irritabilite, konvülziyon, ataksi gibi beklenmeyen bulguların gözlenmesi Sık hastaneye yatış, yoğun bakıma karşın nedeni açıklanamayan, düzelmeyen bulgularla hastanın kaybedilmesi

Öykü-2 Psikomotor gerilik, hareket bozukluğu, tekrarlayan asidoz, hipoglisemi, akut ensefalopati atakları Gelişme geriliği, makrosefali, beslenme bozukluğu, büyüme geriliği Aile öyküsünde açıklanamayan yenidoğan veya süt çocuğu ölümü Mental gerilik Kazanılmış becerilerin kaybı

Doğumsal metabolik hastalıkların ortaya çıkış şekli ve seyri Yenidoğan döneminde semptom ve bulgular Neonatal metabolik distress tablosu Daha geç başlayan semptomlar Tekrarlayan kusma, asidoz, ataksi, koma Kronik ilerleyici genel semptomlar Hipotoni, kas güçsüzlüğü, gelişme geriliği Bir organı ilgilendiren özgül bulgular Kardiyomiyopati, hepatomegali

Doğumsal metabolik hastalıkların yenidoğan dönemi bulguları Beslenme güçlüğü Kusma Dehidratasyon Sepsis Özel koku Solunum güçlüğü Sarılık Konvülziyon Hipotoni Letarji, koma Hidrops fetalis Fasial dismorfizm Hepatomegali Katarakt

Doğumsal metabolik hastalıkların süt çocukları ve çocuklardaki bulguları Akut ve tekrarlayan semptomlar Tekrarlayan kusma, letarji, koma, ataksi Hızlı soluk alıp verme, konvülziyon Ensefalopati Kronik ilerleyici genel semptomlar Motor ve mental gerilik, davranış bozuklukları Hipotoni, hipertoni, opistotonus Özel koku, miyopati Mikrosefali, makrosefali, hidrosefali

Doğumsal metabolik hastalıkların süt çocukları ve çocuklardaki bulguları-2 Özgül bir organı ilgilendiren semptomlar Kardiyomiyopati Dismorfik görünüm Gözde lens, retina bozuklukları, katarakt Organomegali Nedeni açıklanamayan karaciğer hastalığı Renal semptomlar Saç, tırnak ve deride değişiklikler İskelet değişiklikleri

Sınıflama -1 Gri cevher hastalıkları Beyaz cevher hastalıkları mental retardasyon görme, işitme bozuklukları konvülziyonlar Beyaz cevher hastalıkları motor retardasyon spastisite ataksi

Sınıflama -2 İntoksikasyonlar Enerji yetersizlikleri Organik asidüriler Aminoasidopatiler Üre siklus defektleri Galaktozemi Enerji yetersizlikleri Glikojen depo hastalıkları Konjenital laktik asidoz Mitokondrial hastalıklar

Sınıflama -3 Küçük moleküllü hastalıklar Büyük moleküllü hastalıklar Aminoasitler Organik asitler Şekerler Büyük moleküllü hastalıklar Glikojen Glikoprotein Lipidler Mukopolisakkaridler

Sınıflama -4 Akut ensefalopatiler Kronik ensefalopatiler Erken çocukluk çağında ortaya çıkar Rekürren kusma, beslenme güçlüğü Letarji, konvülziyon Hipotoni, hipertoni Kronik ensefalopatiler Geç çocukluk çağında ortaya çıkar Spastisite, ataksi Demans İşitme, görme bozuklukları

Doğumsal Metabolizma Hastalıkları

Laboratuvar Kan İdrar Tam kan Glukoz Kalsiyum Elektrolitler Amonyak KcFT Laktik asit Pirüvik asit Ürik asit İdrar pH Keton Sülfit Metabolik tarama Koku

İdrar tarama testleri

İdrar kokusunda değişiklik yapan durumlar

İdrarda redüktan maddeler

Metabolik asidoz

Kalıtsal metabolik hastalıklar

MSUD Beslenme güçlüğü kusma hipotoni konvülziyon koma metabolik asidoz hipoglisemi

Organik asidüriler

Laktik asidoz

Peroksizomal hastalıklar

Hasta 1 22 aylık kız hasta Şikayeti: Yürüme ve konuşma bzukluğu Normal zamanında doğan ve 16 aylığa kadar normal gelişimini sürdüren hasta bu tarihte ateşli bir hastalık geçirmiş, sonrasında yürüme ve konuşma bozukluğu başlamış.

Hasta 1 FM LAB Distonik postür Spastisite DTR: +++/+++ İdrar organik asit: glutarik asit düzeyi yüksek

Hasta 2 11 yaşında erkek İki yıl öncesine kadar yakınması yokmuş İlk üç sınıfta çok başarılı iken 4. Sınıftan itibaren okul başarısızlığı, dalgınlık, sinirlilik başalmış FM: normal VLCFA: Çok yüksek