Prof.Dr.Çiğdem ALTINSAAT 12.12.2016 Kanatlılarda Üreme Prof.Dr.Çiğdem ALTINSAAT 12.12.2016

ÜREME HORMONLARI VE ETKİLERİ Organizmada üreme ile ilgili hormonlar başlıca üç merkezde üretilir ve salgılanırlar. Bunlar sırasıyla; Beyinde yer alan hipotalamus, hipotalamusa bir sapla bağlı bulunan Hipofiz (pituiter bez) ve gonadlardır yani ovaryumlar ve testisler. Hipofizin ön lobu, bezsel yapıda olduğundan dolayı hormonları doğrudan salgılar ve gerekli uyarıları kan yoluyla alır. Arka lob ise doğrudan salgı yapmayıp hipotalamustaki nörosekretorik hücrelerin salgıladığı hormonları depolar.

Kanatlı Hayvanlarda Üreme Organları Dişi üreme organları Kanatlı hayvanların büyük çoğunluğunda sağ ovaryum ve ona bağlı kanal sistemi körelmiş durumdadır. Sadece sol ovaryum ve ona bağlı kanal sistemi faaliyet gösterir.

Kanatlılarda Üreme kanal sistemi; Yumurta kanalı beş ayrı bölgeye ayrılır. Serbest bırakılan yumurtayı yakalayan yumurtakanalı ağzı (infundibulum). Yumurta akının salgılandığı magnum. Kabuk altı zarlarının salgılandığı istmus. Yumurta kabuğunun oluştuğu (yumurta kabuğu bezi) uterus. vagina. Kloaka Tavukta ovaryum ve yumurta kanalı

Ovaryum Memelilerden farklı bir yapısı vardır. Başlıca iki ana loptan oluşur. Her bir lobun üzerinde çok sayıda bulunan foliküller bir bağ doku ile bulundukları loba bağlanmışlardır.

ALBUMEN:YUMURTA AKI – %90 Su ve %10 protein – embryoya su sağlar, aynı zamanda embryoyu darbelere karşı korur. –embryoyu ani ısı değişikliklerine karşı korur. • KABUK ZARLARI – Kabuğa yapışık iki iç zar vardır. İç ve dış – Yumurtayı bakterilerin girişine karşı korur. – Hızlı gelişebilecek buharlaşmaya karşı korur.

Erkek Üreme Testisler fasülye biçimindedir ve gövdenin dorsalinde arka duvara bağlanmıştır. böbreklerin anterior ucuna yapışık halde bulunur. • Testisler üreme mevsimi dışında birkaç mm boyundadır. Üreme mevsiminde boyutları 400-500 kat artar. •

Erkek Üreme • Spermatozoonların üretildiği seminifer tubuller testisin içindedir. • Tubullerde bulunan germinal epitelde hem sperm üretilir hem de cinsiyet hormonları salınır. • Seminal vesiküllerde ise sperm depo yeridir.

Erkek Üreme Spermatozoonların sayısı Bir tek ejakulasyonda 1.7 – 3.5 milyar kadardır. Hatt Horozlarda 8 milyar kadar saptanmıştır. • Dişilerde çiftleşme sonrası, sperm vaginal kesede (uterovaginal bez) depolanır. • Spermatozoonlar ovidukta doğru seyahat ederler. • Ortalama olarak, çiftleşmeden sonra döllenme 20-72 saat sonra gerçekleşir.

• Hipotalamus merkezi sinir sistemi ile hipofiz bezi arasındaki ilişkinin ana noktasıdır. – Hipofiz bezi cinsiyet hormonları östrojen ve testosteron salınımını kontroleder. – Fotoperiod ve çevre ısısı hipotalamusta Uyarım yaratır. • Gün ışığı süresi uzadığında, hipotalamusta bir uyarım yaratır ve gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) salgılanır. • GnRH, ön hipofizi uyararak follikül-salgılatıcı hormon (FSH) ile luteinleştirici hormon(LH) salınınmasını uyarır.

• FSH testislerde sperm üretimini uyarır. • LH testislerde testisteki hücrelerde testosteron yapılıp salınmasını sağlar. • Ön hipofiz testosteron salınımını sürekli olarak izler ve hormon yapımını negatif geri bildirim mekanizması ile düzenler. • Testosteron çiftleşme davranışını uyarır ve ikincil cinsiyet karakterlerinin gelişiminden sorumludur.

Çiftleşme klokal temas şeklindedir. • Birkaç iri kanatlı türünde – örn: ördek ve deve kuşunda aslında klokanın genişlemiş sonlanması olan eksternal bir çiftleşme organı bulunur.

Kaynaklar Sturkie’s Avian Physiology 5th edition Fizyoloji Ders Kitabı Ahmet NOYAN, 8. Baskı