ŞİİRDE AHENK UNSURLARI ÖLÇÜ HECE ÖLÇÜSÜ 1. Şiirde mısralar arası hece sayısı eşitliğine dayanır. 2. Türkçe kelimelerde hemen hemen bütün heceler eş değerde söylenir. Hecelerde kalınlık, incelik, uzunluk, kısalık farkı gözetilmez. Bu bakımdan hece ölçüsü Türk dilinin yapısına da en uygun ölçüdür. 3. Milli ölçümüzdür. 4. Hece ölçüsüne parmak hesabı da denilir. 5. Hece ölçüsü, Türk edebiyatının başlangıcından bu yana kullanılmıştır. İslamiyetten sonra Divan edebiyatında aruz ölçüsü kullanılırken, Halk edebiyatında hece ölçüsü kullanılmaya devam etmiştir. .

6. Hece ölçüsünün “hece sayısı” ve “duraklar” olmak üzere iki temel özelliği vardır. a. Hece Sayısı: Hece ölçüsüyle yazılmış bir şiirin bütün mısralarında eşit sayıda bulunur. Hece sayısı aynı zamanda o şiirin kalıbı demektir.

Bu va tan top ra ğın ka ra bağ rın da Sıradağlar gibi duranlarındır; Bir tarih boyunca, onun uğrunda Kendini tarihe verenlerindir... Sı ra dağ lar gi bi du ran la rın dır Bir ta rih bo yun ca o nun uğ run da Ken di ni ta ri he ve ren le rin dir

Bu dağı aşam dedim Aşam ulaşam dedim Bir hayırsız yüzünden Herkese paşam dedim Bu da ğı a şam de dim A şam do la şam de dim Bir ha yır sız yâr i çin Her ke se pa şam de dim

Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Söylenmemiş bir masal gibi Anadolu'muz Baş ka sa nat bil me yiz, kar şı mız da du rur ken Söy len me miş bir ma sal gi bi A na do lu'muz

b. Durak: Hece ölçüsüyle yazılan şiirlerde, ahengi artırmak amacıyla mısralar belli yerlerinden ayrılır. Bu ayrım yerlerine durak (durgunlanma) denir. 1. Durak, ahenk sağlayan bir çeşit ses kesimidir. 2. Sözün gidişi zorlanmadan şiir okuyucusuna bir nefes payı bırakılmıştır. 3. Duraklarda kelimelerden ortalarından bölünemez. İyi bir durakta kelime mutlaka bitmiştir. Not: Bir şiirde, bütün dizelerin durakları aynı olabileceği gibi, belli dizelerde farklı duraklar da kullanılabilir. Bir şiirin her dizesinde farklı duraklar kullanılmışsa, o şiir duraksız kabul edilir. 4. Hece ölçüsünde ikili, üçlü, dörtlü, beşli, altılı duraklar kullanılmıştır.

Kalıplar: 1. Hece ölçüsüyle yazılmış bir şiirde, bir mısradaki hece sayısı o şiirin kalıbıdır. 2. Hece ölçüsünde “ikili” den “yirmili” ye kadar kalıp vardır. 3. Türk şiirinde en çok kullanılan kalıplar yedili, sekizli, on birli, on dörtlü kalıplardır.

Giderim yolum yaya Cemâlin benzer aya Eridim hayal oldum Günleri saya saya Yedili kalıp: Gi de rim-/yo lum ya ya Ce mâ lin-/ben zer a ya E ri dim-/ha yal ol dum Gün le ri-/sa ya sa ya 3+4=7’li hece ölçüsü

Sekizli kalıp: Gel dil be rim-/kan ey le me Gel dilberim kan eyleme Seni kandan sakınırım Doğan aydan esen yelden Seni gülden sakınırım Sekizli kalıp: Gel dil be rim-/kan ey le me Se ni kan dan-/ sa kı nı rım Do ğan ay dan / e sen yel den Se ni gül den / sa kı nır ım 4+4=8’li hece ölçüsü

Hece ölçüsünün on birli kalıbı: İp ti da Bağ da d’a / se fer o lan da Gel dilberim kan eyleme Seni kandan sakınırım Doğan aydan esen yelden Seni gülden sakınırım 6+5=11’li hece ölçüsü Hece ölçüsünün on birli kalıbı: İp ti da Bağ da d’a / se fer o lan da At la dı hen de ği / geç ti Genç Os man Vu rul du san cak tar / kap tı san ca ğı İ let ti, be de ne / dik ti Genç Os man

Baş ka sa nat bil me yiz / kar şı mız da du rur ken Başka sanat bilmeyiz karşımızda dururken Söylenmemiş bir masal gibi Anadolu’muz Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar olsun ayrılıyor yolumuz 7+7=14’lü hece ölçüsü. Baş ka sa nat bil me yiz / kar şı mız da du rur ken Söy len me miş bir ma sal / gi bi A na do lu’ muz Ar ka daş, biz bu yol da/ tür kü ler tut tu rur ken Sa na u ğur lar ol sun / ay rı lı yor yo lu muz

Bir dü şün sen, ya rı yı geç ti öm rüm Bir düşünsen, yarıyı geçti ömrüm Gençlik böyledir işte, gelir gider; Ve kırılır sonra kolun kanadın; Koşarsın pencereden pencereye Duraksız şiir: (Hece ölçüsünün on birli kalıbı): Bir dü şün sen, ya rı yı geç ti öm rüm Genç lik böy le dir iş te, ge lir gi der; Ve kı rı lır son ra ko lun ka na dın; Ko şar sın pen ce re den pen ce re ye