SÖZCÜĞÜN YAPISI VE EKLER.

... konulu sunumlar: "SÖZCÜĞÜN YAPISI VE EKLER."— Sunum transkripti:

1 SÖZCÜĞÜN YAPISI VE EKLER

2 KÖK BİR SÖZCÜĞÜN ANLAMLI OLAN EN TEMEL BİRİMİNE KÖK DENİR.KÖKLER HEM İSİM HEMDE FİİL OLABİLİR.

3 EV,İŞ,TAŞ,UÇ,SIRA,AĞAÇ,KÖK-LERİ İSİMDEN KÖKTÜR
EV,İŞ,TAŞ,UÇ,SIRA,AĞAÇ,KÖK-LERİ İSİMDEN KÖKTÜR. GEL,DÜŞ,BİL,GÖR,ÇEK,TUT KÖKLERİ FİİLDEN KÖKTÜR.

4 EK EK İSE,SÖZCÜK KÖKÜNDEN SONRA GELİP SÖZCÜĞE EKLENEN VE SÖZCÜĞÜN ANLAMINI ZENGİNLEŞTİREN, YENİ ANLAMLAR KAZANDIRAN KÜÇÜK BİRİMLERDİR.

5 ÖRNEK GEL-MİŞ SEV-Gİ EV-CİL AĞAÇ-LIK TAŞ-LAR

6 EKLER YAPIM EKLERİ VE ÇEKİM EKLERİ OLMAK ÜZERE İKİYE AYRILIR.

7 ÇEKİM EKLERİ SÖZCÜKLERİN ANLAMINI DEĞİŞTİRMEZ,ONLARA ZENGİNLİK KATAR.
A)ÇEKİM EKLERİ ÇEKİM EKLERİ ÇEKİM EKLERİ SÖZCÜKLERİN ANLAMINI DEĞİŞTİRMEZ,ONLARA ZENGİNLİK KATAR.

8 EYLEMLERE GELEREK KÖKLERİN ANLAMINI ZENGİNLEŞ-TİRİR.
1)EYLEM ÇEKİM EKLERİ EYLEMLERE GELEREK KÖKLERİN ANLAMINI ZENGİNLEŞ-TİRİR.

9 a)Zaman Ekleri ŞİMDİKİ ZAMAN:GELİ-YOR. Dİ’Lİ GEÇMİŞ ZAMAN:GEL-Dİ
MİŞ’Lİ GEÇMİŞ ZAMAN:GEL-MİŞ GELECEK ZAMAN:GELE-CEK GENİŞ ZAMAN:GELİ-R

10 b)Dilek İstek Ekleri DİLEK-ŞART:GELSE GEREKLİLİK:GELMELİ İSTEK:GELE
EMİR:GEL

11 c)Kişi Ekleri TEKİL ÇOĞUL 1.KİŞİ GELDİM GELDİK 2.KİŞİ GELDİN GELDİNİZ
GELDİLER

12 d)Olumsuzluk Eki -ME,-MA EKİ EYLEME OLUMSUZLUK ANLAMI KATAR.
YAZ+DI__YAZ+MA+DI GÜL+(Ü)+YOR__GÜL+MÜ+YOR UYARI: BU EK GENİŞ ZAMANLI ÇEKİMDE –MEZ, -MAZ HALİNİ ALIR.

13 ÖRNEK SORU ‘DAĞ DAĞA KAVUŞMAZ,İNSAN İNSANA KAVUŞUR.’CÜMLESİNDEKİ FİİLERİN ZAMANI,HANGİ SEÇENEKTE DOĞRU VERİLMİŞTİR? A) ŞİMDİKİ ZAMAN__GENİŞ ZAMAN B)GENİŞ ZAMAN__GENİŞ ZAMAN C)GELECEK ZAMAN__GELECEK ZAMAN D)GEÇMİŞ ZAMAN__GEÇMİŞ ZAMAN ‘DAĞ DAĞA KAVUŞMAZ,İNSAN İNSANA KAVUŞUR.’CÜMLESİNDEKİ FİİLERİN ZAMANI,HANGİ SEÇENEKTE DOĞRU VERİLMİŞTİR? A) ŞİMDİKİ ZAMAN__GENİŞ ZAMAN B)GENİŞ ZAMAN__GENİŞ ZAMAN C)GELECEK ZAMAN__GELECEK ZAMAN D)GEÇMİŞ ZAMAN__GEÇMİŞ ZAMAN CEVAP:B CEVAP:B

14 İSİMLERE GELEREK İSME ZENGİNLİK KATAR
2.İSİM ÇEKİM EKLERİ İSİMLERE GELEREK İSME ZENGİNLİK KATAR

15 a)Hal Ekleri YALIN HAL:EV ÇOK SERİN. BELİRTME HALİ(-İ):EVİ GÖRDÜM.
YÖNETME HALİ(-E):EVE GELDİK. BULUNMA HALİ(-DE):EVDE SOBA VAR. AYRILMA HALİ(-DEN)EVDEN GELDİM.

16 b)Çoğul Ekleri ÇORAP ÇORAP+LAR =ÇORAPLAR
UÇAK+LAR,ÇİÇEK+LER ,BÖCEK+LER. ÖRNEK: ‘UKALA KİŞİLERDEN HİÇ HOŞLANMAM.’

17 c)Eşitlik Eki SEN+CE =SENCE ONLAR+CA=ONLARCA İNSAN+CA=İNSANCA

18 d)İyelik Ekleri SAHİPLİK,AİTLİK BİLDİRİR. HAYAT-I-M (BANA AİT)
HAYAT-I-N (SENİN) HAYAT-I (ONUN) HAYAT-I-MIZ (BİZİM) HAYAT-I-NIZ (SİZİN) HAYAT-LARI (ONLARIN) d)İyelik Ekleri SAHİPLİK,AİTLİK BİLDİRİR. HAYAT-I-M (BANA AİT) HAYAT-I-N (SENİN) HAYAT-I (ONUN) HAYAT-I-MIZ (BİZİM) HAYAT-I-NIZ (SİZİN) HAYAT-LARI (ONLARIN)

19 e)Tamlayan Eki İNSAN-IN VÜCUD-U TAMLAYAN EKİ İYELİK EKİ

20 AŞAĞIDAKİ CÜMLELERDE KOYU YAZILMIŞ KELİMELERDEN HANGİSİ HAL EKİ ALMIŞTIR?
A)EVLERİ ANA CADDEDEDİR. B)TOPU KAYBOLUNCA AĞLADI. C)ANNELERİN YÜREĞİ SEVGİ DOLUDUR. D)AHMET,KUŞU KAFESTEN SALIVERDİ. CEVAP:D

21 B)YAPIM EKLERİ YAPIM EKLERİ,GELDİĞİ SÖZCÜĞE BİR ANLAM KATAR,DAHA DOĞRUSU YENİ BİR SÖZCÜK OLUŞTURUR.BU EKLER HEM İSME HEM FİİLE GELEBİLİR

22 ÖRNEKLER BİT - Kİ BİTKİ(ANLAM DEĞİŞTİ) SU - LAK SULAK(ANLAM DEĞİŞTİ.)
EYLEM Y.EKİ İSİM Y.EKİ

23 YAPIM EKLERİ DÖRDE AYRILIR
YAPIM EKLERİ,GELDİĞİ İSMİ YENİ BİR İSİM VEYA BİR EYLEM YAPABİLİR.AYNI ŞEKİLDE GELDİĞİ EYLEMLERİ EYLEM VEYA İSİM YAPABİLİR.BU NEDENLE YAPIM EKLERİ DÖRDE AYRILIR.

24 a)İsimden İsim Türeten Ekler
MASA – CI = MASACI KALEM – LİK = KALEMLİK SÖZ – LÜK = SÖZLÜK SIR – DAŞ = SIRDAŞ BU EKLER İSİM KÖKLERİ YİNE İSİM GÖVDEYE ÇEVİRİR.

25 b)İsimden Eylem Türeten Ekler
SU-SA =SUSA(SUSAMAK) GİZ-LE=GİZLE(GİZLEMEK) SÖZ-LE=SÖZLE(SÖZLEMEK) YÜK-LEN=YÜKLEN(YÜKLENMEK) SÖZ-LEŞ=SÖZLEŞ(SÖZLEŞMEK) BU EKLER İSİM KÖKÜ,EYLEMDEN GÖVDEYE ÇEVİRİR.

26 c)Eylemden Eylem Türeten Ekler
GER – (İ)N = GERİN(MEK) GÜL-DÜR = GÜLDÜR(MEK) KOŞ – (U)Ş = KOŞUŞTUR(MAK) YOR – UL = YORUL(MAK) BU EKLER EYLEM KÖKÜ EYLEM GÖVDE YAPAR.

27 d)Eylemden İsim Türeten Ekler
GÜL – (Ü)CÜK = GÜLÜCÜK SEV – Gİ = SEVGİ ÖL – ÜM = ÖLÜM TART – I = TARTI BU EKLER EYLEME GELEREK İSİM OLUŞTURUR

28 1.BASİT SÖZCÜK 2.TÜREMİŞ SÖZCÜK 3.BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
SÖZCÜKLER YAPI OLARAK ÜÇE AYRILIR; 1.BASİT SÖZCÜK 2.TÜREMİŞ SÖZCÜK 3.BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

29 YAPIM EKİ ALMAMIŞ SÖZCÜK LERDİR.
1.BASİT SÖZCÜK 1.BASİT SÖZCÜK 1.BASİT SÖZCÜK YAPIM EKİ ALMAMIŞ SÖZCÜK LERDİR. GİTTİ,GEL,KALEM,DÜNYA,EVLER

30 BİR SÖZCÜK BASİT SÖZCÜK OLABİLMEK İÇİN,YAPIM EKİ ALMALIDIR
BİR SÖZCÜK BASİT SÖZCÜK OLABİLMEK İÇİN,YAPIM EKİ ALMALIDIR.AMA ÇEKİM EKİ ALABİLİRLER.YANİ ‘BASİT KELİMELERİN HEPSİ KÖKTÜR’ DİYEMEYİZ.

31 b)Türemiş Sözcük 2.TÜREMİŞ SÖZCÜK
YAPIM EKİ ALARAK ANLAMINI DEĞİŞTİREN SÖZCÜKLERDİR. BİTKİ,KALEMLİK,O-YUNCAK,GÖZLÜK,ARKADAŞ,ÇAYDANLIK...

32 3.BİRLEŞİK SÖZCÜK İKİ KÖKÜN VEYA SÖZCÜĞÜN BİRLEŞMESİ SONUCU OLUŞAN SÖZCÜLKERDİR. ÇANAKKALE,FENERBAHÇE,ALPASLAN,BEŞİKTAŞ,NİŞANTAŞI,KIRIKKALE....

33 HAZIRLAYAN REYYAN KAVAKLIOĞLU