ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLERDE ÖZBAKIM BECERİLERİN ÖĞRETİMİ

Özbakım deyince aklınıza neler geliyor?

Özbakım becerileri diye adlandırdığımız becerilerin tümü, hepimizin bir gün boyunca yataktan kalktığımız ve yatıncaya kadar yaptığımız becerilerin tümüdür.

Özbakım becerilerinin öğretilmesinde esas amaç Bu becerileri kazanmış çocuk çevreden bağımsız olarak hareket edebilecek ve öz güvenini kazanmış olacaktır. Çocuk, isteklerini yerine getirebilmek için her zaman başkalarına bağımlı olamayacağını ve kendisinin de sorumluluk alarak yapması gereken işler olduğunu öğrenmelidir. Sorumluluk alma duygusu gelişir.

özbakım becerilerin kazanılması, çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Bazı çocukların öğrenmesi daha güç olabilirken bazı çocukların öğrenmesi daha kolay olabilir. …….bireysel farklılıklar……..

Özbakım Becerileri Özbakım becerilerini şu alt başlıklarda toplayabiliriz. Tuvalet eğitimi, Giyinme-soyunma, Vücut temizliği.

Dikkat Etmemiz Gereken Noktalar Çocuğa temel becerileri kazanmasına yönelik sık sık fırsat verilmeli. Beklentiler çocuğun kapasitesi üzerinde olmamalı. Çocuğa karşı tutumda, ona karşı çıkmak yerine destekleyici olmak gerekmektedir. Beceriler basitten karmaşığa doğru bir sıra ile öğretilmelidir. Çocuk beceride zorlandığında ona yardım edilmeli, yapmak istemediğini belirttiğinde zorlanmamalıdır.

Tuvalet Eğitimi Gün içinde 1-2 kuru kalması -kendi kendine giyinip soyunabilmeyi - Tuvalet gereksiniminin olduğu hareketler ya da sözel ifadeyle belirtmeli.

Peki biz neler yapmalıyız? - Uygulanacak eğitim günde en az birkaç kez tekrar edilmeli. - Belli aralıklarla tuvaletinin olup olmadığı sorulmalıdır. - Gereksinimini belirttiği an ya da biz bunu hissettiğimizde tuvalete götürmeliyiz. - Soyunmasına yardım ederek tuvalete oturtmalıyız. .

-Çocuk tuvaletteyken ‘çiş-kaka’ gibi uygun yönergeler verilmeli ve tekrar etmesi sağlanmalı. -Sonrasında temizlik ve giyinme işleminde yardım edilebilir. - Giyimi zor olan pantolonlar yerine lastikli olanlar tercih edilmelidir. -Çocuğun her aşamada gözlenen davranışı ödüllendirilmelidir

Giyinme- Soyunma Soyunma becerilerinin giyinme becerilerinden önce öğretilmesi gerekir. Çocuk az bir yardımla da olsa kendi kendine giyinip soyunmaya maruz bırakılmalıdır. Sık deneme olanağı sunulmalıdır.

Pijamasının altını giyip-çıkarma, Pantolonunu giyip çıkarma, Bluzunu giyip-çıkarma, Çoraplarını giyip çıkarma, Bağcıksız ayakkabısını ya da terliğini giyip çıkarma. …….. Bu özelliklerin herhangi birinde yetersizlik gözlemlendiğinde eğitime başlanmalıdır…….

Çocuğa alınacak giysilerin özelliklerine dikkat edilmelidir. Başlangıçta düğmesiz giyecekler tercih edilmelidir. Küçük düğmeli giysiler yerine büyük düğmeli giysiler tercih edilmelidir. Beli düğmeli ya da kemerli pantolonlar yerine lastikli olanlar tercih edilmelidir.

Fermuarlı pantolonlar yerine düğmeli olanlar daha kolay öğrenilir. Büyük çıt çıtlı pantolonlar tercih edilebilir. Parmaksız olan eldivenleri parmaklı olanlara göre daha kolay öğrenirler. Bere şeklindeki bağcıksız şapkaları giymek daha kolay öğrenilir.

Beceriler basitten karmaşığa doğru öğretilmelidir. Öğretilmesi zor olan beceriler zaman zaman denenmelidir.

Fermuar açma - kapama Çıt çıt açma – kapama Düğme ilikleme – açma Pijama giyme – çıkarma Bluz giyme

PANTOLON GİYME 1) Kalçasına kadar giydirilmiş pantolonu giyer. 2) Dizlerine kadar giydirilmiş pantolonu giyer. (Sandalyede) 3) Ayak bileklerine kadar giydirilmiş pantolonu giyer.(Sandalyede) 4) Tek paçası giydirilmiş pantolonu giyer. 5) Eline giyeceği şekilde verilmiş pantolonu giyer.

KAZAK GİYME -Başı Giydirilmiş Kazağı Giyer -Başı ve Kolları Giydirilmiş Kazağı Giyer.. -Başı ve Bir Kolu Giydirilmiş Kazağı Giyer. -Başı Giydirilmiş Kazağı Giyer - Giyeceği Şekilde Önüne Serilmiş Kazağı Giyer. -Katlanmış Halde Duran Kazağı Giyer

Vücut Temizliği Normal bireyler gibi özel gereksinimli bireyler de vücudunu tanıyabilmeli ve bakımına yönelik gerekli becerileri öğrenmelidir. Öncelikle, -Ellerini, yüzünü yıkama -Dişlerini fırçalama -Banyo yapma gibi beceriler kazandırılmalıdır.

a) Ellerini Yıkama-Kurulama yemek saatinden önce ve sonra bu davranış tekrar edilmelidir. Çocukla birlikte el yıkanacağı söylenerek lavaboya gidilir. Musluk açılır, küçük bir sabun çocuğun avcuna yerleştirilerek ellerini ovuşturmasına yardım edilir. Suyun altında ellerini iyice durulaması sağlandıktan sonra musluk kapatılır. Ellerini yıkadıktan sonra havlu ile önce bir eli sonra diğer elini kurulamaya yardım edilir.

b) Yüz Yıkama Yüz yıkama eğitimi de aynı el yıkama eğitimindeki aşamalar uygulanarak gerçekleştirilir. Gerekirse ıslak bir havlu ile başlangıçta bu eğitim sağlanabilir. Önemli olan nokta fiziksel yardımın belli bir aşamadan sonra yerini sözel yönlendirmeye bırakabilmesidir.

c) Diş Fırçalama Öncelikle çocuğa uygun küçük bir diş fırçası seçilmelidir. Birlikte aynaya bakılarak dikkat çocuğun dişlerine çekilmelidir. Diş fırçası önce macunsuz olarak çocuğa verilir ve yönergelerle fırçalmasına yardım edilir.

d) Banyo Yapabilme Banyo yapımında kullanılan araç gereçler öncelikle çocuğa anlatılarak tanıtılmalıdır. Çocuğun soyunmasına yardım edilmelidir. Başlangıçta kovaya su koyup, çocuk bir tabureye oturtularak vücuduna su dökmesi sağlanır, yardım edilir. Sırasıyla saçı şampuanla yıkama, vücudu lifle yıkama ve vücudu durulama işlemleri uygulanmalıdır.

Eğer çocuk kendi kendine banyo yapabilme becerisini öğrenmiş ve yardımsız olarak ayakta durabiliyorsa, duş alma becerisinin öğretilmesine geçilebilir. Çocuğun korku oluşturmaması için güvenliğine ve su ayarına dikkat edilmelidir. Özbakımla ilgili tüm becerilerin sık sık tekrar edilmesi gerekmektedir ve bu becerilerin edinilmesi zaman alacaktır.

SORUNLARIMDAN KORKMAYIN! SİZ KORKTUKÇA ONLAR DAHA DA BÜYÜR. SORUNLARIMI KABUL EDERSENİZ, ÇÖZME YOLUNDA BÜYÜK BİR ADIM ATMIŞ OLURSUNUZ.

İLGİYLE DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… Dilek YALAP Rehber Öğretmeni