MANUEL TEDAVİ VE MOBİLİZASYON YRD.DOÇ.DR. EDA AKBAŞ

Manuel tedavi ,diğer bilinen adıyla chiropraxis, çok eski bir tedavi yöntemidir. Antik çağda Hippocrates, Galen, Avicenna ve Paracelcus bu yöntemi ilk kullanan bilim adamlarıdır. Manuel tedavinin modern tarihi Amerikalı Andrew Taylor Still (1828- 1917) ile başlamaktadır. Still, Osteopathy adını verdiği manuel tedaviyi kullanmıştır. D.D. Palmer ise ilk manuel tedavi okulunu 1897'de Amerika'da açmıştır. Mobilizasyon ve Manuplasyon yöntemini tanıtan doktorlar James Mennell ve James Cyriax'dır. Bu konuda özel yöntemlerini geliştiren fizyoterapistler ise Grieve, Maitland, Paris, Kalternborn ve McKenzie'dir. Manuel tedavi son 20 yıldır fizyoterapistlerce yapılmaktadır. Manuel tedavi hem teşhis hem de tedavi tekniklerini içermektedir. Özellikle kas-iskelet sistemine ait yaralanmaların ve fonksiyonel bozuklukların tedavisinde kullanılmaktadır. Manuel tedavi ayrıca refleks tedavi olarak tanımlanmakta eklem yapılarının mobilizasyonu ile oluşturulan refleks reaksiyonlar eklemdeki ağrılı durumlar ve fonksiyon bozukluklarında etkili olmaktadır.

Manuel tedavi tekniklerini iki başlık altında toplamak mümkündür: 1-Yumuşak doku teknikleri 2-Eklem teknikleri 1 -YUMUŞAK DOKU TEKNİKLERİ a-Masaj b-Kas gevşetme c-Germe d-Egzersiz 2-EKLEM TEKNİKLERİ a-Traksiyon b-Kayma

MOBİLİZASYON Grieve tarafından tanımlanmış olan mobilizasyon, ağrısız tam bir eklem fonksiyonunu ritmik, tekrarlı ve hastanın toleransına bağlı olarak, istemli ve yardımcı hareket alanı içinde, değerlendirme bulgularına bağlı olarak, dereceli ilerleyerek yeniden oluşturmaktır. Hasta her zaman isteğine bağlı olarak hareketi durdurabilir. Mobilizasyon tüm vertebral kolonu etkileyebileceği gibi sadece tek bir segmentte lokalize olabilir. Bu nedenle mobilizasyon çok geniş bir alanda bir çok teknikle uygulanabilir. Kaltenborn özellikle kayma hareketlerini açısal veya yuvarlama hareketlerini ve bunlara ilave olarak değişik derecelerde traksiyonu içeren özel teknikleri önermektedir. Maitland ise mobilizasyonda ağırlıklı olarak temelde ROM, ağrı sertlik, spazmın değerlendirilmesini ve semptomlara bakılarak ilerleyici tedavide gerekli değişlikliklerin yapılmasını önermektedir. Maitland'ın tekniği oldukça nazik, hasta tarafından kolaylıkla kontrol edilebilmekte ve şiddeti I ile IV arasında değişmektedir. Mennel'in mobiliasyon yaklaşımı ise esas ve yardımcı eklemlerin hareketlerinin yeniden düzenlenmesi üzerine kurulmuştur. Teknikleri eklem disfonksiyonunu restore etme hedefini içerirken bunu takip eden egzersiz ile yeniden kazanılmış range’i korumaktır. James Cyriax'ın geliştirdiği teknik ise oldukça detaylı olup kontraktil ve kontraktil olmayan yapıların normal ve normal olmayan eklem hareketindeki end feel'lerin karşılaştırmalı muayenesini ve eklemin hareketini kısıtlayan kapsüler ve kapsüler olmayan paternlerin sınıflandırmasını içermektedir.

ARTICULATION Osteopathy'e ait bir terim olup mobilizasyonda oluşan aynı tip hareketleri gösterir. Articulation teknikleri, dereceli olarak kısalmış kaslar, ligamentler veya eklem kapsüllerinin gerilmesi ve bunlara ilave olarak eklemin kapasitesine göre normal hareketin yeniden kazandırılmasıdır.

MANİPULASYON Manipulasyon sıklıkla doğru yere lokalize, tek, hızlı ve kesin ufak amplitütlü hareketin, hastanın dikkatlice pozisyonlanmasını takiben uygulanmasıdır.

YUMUŞAK DOKU TEKNİKLERİ Konnektif dokunun kas dokusunun geçiş eklemlerinde ortaya çıkan anormal durumlarda gerilmesi sözkonusudur. Bu uygulama dokuyu hazırlamak ve articulation tekniklerinin stresini azaltmak için sıklıkla kullanılmaktadır

TRAKSİYON Traksiyon, iki eklem veya yüzey arasındaki kayma, distraksiyon hareketlerinin kombinasyonudur.

STRAIN VE COUNTERSTRAIN TEKNİĞİ Bu teknik olayın olduğu eklemi en rahat ettiği pozisyona koyarak uygun olmayan proprioseptif aktivitenin devam etmesini durdurmak ve azaltmakla ağrıyı gidermektir.

FONKSİYONEL TEKNİKLER Fonksiyonel teknik de bir tedavi metodu olup, en az direnç ve hiç rahatsızlık vermeyen eklem hareketi yönündeki hareketlerdir.

KAS ENERJİ TEKNİĞİ Bu teknik Fred Mitchell Sr. tarafindan geliştirilmiştir. Bu teknik kesinlikle kontrol edilmiş pozisyonda, spesifik bir yönde, farklı zıt yöndeki kuvvete karşı aktif, uzatılmış kontrollü kas kontraksiyonudur.

CRANIAL TEKNİKLER Cranial osteopathy William Sutherland tarafindan 1900 yıllarında geliştirimiştir.

MOBİLİZASYON TEKNİĞİ İmmobilizasyona bağlı olarak insan vücudunda bazı olumsuz değişiklikler ortaya çıkmaktadır. Bunlar: 1-Eklemde aşırı konnektif doku depolanır. Eklem içinde yapışıklık ve skar oluşur. 2-Matrix'teki yapıların gerilme özelliği azalır. 3-Kollegen yapıların dizilimlerinde ve birbiriyle olan ilişkilerinde bozulmalar olur. 4-Su kaybı olur. 5-Serbest yağ asitlerinin artması olur.

MOBİLİZASYONUN AMACI 1-İnternal ve eksternal bozuklukları düzeltmek 2-Subluksasyonları yerine getirmek 3-Yapışıklıkları açmak 4-Ağrısız fonksiyonu sağlamaktır.

Cyriax A DERECESİ: Ağrısız hareket alanı içinde pasif hareket B DERECESİ:Eklem hareketinin sonunda pasif hareket C DERECESİ: Eklem hareketinin sonunda minimal şiddette basınç uygulaması

Maitland I. DERECE: Küçük amplitütlü ritmik osilasyonlardır.Hareketin başında yapılır. II.DERECE:Geniş amplitütlü ritmik osilasyonlardır. Hareket içinde limitasyona ulaşmadan kullanılmaktadır. III.DERECE: Büyük amplitütlü ritmik osilasyonlardır. Elde edilebilecek hareketin limitine kadar uygulanır. Doku rezistansını etkiler. IV.DERECE: Küçük amplitütlü ritmik osilasyonlardır.Mevcut hareket paterni içinde limitasyonun olduğu noktada uygulanır ve dokunun rezistansını etkiler. V. DERECE: Küçük amplitütlü yüksek hızla itme teknikleridir. Mevcut hareketin limitasyonunun olduğu noktada kullanılır.

Kaltenborn I.DERECE: Kapsüler strese neden olmadan küçük amplitütlü distraksiyonlardır. II.DERECE: Yeterli distraksiyon veya kayma eklem etrafındaki dokuyu sıkıştırmayı sağlar. III.DERECE:Distraksiyon veya kayma periartiküler yapının çevresine ve eklem kapsülüne yeterli büyüklükteki amplitütle uygulanır. Mobilizasyonun şiddetinin derecesi elde edilen bulgulara bağlıdır. Değerlendirilen birçok faktör ile direk ilişkilidir.

MOBİLİZASYON TEKNİĞİNİN ENDİKASYONLARI 1-Eklemde artmış hassasiyet, 2-Tüm hareketlerle birlikte şiddetli ağrı, 3-Normal postürde şiddetli ağrı, 4-Extremitede şiddetli ağrı, 5-Uykunun bölünmesi, 6-Koruyucu spazm, 7-Ayakta uzun kalışta şiddetli ağrı, 8-Öksürme ve aksırma ile oluşan distal ağrı, durumlarında endikedir.

KONTRAENDİKASYONLAR 1-Vertebral kolonun da dahil olduğu malign bir durumlarda, 2-Mesane ve barsak fonksiyonlarını bozan Cauda Equina lezyonlarında, 3-İşaret ve semptomlar: a)Spinal korda aitse, b)Bir tarafta birden fazla spinal sinir kökü olaya dahilse veya bir alt ekstremiteye ait iki komşu kök mevcutsa, 4-Vertabral ligamentlerde romatoid kollejen nekroz varsa ve bu özellikle servikal spinada ise, 5-Aktif inflamasyonlu bulaşıcı durumlarda, 6-Spinada kemik hastalığının varlığında, kontraendikedir.