Erken çocukluk döneminde fen ve matematik kavramlarının gelişimi

Bireylerin yaşadıkları dünyayı anlaması ve anlamlı ilişkiler kurmasını sağlayan zihinsel araçlar yani kavramlar, çocukların aktif olarak çevreyle ilgilenmesiyle kazanılmaktadır. Çocuklar yaşadıkları dünyayı araştırdıkça aktif bir şekilde kendi bilgilerini yapılandırmakta ve kazanılan her bilgi yeni bilginin yapılandırılmasının temelini oluşturmaktadır.

Çocuklar, doğal meraklarını kullanarak yaşamsal alanlarında edindiği deneyimlemeler sonucu birçok farklı kavram edinirken bilişsel becerilerini kullanmayı da öğrenebilmektedirler. Bu açıdan bakıldığında çocuklarda kavram edinimi, onların bilişsel gelişimleriyle doğru orantılı olarak gelişmektedir.

Örneğin, çocuklar doğdukları andan itibaren dünyalarını tanımak ve çözümlemek için elleri ve ayaklarını kullanarak oyuncakları veya erişebildikleri herhangi bir şey ile oynamakta, nesneleri hareket ettirmektedirler. Bu gibi çevresel yaşantılar çocukların öğrenmelerine temel oluşturacak deneyimler sunmakta böylece çocuklar da dünya, insanlar ve yaşama dair bilgilerini arttırarak yeni bilgileri yapılandırabilmektedirler.

Çocuklar, merak ve keşif duygusuyla birlikte gerçek nesneleri, olguları inceledikçe ve onlarla etkileşimde bulundukça bilimsel bir anlayış geliştirmektedirler. Çocuğun deneyimleri sayesinde kazandığı bilgiler, onun dünyayı tanıması yanında yaşamını sürdürmesine de yardımcı olmaktadır. Çocuğun doğal yaşam aracılığıyla karşılaştığı deneyimler, gitgide büyüyen merakının ve araştırmacılığının temelini oluşturmaktadır.

Bu çerçeveden bakıldığında doğal bir bilim insanı olan çocuklar, çevrelerinden doğal meraklarıyla edindikleri deneyimlerle, nesnelerin nasıl var olduklarını, ne işe yaradıklarını bulmaya dair araştırma eğilimleriyle fen ve matematik eğitimine karşı bir tutum geliştirmekte ve tutumlarıyla birçok kavram öğrenmektedirler.

Çocuklar kavramları öğrenirken ilk aşama olarak, yaşantılarından elde ettikleri bilgilerin benzer-farklı yanlarını algılayarak ve benzerliklerden genelleme yaparak kavram oluşturmaktadırlar. Daha sonra çocuklar, yaşantılarından edindiği deneyimleri sonucu algıladıkları özelliklere uygun mantıksal ölçütler seçerek ve onları uygulayarak kavramın ayrıştırmasını gerçekleştirmektedir. Ayrıştırma işlemine dayanan bu işlemde çocuklar tarafından kavramlar kazanılmaktadır. Tüm bu süreç içerisinde çocuklar; tanıma, adlandırma, eşleştirme, sıraya dizme, gruplama ve ayırt etme aşamalarından geçerek kavram öğrenme sürecini gerçekleştirmektedirler.

Tüm bu bilgilerden hareketle, çocukların kavram edinimlerinde üç farklı öğrenme deneyimi olduğu belirtilmektedir. Bunlar; kendi doğal öğrenme deneyimleri, informal öğrenme deneyimleri ve yapılandırılmış öğrenme deneyimleridir.

Doğal deneyimlerde eylem ve seçeneklerin kontrolü çocuktadır Doğal deneyimlerde eylem ve seçeneklerin kontrolü çocuktadır. İnformal deneyimler, yetişkinin çocuğu doğal ortamında desteklemesiyle gerçekleşmektedir. Yapılandırılmış öğrenme deneyimleri ise yetişkin tarafından önceden planlanmış etkinliklerle gerçekleştirilen deneyimleri kapsamaktadır.

Özellikle zihinsel kavramların kazanımlarında doğal deneyimler, informal deneyimler ve yapılandırılmış öğrenme ortamlarından edinilecek deneyimler son derece önemlidir. Çünkü çocuklar her bir deneyimleme ortamından farklı boyutlarda kazanımlar elde etmektedirler. Emici bir güce sahip olan zihin, bu ortamlardan edindiği deneyimleri birleştirme özelliğine sahip olduğundan, çocukların her bir deneyimleme ortamından farklı boyutlarda kazanım elde etmesini sağlayacaktır.

Erken çocukluk eğitiminde yer alan fen ve matematik eğitimi de, çocuklara hem doğal hem informal hem de yapılandırılmış öğrenme deneyimleri sunabilecek etkinlik alanlarıdır. Bu nedenle fen ve matematik eğitimine destek vermek amacıyla hazırlanan programlarda çocuğun öğrenmesine ve hazır bulunuşluk düzeyine uygun standartların oluşturulması hem çocuklarda hem de eğitimcilerde bu alanlara karşı olumlu tutum ve davranış geliştirmesine destek oluşturacaktır.