Prof Dr Süheyla Ünal İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Beden hastalanınca! Prof Dr Süheyla Ünal İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

İyilik hali Fiziksel iyilik Duygusal iyilik Ussal iyilik Ruhsal iyilik Sosyal iyilik Çevresel iyilik

Soma - Psişe

Denge ve gelişim

Stresten hastalığa giden süreç Genel Adaptasyon Sendromu Stresten hastalığa giden süreç Stres direnci Stresin başlaması Faz 1 Alarm Reaksiyonu Faz 2 Direnç Faz 3 Tükenme

Stresten hastalığa

Stresten hastalığa Bedenselleştirme Stres Ruhsal hastalık Bedensel hastalık Stres

Hastalık belirtileri

Psikososyal etkenlerin bedene etkileri

Strese gösterilen ruhsal tepkiler Anksiyete

Strese gösterilen ruhsal tepkiler Anksiyete Depresyon

Strese gösterilen ruhsal tepkiler Anksiyete Depresyon Psikoz

Stresle ortaya çıkan bedensel hastalıklar Akut hastalıklar Kronik hastalıklar Ölümcül hastalıklar

Bedenselleştirme Duygusal bir acıyı bedensel olarak anlatma

Bedensel hastalığa gösterilen ruhsal tepkiler Çaresizlik duygusu Kontrolu kaybettiği duygusu, kaygı Utanç, suçluluk Öfke, kızgınlık Yas, depresyon Gerileme, çocuksu isteklerde bulunma Hipokondriazis

Bedensel hastalığa gösterilen ruhsal tepkiler İstek ve haz kaybı Sosyal geri çekilme Umutsuzluk Kaygılı ruminasyonlar Sanrı ve varsanılar İntihar düşüncesi

Tıbbi hastalıklarda ruhsal belirti sıklığı Yatan hastalarda % 27 tanı düzeyinde anksiyete ve depresyon % 5-20 konfüzyon, ajitasyon % 41 eşikaltı belirti

Ortak belirtiler Enerji azlığı Uyku bozukluğu İştah azlığı Bilişsel bozukluk

Tıbbi hastalıklarda depresyon Ayaktan hastalarda* %20-24 klinik açıdan anlamlı depresyon %10 major depresyon Yatan hastalarda %23-45 klinik açıdan anlamlı depresyon %4-45 major depresyon %3-29 minor depresyon * Borson et al, 1986; Kukull et al, 1986

Tıbbi hastalıklarda depresyon Bedensel hastalığa bağlı olarak biyolojik etkilerle Bedensel hastalığa karşı ruhsal tepki olarak Medikasyona bağlı olarak Koinsidental olarak

Depresyonda tıbbi hastalık Kendine zarar verme Kendini ihmal etme Antidepresanların yan etkisi

Niçin tedavi edelim? Depresyon, fiziksel hastalıklarla ilişkili bedensel belirtileri amplifiye eder. Depresyonla komorbid durumlar işlevselliği daha fazla bozar. Depresyon mortaliteyi arttırır. Depresyon uygun tedaviye yanıt verir.

Ne zaman tedavi edelim? Depresif belirtiler 15 günden uzun sürdü ise Orta ya da ağır şiddette ise Bedensel hastalığın iyileşmesini engelliyorsa Tedaviye uyumu olumsuz etkiliyorsa Bedensel hastalık iyileştiği halde devam ediyorsa

Ne zaman müdahale etmeyelim? Mizah duygusunu kaybetmemişse Sıcak duygulara sahipse Yaşama ilgisini sürdürüyorsa Ziyaretçilerden hoşlanıyorsa

Nasıl anlayalım? Son günlerde daha önce yapmaktan zevk aldığınız şeylerde azalma var mı? Kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Uykunuz nasıl? İştahınız nasıl? Gelecekle ilgili planlarınız var mı?

Ne kullanalım? Daha önce yararlandığı ilaç Aile üyelerinin yarar gördüğü ilaç Yaş Bedensel hastalık Yan etkiler, kontrendikasyonlar Güvenlik Maliyet

Serotonin Noradrenalin Dopamin Fluoksetin Paroksetin Sertralin Fluvoksamin Citalopram Venlafaksin TAD Reboksetin Serotonin Noradrenalin Dopamin impuls dürtü enerji uyanıklık anksiyete irritabilite duygu bilişsel işlev iştah seks agresyon güdü Bupropion Mirtazapin

Nelerle kullanmayalım TAD Antihipertansifler SSRI P450 (CYP) enzimlerini inhibe eden ajanlar Antikonvulsan Digoksin Warfarin

Nasıl kullanalım? Yaşlılarda doz azaltımına gidilmeli Bedensel hastalık göz önünde bulundurulmalı Düşük dozda başlanmalı, 2-4 hafta içinde etkili doza ulaşılmalı Etkili dozda yeterli süre kullanılmalı

Nasıl kullanalım? TAD, mianserin, mirtazapin gibi sedatif etkisi fazla olanları yatmadan önce Aktive edici SSRI’ları sabah

Yakın İzlem İçin Nedenler %20-50 tedavinin ilk aylarında “drop out” %30-50 başlangıç tedavisinden tam yanıt alamaz 1 hafta sonra yan etki kontrolü 2.,4. ve 6-8. haftalarda etkili doz takibi

Etki ve yan etkiler için bekleme süresi Etkinlik Terapötik etki Yan etkiler 1 2 3 4 Hafta

Yanıt yoksa? Tanı gözden geçirilmeli Doz gözden geçirilmeli Tedaviye uyum gözden geçirilmeli 8. haftada yanıt yoksa başka gruptan ilaca geçilmeli Dirençli olgular ve intihar riski olanlar Psikiyatriste sevkedilmeli

Hastalıkla yaşamak Hastalığı yönetmek İlaç almak Diyet ve eksersiz Ağrı, uykusuzluk, yorgunluk belirtilerin azaltmak Tıbbi yardım almak Günlük aktiviteleri/rolleri yönetmek Eş, ebeveyn, çalışan rollerini sürdürme Duyguları yönetme Korku, öfke, depresyonu kontrol etme Lorig K, Holman H, Sobel D, Laurent D, Gonzalez V, Minor M: Living a Healthy Life with Chronic Conditions, Palo Alto, CA: Bull Pub. Co., 2000

Ne kadar kullanalım İyileşme Remisyon Relaps Yineleme Depresyon yok Yanıt Semptomlar Sendrom Akut Sürdürüm Tedavi fazları Koruma 2 ay 4-9 ay Kupfer DJ. J Clin Psychiatry. 52(5s):28-34,1991.

Nasıl keselim? Azaltılarak uzun sürede kesilmeli Birden bırakılırsa çekilme belirtileri görülebilir Sinirlilik, uykusuzluk, huzursuzluk, baş dönmesi en sık görülen çekilme belirtileridir