DEPRESYON NÖROBİYOLOJİSİ

... konulu sunumlar: "DEPRESYON NÖROBİYOLOJİSİ"— Sunum transkripti:

1 DEPRESYON NÖROBİYOLOJİSİ
Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

2 Sunum akışı Depresyonun önemi Depresyonun nörobiyolojisi
Depresyonun tedavisi Direnç gelişimi ve tedavisi

3 Ruh sağlığı Ruh sağlığı Kendi kendini yönetme Yaratıcılık
Duygusal iyilik hali Enerji Sosyal işlev Roller Tinsellik Çalışma Sevme

4 Ruh sağlığına ilişkin sorunlar

5 Önemi Yeti yitimi yaratan hastalıklar arasında 2000’li yılların 4. hastalığı 2020’de İKH’dan sonra MI, SVO’dan ölüm riskini arttırmakta İnme riskini arttırmakta World Health Report 2001

6 Özellikleri Yaşam boyu görülme sıklığı %9-23 Kadın: Erkek 2:1
İntihar riski %20 Her yaşta görülür ancak sıklıkla yaşlarda ortaya çıkar

7 Duygu halleri Mani Hipomani Coşku ÖFORİ Keyif Neşe Normal duygu hali
Üzüntü, keder, elem Cesaretsizlik Çökkünlük Ölüm isteği

8 Çökkün duygudurum Apati Düşük benlik saygısı Uykusuzluk
Kişisel bakımını ihmal etme İştah kaybı Libido kaybı Karamsarlık Motivasyon azlığı

9 Çökkün duygudurum Hayal kırıklığı Uyum bozukluğu Major depresyon
Distimi BAB depresif dönemi

10 Depresyon nörobiyolojisi

11 Duygu sistemi Amigdala Prefrontal korteks Singulat korteks Hipotalamus
Limbik striatum

12 Depresyon Prefrontal korteks, singulat korteks, hipokampus, limbik striatum ve amigdalayı içeren geniş ölçekli nöron ağlarının işlev bozukluğuyla ortaya çıkan psikiyatrik bir tablodur

13 Depresyon Subgenual singulat kortekste hacim azalması, etkinlik artışı (Drevets ve ark 1997) Hipokampusta küçülme (Sheline 2000, Frodl ve ark 2002) Amigdalada, ventral prefrontal kortekste artmış kan akımı, Dorsolateral prefrontal kortekste azalmış kan akımı (Drevets 2000)

14 Depresyon STRES Şimdiki yaşam koşulları Çocukluktaki stresli
yaşam olayları Şimdiki yaşam koşulları Depresyon Düşünce İnanç sistemleri Temel sayıltılar STRES Genetik Bedensel işlevler

15 Stres-Depresyon-Tedavi

16 Depresyondaki temel nörotransmitterler
Noradrenalin Serotonin Dopamin

17 Depresyondaki temel nörotransmitterler

18 Dopamin Haz ve ödül sistemi Pekiştirme Motivasyon Öğrenme Dikkat
İşlem belleği Eylem seçiciliği

19 Dopamin yetersizliği Haz almada yetersizlik Motivasyon azlığı Apati
Dikkatte azalma Bilişsel yavaşlama

20 Noradrenalin Farkındalık/ Uyanıklılık Alarm sistemi Stres tepkileri

21 Noradrenalin

22 Noradrenalin yetersizliği
Dikkatte bozulma Konsantrasyon güçlüğü İşlem belleğinde bozulma Bilgi işleme süreçlerinde yavaşlama Deprese duygudurum Psikomotor yavaşlama Yorgunluk

23 Noradrenalin düzensizliği

24 Serotonin Olgunlaşma, akılcı davranış Ağrı algısı Uyku-uyanıklık
Ön pitüiter hormonların düzenlenmesi İştah düzenlenmesi Beden ısısı düzenlenmesi

25 Serotonin

26 Serotonin

27 Serotonin yetersizliği
Çökkün duygudurum Anksiyete Panik Fobi Obsesyon ve kompulsiyonlar Yeme açlığı, bulimia

28 GABA Major depresyonlu hastaların 1/3ünde GABA düzeyi düşük bulundu.
GABA duyarlı zemini gösterebilir.

29 Depresyonda değişen kimyasallar
5-HT NE Ach DA GABA CRF NPY SS Depresyon SEROTONİN Obsesif kompulsif belirtiler DOPAMİN Haz almada yetersizlik Motivasyon azlığı Apati Dikkatte azalma Bilişsel yavaşlama NOREPİNEFRİN Letarji Uyanıklıkta azalma Markou, A., Kosten, T., & Koob, G. (1998). Neuropsychopharmacology; 18(3), p.141 Stahl. Essential Psychopharmacology. 1996

30 Noradrenalin Serotonin 2 1 2 123 1 Azalmış BDNF üretimi 5HT1A
5HT1B 1 5HT2A,2C 123 5HT4,6,7 5HT1A Azalmış BDNF üretimi Azalmış AC, cAMP ve cAMP bağımlı PK (PKA) aktivasyonu Ca2 bağımlı PK aktivitesinde artış Azalmış CREP üretimi

31 Depresyon Aşağıdaki belirtilerden en az 5’inin, 2 haftadan daha uzun süre devam etmesi Çökkünlük Zevk alamama, isteksizlik Enerji azalması, yorgunluk Uyku bozukluğu İştah bozukluğu Psikomotor yavaşlama Dikkat bozukluğu Değersizlik, suçluluk düşünceleri Ölüm isteği, intihar

32 Depresyon belirtileri
Duygudurum belirtileri Çökkün duygudurum İlgi ve haz azlığı Değersizlik, suçluluk duyguları İntihar düşünceleri Umutsuzluk Bedensel belirtiler İştah ve kilo değişikliği Uyku bozukluğu Psikomotor ajitasyon ya da retardasyon Yorgunluk ve enerji azlığı

33 Depresyonda bilişsel belirtiler
Dikkat konsantrasyonu azalır Çalışma belleği zayıflar Bellek bozulur (psödodemans) Karar verme güçlüğü ortaya çıkar Seçici olarak olumsuz yaşantılar anımsanır, olumlu yaşantılara ilişkin bellek zayıflar Algılamada olumsuz uyaranlar daha ön plandadır ve nötr uyaranların algılanışını da değiştirebilirler.

34 Tedavi

35

36 Antidepresan ilaçlar Depresyondan çıkış
b1-a2 adrenoseptörlerin down regülasyonu NA ve 5HT’nin sinaptik konsantrasyonunda artış Depresyondan çıkış Beyinde uyumsal değişiklikler EKT TMS

37 Antidepresanların etki mekanizması

38 TAD Reseptör – NA /5-HT

39 Akut SSRI Tedavisi Hücre gövdesinde hücre dışı 5-HT artarak 5-HT otoreseptörlerini uyarır Hücrenin ateşlenmesi azalır 5-HT salınımı azalır 5-HT1A reseptörü geri alım alanı presinaptik 5-HT nöronu terminal 5-HT 5-HT1B reseptörü geri alım alanı postsinaptik nöron 5-HT reseptörleri

40 Kronik SSRI tedavisi 5-HT1A reseptörü Hücre dışı 5-HT artar
5-HT otoreseptörleri duyarsızlaşır Hücre ateşlenmesi artar 5-HT salınımı artar geri alım alanı presinaptik 5-HT nöronu terminal 5-HT 5-HT1B reseptörü geri alım alanı Postsinaptik nöron 5-HT reseptörleri

41 Noradrenerjik etki Serotonerjik etki Maprotilin İmipramin Amitriptilin
Klomipramin Trazadon Paroksetin Sertralin Fluoksetin Serotonerjik etki

42 Trisiklik Antidepresanlar
Ticari adı Satış biçimi Eşdeğer doz Amitriptilin İmipramin Klomipramin Opipramol Laroxyl Tofranil Anafranil İnsidon Deprenil İnsomin 10, 25 mg dr 25-75 mg SR dr 50 mg dr mg

43 SSRI’lar Fluoksetin Fluvoksamin Sertralin Paroksetin Sitalopram
Essitalopram Prozac Depreks Zedpreks Fulsac Furosac Faverin Lustral Seralin Selectra Serdep Seroxat Paxil Cipram Citol Eslopram Cipralex 20 mg kaps, şur 20 mg kaps 50, 100 mg tb 50,100 mg kaps 50 mg kaps 20 mg tb 20 mg 20-40 mg 10 mg mg 50-100mg 20-60 mg 40-60 mg 10-20 mg

44 Serotonin sistem modulatörleri
Ticari adı Satış biçimi Eşdeğer doz Tianeptin Trazodon Stablon Desyrel 12.5 mg tb mg tb mg mg

45 NARI’LER Ticari adı Satış biçimi Eşdeğer doz Maprotilin Ludiomil
25, 75 mg tb 150 mg Reboksetin Edronax 4 mg tb 8-10 mg

46 SNRI’lar Ticari adı Satış biçimi Eşdeğer doz Venlafaksin Efexor
75, 150 mg XR kaps mg Milnacipram Ixel 25, 50 mg mg

47 2 Adrenoreseptör Antagonistleri
Ticari adı Satış biçimi Eşdeğer doz Mianserin Mirtazapin Tolvon Remeron 10,30 mg tb 30 mg tb mg 30-60 mg

48 NT’e özgü yan etkiler NORADRENERJİK yan etkiler
Tremor Taşikardi DOPAMINERJİK yan etkiler Psikomotor aktivasyon Psikozun alevlenmesi SEROTONERJİK yan etkiler Cinsel işlev bozuklukları GI yakınmalar Uyku bozukluğu DA baskılaması nedeniyle; Haz yaşantısında azalma Apati ve motivasyon azlığı Dikkat azlığı Bilişsel yavaşlama Richelson. Mayo Clin Proc. 1994 Stahl. Essential Psychopharmacology. 1996 Kapur. Am J Psychiatry. 1996

49 Yan etki TAD SSRI NRI SNRI Ortostatik Hipotansiyon +++ _ _
Muskarinik aracılı kardiyak etkiler Kinidin-benzeri etki ++ Anti-muskarinik etki Sedasyon Epilepsi eşiğini düşürme + Bulantı,kusma Tremor Kilo artışı Hepatotoksisite

50 SSRI Yan etkileri Uykusuzluk, başağrısı Anksiyete Bulantı, iştahsızlık
Diyare Kabızlık(Paxil) Seksüel disfonksiyon Azalmış libido Anorgasm, impotans Sinirlilik, tremor Myoklonus Diş sıkma

51 Direnç gelişimi ve tedavisi

52 Tedavinin optimizasyonu
Maksimum doz Uzun süre Psikoterapi eşliği

53 İLAÇ DEĞİŞTİRME Başka gruptan bir antidepresana geçme

54 Kombinasyon SSRI+TAD SSRI + Trazodon TAD+TAD Bupropion+SSRI
Mianserin+SSRI Mirtazapin+SSRI

55 GÜÇLENDİRME Lityum Tiroid hormonu Buspiron Psikostimulan eklenmesi
Atipik nöroleptik eklenmesi Antikonvülzan eklenmesi Kortikal uyarım yöntemleri