İŞLETME BÜTÇELERİ Bu sunudaki değerler “file:///C:/Users/kullanici/Documents/%C4%B0%C5%9Fletme%20B%C3%BCt%C3%A7eleri%20(Do%C3%A7.%20Dr.%20R.%20%C4%B0.%20G%C3%B6kbulut).pdf” adresindeki, Doç. Dr. R. İlker GÖKBULUT’un hazırladığı çalışmadan alınmıştır.

ÖRNEK Örnek: X üretim işletmesi faaliyetlerini altışar aylık dönemler itibariyle planlamakta ve bütçelerini de bu duruma göre düzenlemektedir. Tek tip mamul üreten ve üretiminde bir cins ilk madde kullanan işletmenin, gelecek faaliyet dönemine ilişkin altışar aylık satış tahminleri ve satış fiyatları doğrultusunda düzenlenen yıllık satış bütçesi aşağıda gösterilmiştir. Mamul birim satış fiyatı 100.- TL'dır.

SATIŞ BÜTÇESİ 1. Altı Ay 2. Altı Ay Miktar Tutar 800 80.000.- 1.500 150,000,-

Arzulanan dönem sonu miktarı: Birinci altı aylık dönem için 300 birim İkinci altı aylık dönem için 600 birim Dönem başı stok 200 birim

Üretim Bütçesi (Miktar Olarak) X Üretim İşletmesi Üretim Bütçesi (Miktar Olarak) 1. Altı Ay 2. Altı Ay Bütçelenmiş Satış Miktarı 800 1.500 Arzulanan Dönem Sonu Stok 300 600 Toplam İhtiyaç 1.100 2.100 Dönem Başı Stok (200) (300) Üretim Miktarı 900 1.800

Direkt ilk madde ve malzeme bütçesinin düzenlenmesine ilişkin ek bilgiler: Bir birim mamul için 2 Kg direkt ilk madde ve malzeme tüketilmektedir. Her dönem sonunda, bir sonraki dönem için bütçelenen üretimde kullanılacak direkt ilk madde ve malzeme miktarının % 10'u kadar stok bulundurulması arzulanmaktadır.( 2. altı ay için dönem sonu hammadde stoku, 2017 yılının ilk altı ayında kullanılması planlanan 5200 kg üzerinden hesaplanmıştır) Direkt ilk madde ve malzemenin birim alış fiyatı 9.-TL'dır. Direkt ilk madde ve malzemenin alış fiyatında olabilecek fiyat artışları dikkate alınmamıştır. Birinci altı aylık dönemin başındaki stok miktarı 160 kg olup toplam değeri 1.440.-TL’dır.

X Üretim İşletmesinin Direkt İlk Madde ve Malzeme Satın Alma Bütçesi 1. Altı Ay 2. Altı Ay Bütçelenmiş Üretim Miktarı 900 br 1.800 br Birim Başına Tüketim 2 kg 2kg Üretim İçin Gerekli Miktar 1.800 kg 3.600 kg Arzulanan Dönem Sonu Stok Miktarı 360 kg 520 kg Toplam Gereksinim 2.160 kg 4.120 kg Dönem Başı Stok Miktarı (160 kg) (360 kg) Satın Alınacak Miktar 2.000 kg 3.760 kg Birim Alış Maliyeti 9.- TL/kg 9.-TL/kg Alış Maliyeti 18.000.- 33.840.-

X Üretim İşletmesinin Direkt İlk Madde ve Malzeme Kullanım Bütçesi 1. Altı Ay 2. Altı Ay Üretim İçin Gerekli Miktar 1.800 kg 3.600 kg Birim Alış Maliyeti 9.-TL/kg Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyeti 16.200.- 32.400.-

Örnek işletmede direkt işçilik giderleri bütçesinin düzenlenmesine ilişkin ek bilgiler: a. Bir birim mamul 3 direkt işçilik saatinde üretilmektedir. b. Ortalama direkt işçilik saat ücreti 5.-TL'dır. X Üretim İşletmesinin Direkt İşçilik Giderleri Bütçesi 1. Altı Ay 2. Altı Ay Bütçelenmiş Üretim Miktarı 900 br 1.800 br Birim Başına Dir. İşçilik Saati 3 s Toplam Direkt İşçilik Saati 2.700 s 5.400 s Ortalama Saat Ücreti 5.-TL/s Toplam Direkt İşçilik Gideri 13.500.- 27.000.-

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇESİ Genel üretim giderleri bütçesi, direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik giderleri dışında kalan, üretimle ilgili ve üretilen birimlerle doğrudan doğruya ilişkisi kurulamayan giderlerin bilinmesini içerir. Genel üretim giderlerinin bütçelenebilmesi için gider yerlerine ilişkin esnek bütçe fonksiyonlarından yararlanılır. Genel üretim giderleri bütçesinin düzenlenebilmesi için; Planlanan çalışma hacminin, Giderlerin sabit ve değişken olarak ayrılması, Her bir gider için değişken oranının hesaplanarak toplam değişken giderlerin öngörülmesi, sabit giderlerin de aylık tutarının öngörülmesi gerekir.

X Üretim İşletmesinin Genel Üretim Giderleri Bütçesi Örnek işletmenin genel üretim giderleri bütçesini (varsayıma dayanarak) aşağıdaki gibi düzenleyebiliriz. X Üretim İşletmesinin Genel Üretim Giderleri Bütçesi 1. Altı Ay 2. Altı Ay Beklenen Çalışma Hacmi 2.700 s 5.400 s Değişken GÜG Endirekt Malzeme 6.075.- 12.150.- Endirekt İşçilik 3.861.- 7.722.- Dış. Sağ. Fyd. ve Hizmetler 864.- 1.728.- Toplam 10.800.- 21.600.- Sabit GÜG Amortismanlar 13.500.- Vergi, resim ve harç. gid. 1.500.- 15.000.- Toplam GÜG 25.800.- 36.600.-

X Üretim İşletmesinin Üretim Maliyeti Bütçesi Üretimle ilgili tüm giderler bütçelendikten sonra; üretim maliyeti bütçesini hazırlayarak üretilen mamullerin bütçelenmiş toplam ve birim üretim maliyetlerini saptayabiliriz. X Üretim İşletmesinin Üretim Maliyeti Bütçesi 1. Altı Ay 2. Altı Ay Direkt İlk Madde ve Malzeme 16.200.- 32.400.- Direkt İşçilik 13.500.- 27.000.- Genel Üretim Giderleri 25.800.- 36.600.- Üretim Maliyeti 55.500.- 96.000.- Dönem Başı Yarı Mamul Stoku - Dönem Sonu Yarı Mamul Stoku Tamamlanan Mamul Maliyeti Üretim Miktarı 900 br 1.800 br Birim Üretim Maliyeti 61,67 TL 53,33 TL

X Üretim İşletmesinin Stok Bütçesi Örnek işletmemizin stok bütçesini de aşağıdaki gibi düzenlememiz olanaklıdır. İşletmenin stok değerleme yöntemi olarak ilk giren ilk çıkar yöntemini benimsediği varsayılmıştır. X Üretim İşletmesinin Stok Bütçesi 1. Altı Ay 2. Altı Ay Direkt İlk Madde ve Malzeme (Miktarı) 360 520 Birim Alış Maliyeti 9.-TL/kg Dönem Sonu İlk Madde ve Malzeme Stok Maliyeti 3.240.- 4.680.- Dönem Sonu Mamul Miktarı 300 600 Mamul Birim Maliyeti 61,67TL/br 53,33TL/br Dönem Sonu Mamul Stok Maliyeti 18.500.- 32.000.-

SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ BÜTÇESİ Satılan mamullerin maliyeti bütçesi, proforma gelir tablosunun düzenlenmesine yardımcı bir bütçedir. Sözü edilen bütçe ile ayrıca bütçe döneminde satılacağı öngörülen mamullerin maliyetinin tahmini yapılır. Üretim ve satış miktarları ile çeşitli maliyetler bütçelendikten sonra, bunların birleştirilmesiyle satılan mamullerin maliyeti bütçesinin düzenlenmesi daha kolaylaşır. Satılan mamullerin maliyeti bütçesinde yer alan; direkt ilk madde ve malzeme giderlerine direkt işçilik giderlerine genel üretim giderlerine dönem başı ve dönem sonu yarı mamul stoklarına dönem başı ve dönem sonu mamul stoklarına ilişkin veriler, düzenlenen diğer bütçelerden yararlanılarak

X Üretim İşletmesinin Satılan Mamullerin Maliyeti Bütçesi 1. Altı Ay 2. Altı Ay Direkt İlk Madde ve Malzeme 16.200.- 32.400.- Direkt İşçilik 13.500.- 27.000.- Genel Üretim Giderleri 25.800.- 36.600.- Üretim Maliyeti 55.500.- 96.000.- Dönem Başı Yarı Mamul Stoku - Dönem Sonu Yarı Mamul Stoku Tamamlanan Mamul Maliyeti Dönem Başı Mamul Stoku 12.000.- 18.500.- Satılabilir Mamul Maliyeti 67.500.- 114.500.- Dönem Sonu Mamul Stoku (18.500.-) (32.000.-) Satılan Mamul Maliyeti 49.000.- 82.500.-

PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ BÜTÇESİ

GENEL YÖNETİM GİDERLERİ BÜTÇESİ