AZE216 KÜÇÜK ADIMLAR ERKEN EĞİTİM PROGRAMI Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: KÜÇÜK ADIMLARA GİRİŞ ÜNİTE II: ÇOCUĞUNUZUN PROGRAMI ÜNİTE III: İLETİŞİM BECERİLERİ ÜNİTE IV: BÜYÜK KAS BECERİLERİ ÜNİTE V: KÜÇÜK KAS BECERİLERİ ÜNİTE VI: ALICI DİL BECERİLERİ ÜNİTE VII: KİŞİSEL VE TOPLUMSAL BECERİLER ÜNİTE VIII: TÜRKİYE’DEKİ KAEEP ÇALIŞMALARI VE SONUÇLARI Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

7. Kitapta yer alan bölümler Bölüm 1: KT.A: Toplumsallaşma ve oyun Bölüm 2: KT.B: Yeme-içme Bölüm 3: KT.C: Giyinme Bölüm 4: KT.D: Tuvalet becerileri Bölüm 5: KT.E: Temizlik ve bakım Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

7. Kitap: Kişisel ve Toplumsal Beceriler Kişisel beceriler Çocuğun beslenme, giyinme ve kişisel temizlik alanlarında kendi başının çaresine bakmasını içeren beceriler Toplumsal beceriler Çocuğun iletişim becerilerini kullanarak çevresindeki diğerleriyle ilişki kurmasını ve bu ilişkileri sürdürmesini sağlayan beceriler (oyun davranışlarını içerir) Neden gereklidir? Çocuğun kısa ve uzun dönemde kendi başının çaresine bakmayı sağlayan günlük yaşam becerileri olmaları Ailenin üzerindeki bakım ve sosyal gelişimi destekleme baskılarının önemli ölçüde ortadan kalkması Çocuğun da kendine güveni üzerinde önemli etkiler bırakması Diğer kitaplardan farkı Bazı beceri dizilerinde tek tek her becerinin öğretimi değil, çoğunun öğretiminde başvurulacak genel ilkeler bulunur. Her beceri için beceri analizi bulunur. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Kişisel ve Toplumsal Becerilerin öğretmede akılda tutulması gereken noktalar nelerdir? Kişisel ve toplumsal beceriler alanında çok az beklenti içinde olmakla çok fazla beklenti içinde olmak arasında denge kurmak kolay değildir. Ne zaman tuvalet eğitimi verilmeli ya da ne zaman çocuk oyuncaklarını kendiliğinden başkalarıyla paylaşır hale gelecek gibi konularda pek çok zıt görüşle karşılaşabilirsiniz. Çocuk gelişimini bilmek, beklentilerinizi gerçekçi bir şekilde belirlemenizi kolaylaştıracaktır. Özbakım becerilerini öğretirken karşılaşacağınız en büyük sorun, bir işi kendiniz yaptığınız zaman daima daha çok ve daha çabuk tamamlıyor olmanızdır. Çocuğa mümkün olduğunca bağımsız olabilmeyi öğretmek, şu anda çok zamanınızı alabilir; ancak bu sabrınız uzun dönemde mutlaka işinize yarayacaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Bölüm 1: KB.A: Toplumsallaşma ve oyun (ss: 7-28) Devam… Bölüm 1: KB.A: Toplumsallaşma ve oyun (ss: 7-28) Bu beceri dizisinde Çocuğunuzun çevresindeki kişilerle etkileşim kurma ve oyun oynamasıyla ilgili beceriler yer almaktadır. Toplumsallaşma ve oyun becerileri iç içe geçmiş becerilerdir. Çocuk birisiyle oynarken hem oyun hem de toplumsallaşma becerilerini kullanır. Bu dizideki tüm beceriler küçük kas, büyük kas ve dil dizilerindeki becerilerle de ilişkilidir. Nereden nereye Kucağa alınınca ağlamayı kesme Ebeveyn başkalarıyla konuşurken sessizce oynama Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Neden önemli? Beceri gruplaması Oyunun dil ve kavram gelişimini olumlu yönde etkilemesi Oyunun toplumsallaşma için önemli bir etkinlik olması Oyunun çocuğa öğrenme ve öğrendiklerini farklı yollarla pratik etme olanağı sunması Çocuğun bağımsız oyun oynamanın anne babaya kendilerine zaman ayırmalarına olanak vermesi Beceri gruplaması Kendisiyle kurulan etkileşime karşılık verme Akran ve yetişkinlerle etkileşim başlatma Akran ve yetişkinlerle etkileşimi sürdürme Kendi başına oyun oynama Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Bu dizideki becerilerin öğretiminde Örnekler Bu dizide yer alan bazı becerilerde bazen özel yöntemler verilmiş, bazen de sadece değerlendirme yöntemleri verilmiştir. Bazı beceriler sadece gözlenmekte, çocuğun olgunlaşması beklenmekte ve bu becerileri yapması için fırsatlar yaratılmalıdır. Bu dizideki becerileri öğretmenin tek bir yolu yoktur, pek çok alandaki öğretimin sonucu olarak ve bir ölçüde de destekleyici bir çevrede gelişen olgunlaşmaya bağlı olarak bu beceriler kazanılır. Örnekler KT.A.22 (ss. 18) KT.A.80 (ss. 32) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Bölüm 2: KB.B: Yeme-içme (ss: 29-39) Devam… Bölüm 2: KB.B: Yeme-içme (ss: 29-39) Bu beceri dizisinde Çocuğun hem herkesin yediği yiyecekleri hem de yardım almaksızın kendi kendine yemeyi öğrenmesine ilişkin beceriler yer almaktadır. Bu beceriler çocuğa saygınlık, bağımsızlık ve evin dışındaki toplumsal yaşama girme şansı verecektir. Bazen fiziksel problemler bu becerilerde gelişme göstermesini engelleyebilir, doğru teknikler ve araç-gereçler bu durumda önemli farklar yaratabilir. Bazen yeme-içme problemleri davranış problemi de olabilir. Buna karar vermeden önce bir doktordan görüş almak önemlidir. Bu beceri dizisinde önce tüm beceriler için değerlendirme yöntemi açıklanacak, daha sonra öğretim yöntemleri tartışılacaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Nereden nereye Neden önemli? Meme ya da biberonu gördüğünde beslenmeyi umduğunu belli etme Çatal kaşıkla yemek yeme – dökmeden bardağa sürahiden su doldurma Neden önemli? Çeşitli sosyal ortamlarda çocuğun bağımsızlık ve saygınlık kazanmasına destek olma Beceri gruplaması Çeşitli katılıkta yiyecekleri çiğneme – yutma Yiyecekleri eliyle yeme Yiyecekleri çatal – kaşıkla yeme Sıvıları biberon ya da bardaktan içme Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Yeme-içme becerileri nasıl öğretilir? Örnekler Doğal ortamlarda ve zamanlarda öğretim yapılmalıdır. Bu becerileri çocuk için sizin yapmanız daha çabuk ve daha kolaydır. Ama sabırlı olun ve geleceği düşünün. Başlangıçta bu becerileri öğretmek çok zamanınızı alacaktır ve çocuk yiyecekleri döke-saça yiyecektir, ama çocuk bu becerileri ancak yaşayarak öğrenebilir ve çocuğun bunları öğrenmesi için bu fırsatların sunulması gereklidir. Çocuk bu becerileri öğrendiğinde bağımsızlık ve toplumsal yaşama katılım için büyük bir adım atmış olacak, size de daha fazla zaman kalacaktır. Çocuk bu becerileri öğretirken, öncelikle fiziksel yardım kullanın, giderek yardımı azaltın, ona model olun ve onu ödüllendirin. Gerekirse becerilerin analizini yapın ve bu analize göre öğretim yapın. Örnekler KT.B.17 (ss. 44) KT.B.28 (ss. 41) KT.B.59 (ss. 42) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Bölüm 3: KB.C: Giyinme (ss: 41-49) Bu beceri dizisinde Çocuğunuzun giyinme ve soyunmaya ilişkin becerileri yardım almaksızın kendi kendine yapmayı öğrenmesine ilişkin beceriler yer almaktadır. Çocuğun yaşadığı bölge, beceri seçimi için önemlidir. Bu beceri dizisinde önce tüm beceriler için değerlendirme yöntemi açıklanacak, daha sonra öğretim yöntemleri tartışılacaktır. Beceri gruplaması Soyunma, giysiyi çıkarma Giyinme Nereden nereye Çorap ya da şapka çıkartma Çıt çıt takma Neden önemli? Çocuğun evde ve dışarıda bağımsızlaşmasına destek olma Ebeveyne giyinme için harcanan zamanı verimli kullanma olanağı sağlama Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Giyinme becerileri nasıl öğretilir? Doğal ortamlarda ve doğal zamanlarda öğretim yapılmalıdır. Çocuğa özbakım becerilerine uygun giysiler giydirin. Giysiler biraz bol olsun. Zamanınız uygunsa günde en az bir giyinme oturumu düzenleyin. Oyun zamanlarında giyinme becerilerini tekrarlayın. Oyunlarda boy aynasından yararlanın. Çocuğa kendi hızında ilerlemesi için fırsat tanıyın. Çocuğun giyinme sırasında, küçük kas ve büyük kas becerilerini kullandığından emin olun, kullanmıyorsa bu becerileri kullanması için daha fazla alıştırma yapın. 7. Kitapta bu becerilere ilişkin beceri analizleri verilmiştir, bunları takip etmek öğretiminizi kolaylaştıracaktır. Gerektiğinde sizde beceri analizi yapabilirsiniz. Çocuğunuza bu becerileri öğretirken, öncelikle fiziksel yardım kullanınız, giderek yardımı azaltınız, ona model olunuz ve onu ödüllendiriniz. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Beceri analizi yöntemiyle öğretim Örnekler Bir beceriyi yerine getirmek için gerekli olan birbirinden ayrı eylemlerin tümünün belirlenmesi Uygun bir sıraya dizilmesi, Bu sıraya göre çocuğa öğretilmesi Örnekler KT.C.64 (ss. 53-59) KT.C.89 (ss. 54-60) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Bölüm 4: KB.D: Tuvalet becerileri (ss: 51-58) Bu beceri dizisinde Çocuğun bağımsız olarak tuvalet eğitimini kazanmasına ilişkin beceriler yer almaktadır. Tuvalet eğitimi, anne-babaların en önemli sorunlarındandır. Çocuğun fiziksel ve zihinsel açıdan hazır olup olmadığına karar vermeniz önemlidir. Bazı fiziksel durumlar ya da özürler tuvalet eğitimini zorlaştırabilir, bundan şüpheleniyorsanız bir doktora danışın. Bu beceri dizisinde önce tüm beceriler için değerlendirme yöntemi açıklanacak, daha sonra öğretim yöntemleri tartışılacaktır. Beceri gruplaması Tuvaletinin geldiğini ifade etme Tuvaletini bağımsız yapma beceri basamaklarını kazanma Nereden nereye Kaka kontrolüne sahip olma Yönlendirildiğinde kendi başına tuvalete gitme Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Neden önemli? Tuvalet becerileri nasıl öğretilir? Günlük hayatta bağımsızlaşmayı sağlama Tuvalet becerileri nasıl öğretilir? Yaşadığınız kaygıyı çocuğun hissetmesi eğitimi zorlaştırabilir. tuvalet eğitimini zorla aşılamak yerine bağımsız olarak tuvaletini yapabilmesi için onun yanında olun ve yardım edin. Tuvalet eğitimi zaman alır. Çocuklar ara sıra tuvalet kazası yapabilir. Engelli çocuklar, engelin derecesi ağır olsa bile tuvalet eğitimi alabilirler. Bu eğitim genellikle normal gelişim gösteren çocuklara uygulanan eğitimin aynısıdır. Tuvalet eğitiminde her defasında küçük bir basamak çalışmayı planlayın. Yeni bir basamağa geçtiğinizde tuvaletini yapmadaki başarı ve başarısızlığı için çocuğa vereceğiniz tepkiyi belirleyin ve tutarlı olarak uygulayın. Çocuğun eğitim sürecinde kendisini iyi hissetmesi çok önemlidir. Onu onurlandırın. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Dikkat!!! Örnekler Tuvalet eğitimi zaman alır. Gelişimsel geriliği olan çocuklarda normal gelişen çocuklarla aynı şekilde bu becerileri kazanır. Çocuğun kendini iyi hissetmesi çok önemlidir. Sabırlı ve tutarlı olmak önemlidir. Fiziksel problem olabileceğini unutmayın. Örnekler KT.D.68 (ss. 64-70) KT.D.94 (ss. 65-71) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Bölüm 5: KB.E: Temizlik ve bakım (ss: 59-76) Bu beceri dizisinde Çocuğun bağımsız olarak kendi temizlik ve bakımını yapmayı öğrenmesine ilişkin beceriler yer almaktadır. İlk 4 yaş özbakım becerilerinin gelişimi için önemlidir. Banyoda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır (diş fırçası ve macunun yeri, aynanın hizası, vb.) Nereden nereye Kendi kollarını ve bacaklarını yıkama Yardımsız ellerini ve yüzünü yıkama Neden önemli? Günlük temizliği sağlamada bağımsızlığı geliştirme Beceri gruplaması Bedeninin çeşitli bölümlerini yıkama Diş fırçalama Burun silme Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… Bu dizideki becerilerin öğretiminde Yeme-içme ve giyinme becerilerinde olduğu gibi doğal ortamlarda ve doğal zamanlarda öğretim yapılmalıdır. Bu becerilerin analizlerini yapmanız öğretimi kolaylaştıracaktır. Çocuğa bu becerileri öğretirken, öncelikle fiziksel yardım kullanın, giderek yardımı azaltın, ona model olun ve onu ödüllendirin. Yıkanma ve temizlenme becerilerinin genişletilmesi Sıralanan beceriler genellikle 5 yaşında edinilir, ancak siz çocuk hazır olduğunda öğretime başlayabilirsiniz. Bu beceriler şunlardır: kendi başına banyo yapma, sözel yönlendirme olmaksızın diş fırçalama, saç tarama, sümkürme ve burun silme. Örnekler KT.E.71 (ss. 75) KT.E.98 (ss. 77) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Önemli ipuçları Yeme becerisi zaman zaman çocuk yapamadığından değil, yemeye karşı bir tepki geliştirmesinden dolayı bir sorun olarak ortaya çıkar. Bu durumlarda bir hekim önerisi alınması yararlıdır. Giyinme genelde ebeveynin kendinin yapmasını tercih ettiği becerilerdir, çünkü ebeveyn bu işi daha kısa sürede yapar. Ancak aileye uzun dönemde çocuğun bağımsız giyinebilmesinin aile rutinlerini rahatlatacağını fark ettirmek önemlidir. Çocuğun gün içinde kendi başına el yüz yıkayabilmesi için ev içi uyarlamalar önemlidir çünkü çoğu banyo yetişkinler için düzenlenir ve ilgili araç-gereçler çocukların uzanamayacakları yerlerdedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Önemli ipuçları (devam) Çocuğun yürümeye başladığı dönemde aşırı titiz olmaktan kaçınılmalıdır. Çocuk bu dönemde üstünü başını kirleten oyunlardan hoşlanır ve bunlardan mahrum edilmemelidir. Burada çocuğu engellemekten ziyade oyun sonrası temizliğin çocuğun önemli bir sorumluluğu olduğu fikrini çocuğa kazandırmak gerekir. Her çocuğun farklı gelişimsel özelliklerinden dolayı bazı becerilerin ertelenmesi gerekebilir (Ör: tuvalet eğitimi). Ailelere sabırlı olmaları gerektiği sürekli olarak hatırlatılmalıdır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU