MADDENİN TANECİKLİ YAPISI TUĞÇE YAPICI BAYBURT ÜNİVERSİTESİ FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ(İ.Ö)

1-MADDE NEDİR VE MADDEYİ OLUŞTURAN TANECİKLERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR 1-MADDE NEDİR VE MADDEYİ OLUŞTURAN TANECİKLERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR? 2-ISI NEDİR? 3-ISI ENERJİSİ BİRİMLERİ NELERDİR? 4-ISI ENERJİSİ BİRİMLERİNİN DÖNÜŞÜMLERİ? 5-SICAKLIK NEDİR? 6-ISI VE SICAKLIK ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR? 7-ISI ENERJİSİNİN MADDENİN TANECİKLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ NELERDİR? 8-ISI AKTARIMI NEDİR? 9-ISI ENERJİSİNİN MADDELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ NELERDİR?

MADDENİN TANECİKLİ YAPISI Madde:Boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Madde hangi halde olursa olsun bütün maddeler taneciklerden oluşmuştur. Maddeyi oluşturan taneciklerin arasında boşluk bulunur. Madde hangi halde olursa olsun maddeyi oluşturan tanecikler hareket halindedir. Maddeyi oluşturan taneciklerin hareket (kinetik) enerjileri vardır. Önceki Sonraki

Maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk miktarı ve taneciklerin hareketi maddenin haline göre değişir. Önceki Sonraki

ısı Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları hareket (kinetik) enerjilerinin toplamına ısı denir. Isı bir enerji türüdür. Isı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür. (Kutulardaki boncuklarla eşleştirilir).

a) Isı Enerjisi Birimleri Kalori (cal) Kilo Kalori (kcal) Joule (J) Kilo Joule (kJ)

b)Isı Enerjisi Birimlerinin Dönüşümü 1 kcal = 1000 cal 1 cal = kcal 1 kJ = 1000 1 J = Kj 1 cal = 4,18 J 1 cal  4 J 1 J = 0,24 cal 1 J  0,25 cal

SICAKLIK Sıcaklık: Bir maddeyi oluşturan taneciklerden bir tanesinin sahip olduğu hareket enerjisine (taneciklerin sahip oldukları hareket = kinetik enerjilerinin ortalamasına) sıcaklık denir.

Sıcaklık birimi derecedir. Derece 0°C ile gösterilir ve selsiyus derece veya santigrat derece diye okunur. Sıcaklık, termometre ile ölçülür. Termometrelerin cıvalı, alkollü, ispirtolu ve metal termometre gibi çeşitleri vardır

Isı ve Sıcaklık Arasındaki Farklar 1-Isı bir enerji çeşidi, sıcaklık ise bir ölçümdür. 2-Isı kalorimetre kabı ile sıcaklık termometre ile ölçülür. 3- Isı birimi kalori (cal) veya Joule, sıcaklık birimi ise derecedir. 4- Isı, madde miktarına bağlıdır, sıcaklık ise madde miktarında bağlı değildir.

Isı Enerjisinin Maddenin Tanecikleri Üzerindeki Etkisi Maddeler ısıtıldığında ya da soğutulduğunda maddeyi oluşturan taneciklerin hızları ve aralarındaki boşluk miktarı değişirken maddeyi oluşturan taneciklerin büyüklüklerinde (belirgin olarak) değişme olmaz. Maddeyi oluşturan tanecikler görülemeyecek kadar küçük olduğu için ısı alan veya ısı veren maddelerde gözlenen hareketler taneciklere değil tanecik (molekül) yığınlarına aittir.

a) Isıtılan Maddenin Taneciklerinin Hareketi Taneciklerin hızı artar. Tanecikler arasındaki boşluk artar. Maddenin hacmi artar.

b) Soğutulan Maddenin Taneciklerinin Hareketi Taneciklerin hızı azalır. Tanecikler arasındaki boşluk azalır. Maddenin hacmi azalır.

Isı Aktarımı (Isı Alışverişi) Sıcaklıkları farklı olan maddeler bir araya getirildiklerinde yani birbirlerine dokundurulduklarında sıcaklık farkından dolayı maddenin taneciklerinin arasında enerji aktarımı (alış verişi) gerçekleşir. Aktarılan bu enerji ısı enerjisidir.

Sıcaklığı fazla olan madde ile sıcaklığı az olan madde birbirine dokundurulursa maddenin tanecikleri çarpışır. Tanecikler arasında ısı alışverişi gerçekleşir.Taneciklerin hızları eşit olduğunda maddenin sıcaklığı da her yerinde eşitlenmiş olur.

Farklı sıcaklıklardaki maddeler birbirlerine dokundurulduklarında ısı aktarımı, sıcak olan maddedeki taneciklerin, soğuk olan maddedeki taneciklerle çarpışması ile gerçekleşir. Isı alan maddenin taneciklerinin hızı (hareketliliği) artar. Isı veren maddenin taneciklerinin hızı (hareketliliği) azalır.

Isı Enerjisinin Maddeler Üzerindeki Etkileri Isı bir enerji çeşididir ve maddeler üzerinde 3 türlü değişiklik yapabilir. Bunlar; Sıcaklık Değişimi Hal Değişimi Boyut Değişimi (Genleşme veya Büzülme)

a) Sıcaklık Değişimi Sıcaklığın var olmasının nedeni ısı enerjisidir. Sıcaklık, maddenin aldığı veya verdiği ısı enerjisinin bir göstergesidir. Bir madde dışarıdan ısı enerjisi aldığında yani madde ısıtıldığında, verilen ısı enerjisini maddeyi oluşturan tanecikler alır ve tanecikler bu enerjiyi hareket enerjisine dönüştürür. Yani maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjileri artar. Maddenin sıcaklığı artar.

Bir madde dışarıya ısı enerjisi verdiğinde yani madde soğutulduğunda maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjileri azalır. Bu nedenle de maddenin sıcaklığı azalır.

b) Hal Değişimi Katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerin ısı enerjisi etkisiyle bir halden diğerine dönüşmesine hal değişimi denir. Bu olay ısı enerjisi sayesinde gerçekleşir.Maddeyi oluşturan taneciklerin sayısı ve büyüklüğü değişmez, sadece taneciklerin birbirlerine olan uzaklığı ve yaptıkları hareket değişir.

c) Boyut Değişimi (Genleşme veya Büzülme) Genleşme:Dışarıdan ısı enerjisi alan maddelerin hacimlerinde meydana gelen artışa genleşme denir. Büzülme: Dışarıya ısı enerjisi veren maddelerin hacimlerinde meydana gelen azalmaya büzülme denir.

Bir madde dışarıdan ısı enerjisi aldığında yani madde ısıtıldığında, maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjileri artar. Taneciklerin hareket enerjileri artınca titreşim hızları artar ve tanecikler birbirlerinden uzaklaşırlar. Bu nedenle de maddenin hacmi artar yani madde genleşir.

Bir madde dışarıya ısı enerjisi verdiğinde yani madde soğutulduğunda, maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjileri azalır. Taneciklerin hareket enerjileri azalınca titreşim hızları azalır ve tanecikler birbirlerine yaklaşırlar. Bu nedenle de maddenin hacmi azalır yani madde büzülür.  

a-Isıtılan maddenin taneciklerinin hareketi b-Soğutulan maddenin taneciklerinin hareketi

a- Sıcaklık değişimi b- Hal değişimi c- Boyut değişimi (Genleşme veya Bükülme)