KAMU YÖNETİMİNİN NİTELİĞİ VE TANIMI YONT221 KAMU YÖNETİMDE DEVLETİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ BİRİNCİ BÖLÜM KAMU YÖNETİMİNİN NİTELİĞİ VE TANIMI KAMU YÖNETİMİ DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ Araştırma Görevlisi: PH.D. M.NECATİ CİZRELİOĞULLARI

Kamu Yönetimi Devlet, insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen ve bu ilişkilerin normlara uygun olarak yürümesini sağlayan, anlaşmazlıkları çözümleyen, kamusal mal ve hizmetleri üreten veya yöneten en üst meşru gücü temsil etmektedir..

YÖNETİM KAVRAMI Yönetim, belirli amaç veya amaçları gerçekleştirmek için iş birliği içinde yürütülen bir grup faliyettir. Yönetim, bir kişinin tek başına yerinden kaldıramayacağı bir kayayı hareket ettirmek için iki veya daha fazla kişinin iş birliği yapması halidir. Burada yönetimin temel öğeleri ortaya çıkar. Bu öğeler, insan-grup etkileme ve iş birliği eylemi ve amaç veya amaçlardır. Başkaları üzerinde otorite kurma, başkalarına iş yaptırma veya bir grup içinde yer alan kişilerin davranışlarını etkileyerek, onların ortak bir amaç doğrultusunda istenilen sonuçları elde edebilicek biçimde yönlendirilmesi süreci, bir yönetim faaliyeti olarak değerlendirilir.

Bu tanımlardan sonra yönetimin temel özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz 1- Yönetim birden fazla kişinin yer aldığı bir grup içinde söz konusu olmaktadır. 2- Bir süreç olarak yönetim, planlama, örgütleme, gerekli kaynakları sağlama ve düzenleme, yönlendirme, koordinasyon ve denetim gibi faaliyet yada öğelerden meydana gelir. Yönetim sürecinin bu unsurları bazen kısaca '' planla '', ''uygula'' , ''izle/denetle'' biçiminde üç aşama olarak ifade edilir.

4.Yönetim, düzenli faaliyetlerden meydana gelen bir olgudur. 3. yönetim biçimsel örgütlerde hiyerarşik bir düzen içinde meydana gelir. 4.Yönetim, düzenli faaliyetlerden meydana gelen bir olgudur. 5. Yönetim faaliyetleri, belirli bir amacın veya amaçların gerçekleştirilmesine yöneliktir.

Yönetim sürecinin unsurlarını planlama, örgütleme, bütçeleme, yönlendirme, koordinasyon ve denetim olarak ele almak mümkündür. A-) Planlama, amaçların tanımlanması, politikaların saptanması,bunların gerçekleştirilmesinde izlenecek yöntem ve işlemlerin kararlaştırılmasıdır. B-) Örgütleme, belirlenen planları uygulamak için gerekli etkinlikleri gruplandırarak yönetim üniteleri oluşturmak ve bu ünitelerdeki yönetici ve çalışanların görevlerini tanımlamak, aralarındaki ilişkileri düzenlemektir. C-) Kaynakları sağlama ve düzenleme ise planların ve hizmetlerin yürütülmesi, amaçların gerçekleştirilmesi için gerekli personel, sermaye, tesisler ve diğer malzeme ve imkanları kullanılmaya hazır biçimde bir araya toplamaktır.

D-) Yönlendirme, eldeki kaynakları en uygun yoldan belirlenen amaçlara yöneltebilme güç ve çabasıdır. Yönlendirme, belirli amaçlar için kaynakların sevk ve idaresi anlamında kullanılmaktadır. E-) Koordinasyon, örgütlerdeki iş bölümü, büyüme ve işleyişin karmaşık bir nitelik göstermesinin ortaya çıkardığı bir sorundur. F-) Denetim ise, belirlenen amaçların etkin ve verimli bir şekilde gerçekleşip gerçekleşmediğini prosedüre ve mevzuata uyulup uyulmadığının üstler ile yetkili kişi ve makamlar tarafından sürekli olarak izlenmesi ve değerlendirilmesidir.

STRATEJİK YÖNETİM Stratejik planlama, stratejik yönetimin bir unsurudur. Fakat onunla aynı sey demek değildir. Stratejik yönetim anlayışında, ulaşılmak istenen hedeflerin ve siyasalların doğru seçilmesi önemlidir. Bunun için örgütün iç ve dış çevresi incelenir, güçlü ve zayıf yanlar ile fırsat ve tehditler belirlenmeye çalışır, kısacası SWOT analizi yapılır. STRENGTH : Güçlü, WEAKNESS : Zayıf OPPORTUNITY : Fırsat ve THREAT : Tehdit kelimelerinin baş harflerinin bir araya gelmesinden meydana gelmiştir.

Stratejik yönetim yaklaşımının altı temel özelliğinden söz edilir. 1-) Gelecekte ulaşılmak istenen amaçların belirlenmesi 2-) Belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi ile ilgili bir zaman planlamasının yapılması 3-) Örgütün mevcut durumunun, özellikle kapasite yönünden incelenmesi ve değerlendirilmesi. 4-) Örgütün içinde yer aldığı çevrenin, bugünü ve geleceği dikkate alınarak nesnel olarak analiz edilmesi 5-) Arzu edilen yada ortaya konan araçlara ulasmak için çeşitli alternatifleri dikkate alarak bir stratejinin belirlenmesi 6-) Belirlenen bu strateji etrafında örgütsel çabaların bütünleştirilmesi.

KAMU YÖNETİMİNİN ELEMANLARI Kamu yönetiminin birinci elemanı insandır yani halktır. Halk, bir ülkede yaşayan tüm bireylerden çeşitli üretici ve tüketici gruplarından siyasi liderler, yasama organı üyeleri, siyasi parti, şirket, dernek ve vakıf gibi çeşitli örgütlü yapılardan oluşur.

Kamu yönetiminin ikinci elemanı örgüttür Kamu yönetiminin ikinci elemanı örgüttür. Kamu da ki örgütsel yapıya kısaca kamu kurumları denir. Kamu kurumları, kamu mal ve hizmetlerinin üretilmesi ve halka sunulmasın da temel araçtır. Kamu yönetiminin üçüncü elemanı kamu politikasıdır. Kamu politikası toplumsal sorunları tanımlama ve bunların çözümlerini belirlemektir. Bu da kanun yapma, idari düzenlemeleri gerçekleştirme, alternatif çözüm önerileri arasında seçim yapma ve sorunları çözerek en uygun yöntemleri belirleme işleriyle ilgilidir.

Kamu yönetiminin dördüncü elemanı norm düzendir Kamu yönetiminin dördüncü elemanı norm düzendir. Norm düzeni bir ülkede anayasa,kanunlar,tüzükler,yönetmelikler ve idari kararlar ile bunlara ilişkin yargı makamlarının kararları ve içtihatlarından meydana gelir. Kamu yönetiminin beşinci elemanı mali kaynaktır. Kamu hizmetlerinin finansları büyük ölçüde vergilerle sağlanır. Kamu maliyesi, kamu yönetiminin yapacağı işlerin belirleyici unsurlarını meydana getirir.

Kamu yönetiminin performansı, örgütsel yapı ile ilgili olduğu kadar büyük ölçüde onu işleten personelin niteliğine ve deneyimine bağlıdır. Bir ülkede ki yönetici kadro, bilgi ve tecrübe yönüyle ne kadar yetişmiş ise kamu hizmetlerinin düzeyi de o kadar iyi ve tatminkar olmaktadır. Kamu yönetiminin altıncı elemanı, örgütü harekete geçiren ve işleten kamu görevlileridir.

.

1-GELENEKSEL KAMU YÖNETİMİ MODELİ KAMU YÖNETİMİ MODELLERİ 1-GELENEKSEL KAMU YÖNETİMİ MODELİ Geleneksel kamu yönetimi modeli 2 teorik kurgu ile oluşmuştur.Bunlardan ilki;Siyaset yönetim ayrımı 2.si ise Almanya’da gündeme gelen bürokratik yönetim modeli olmuştur.

Modelde örgütsel yapı ve kişilerin;örgütlerin belirli bir çerçevede yöneltilmesi üzerinden yoğunlaştırılmıştır. Bu model’de sorunları en aza indirmek için çabalar sarfedilmiştir ve gerçek hedefe nasıl ulaşacığı ön görülmüştür. Özellikle Almanya’da modeli savunanlar,hiyerarşi yönetim kontorlü,otorite ve merkezleşme vb. hedeflerin nasıl artılacağı ve nasıl sürekli hale geleceği göz ardı edilmiştir. Bu durum günümüzde de bürokratik yönetime yapılan eleştirilerin ilham kaynağı olmayı sürdürmektedir.

2-NEO –Bürokratik MODEL Neo bürokratik modelde geleneksel kamu yönetimi modeline;yapılan eleştirler sonucunda,bu eleştirileri yapanlarca oluşmuştur. Bu dönemde modelin siyasi kontrol tasarımı yetersiz kalmış ve geniş kesimlerce mantıksız görülmüştür. NEO bürüokratik modelin savunucuları; bu modelin bazı avantajları omasına rağmen risk alma yerine riski naklettiklerini ve verimli çalışmadıkları için kaynakları kullanmak yerine boşa harcadıklarını belirmiştir. Eleştiriler karşısında gündeme getirilen NEO bürokratik model ise;kamu sektöründe verimliliği sağlamak için birçok düşünceyi bir araya getirmiştir. Modelin hızla yaygınlık kazanılması ile kamu sektöründe insan ilişkilerine önem verilmeye çalışılmıştır. (Özel sektör)

3-KURUMSAL MODEL Model sosyal bilimcilerinin çalışması sonucu ortaya çıkmıştır. Daha çok politika bilimi ve sosyolojinin kapsadığı alanın bir parçasıdır. Modelde daha çok pozitif bakış açısıyla hareket etmişlerdir. Etkin, verimli kılmaktan ziyade Karmaşık örğütlere bir düzen getirmek istenmiştir Bu noktada NEO bürokratik ve geleneksel kamu yönetimi modellerinden ayrılmışlardır.

4-İNSAN İLİŞKİLERİ MODELİ Model klasik,bürokratik ve neo bürokratik modele tepki olarak gündeme gelmiştir. Model grup dinamikleri,eğitime olan duyarlılık,örgütsel gelişme gibi kavramlar üzerinde odaklanmıştır. Karar verme sürecinde müşterilerin ve çalışanların katılımı ile kişiler arası rekabeti azatma ,açıklık,dürüstlük, kendine güven unsurları ile kamu yönetimin gelişmesine çok önemli katlılar sağlamışlardır.

5-KAMU TERCİHİ MODELİ Model politik, ekonomik modelin versiyonu olarak değerlendirilmektedir. Ekonomi-politik: Toplumun gelişmesinin inceler. (Ekonomi-politik 'üretimle' değil, üretimdeki insanların toplumsal ilişkileriyle, toplumsal üretimin yapısıyla uğraşır. ) Kamu tercihi modeli diğer modellere göre daha çok sosyal bilimlerinin davranışsal alanıyla ilgili bir model olarak nitelendirilmektedir. Bürokratik modelde yapı, denetim ,yönetim gibi ilkeler üzerinde durulurken etkinlik,verimlilik ve ekonomikliğe vurgu yapılırken neo bürokratik dönemde ise karar verme süreci üzerinde daha fazla durulmaktadır.

Kamu Tercihi model, yönetime hakim güç merkezlerini incelemekte ve toplumun tek güç merkezi tarafından yönetildiğini öngörmektedir. Hiyerarşide mükemmellik aramakta, iyi yönetim için gerekli yapısal şartların sağlanması için eğitime önem vermektedir. Modelin teorisyenleri;kamu bürokrasisinin bireysel hürriyetleri engellendiği sınırlandığı ve bu olumsuzluğun ancak tercih mekanizması ile giderilecegini öngürmektedir.

KAMU YÖNETİMİNİN İNCELENMESİNDE BAŞLICA YAKLAŞIMLAR Genel olarak kamu yönetimi biliminin gelişiminde 4 teori etkili olmuştur.Bunları şu şekilde özetleyebiliriz. A-)Betimleyici teori: teori çevresinde hiyerarşik yapı ve ilişkiler çevresel koşullar ile birlikte incelenir. B-)Normatif teori: Bu kapsamda kamu yöneticileri karar alternatiflerinde nelere dikkat edecekler?yöneticiler hangi hususlar üzerinde yoğunlaşacaklar?ne tür öneriler getirecekler gibi sorulara cevap aramaktadır. C-)VARSAYIM teorisi: Yöneticilerin kişiliği,çalışanların iyi ve kötü kişiliklerinin örgütlenmesi gibi varsayımlardan hareket ederek belirlenmektedir. D-)Araçsal teori: Teorinin temel hareket noktası,kurumsal araçlara etkin ve verimli şekilde ulaşmasıdır.

YASAL YAKLAŞIM Bu yaklaşıma göre yönetim yasalarda öngörülen ilke ve esaslara göre incelenmektedir. Kamu yönetimi yapısını ve işleyişini,yasal çerçevelere ve ilkelere uygun olarak kurmak zorundadır. Yasal yaklaşım,anayasal ve yasal görüş kararlarla genişleyen yönetim yasal hak ve yükümlülüklerine dayanmaktadır. Yaklaşımda ayrıca daha çok düzenleme komitelerinin etkinliği örgütlenmektedir. Yönetimin idari-yasal ve adli yönleriyle ilgilenmektedir. Özellikle eğitim sağlık gibi kurumsal alanlarda bireylerin taleplerinin dikkate alınması gerekmektedir.

Yaklaşımın birinci kaynağı özellikle kamu yöneticisi açısından değerlendirilen ve üzerinde uzlaşması gereken bir unsur olarak görülen hukuk olmuştur. Yaklaşımın ikinci kaynağı ise kamu yönetiminin hukuklaştırılması olmuştur. Yaklaşımın üçüncü kaynağıda anayasal hukuk olmuştur. Genel olarak bakıldığında yasal yaklaşımın 3 temel süreci olduğu görülmektedir. 1-)İşlemsel süreç: Burada amaç bireylerin kötü niyetten,keyfi muamelelerden,kaprislerden korunmaktadır. 2-)Birey hakları: Bu durum haklar bildirgesinde geçen hakların korunmasını gerektirmektedir.Mahkemeler kararlarda haklarla ilgili olara oldukça hasas davranmaktadır. 3-)Eşitlik: Bu süreçte eşit koruma,eşit yardım,eşit muamele gibi uygulamalar gündeme gelmektedir.

Kurumsal-Yapısal Yaklaşım Bu yaklaşımın en önemli özelliği yönetimin örgütsel yapısına ağırlık veriyor olmasıdır. Yaklaşım yönetimi örgüt,personel yönetimi ve gerekli mali yasal,denetim araçlarından ibaret görülmektedir. Yaklaşımın en önemli özelliği örgüt yapısına kamu personel yönetimi tekniklerine ve mali yönetim üzerine vurgu yapıyor olmasıdır. Yaklaşım iki yönden de eleştirilmektedir. 1-)kamu yöneminin çevre ile olan ilişkilerini ihmal etmesidir. 2-)kurumların personellerinin davranışlarını dışlanması üzerinde yoğunlaşmaktadır.

YÖNETİMSEL YAKLAŞIM Kamu yönetimine özel sektör yönetimi ve ekonomik ilişkiler açısından bakan yaklaşım yönetim ile ilgili çalışmların,3 temel soru ile cevap verilmesi gerekir. Yönetim, başarılı bir şekilde neler yapılabilir? Yönetim, bunları mümkün olan en üst ve verimlilik düzeyinde nasıl gerçekleştirebilir? Tüm bunlar en az maliyet ve güç ile sağlanabilir? Şeklinde sorulardır. Yaklaşım ideal tip bürokrasi kuramında da kendisine yer bulmaktadır. Yaklaşım ABD’de 19.yüzyıl sonlarında geliştirilmiş dönemde özel sektör zihniyeti ile kamu sektörüne yaklaşılması gerektiği belirlemiştir.

SOSYO-PSİKOLOJİK YAKLAŞIM Yaklaşım genel olarak bürokratik yapı ile bu yapıda çalışanların etkileşimlerini ele almaktadır. Çünkü bireylerle örgütsel yapı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Yaklaşım olması gerekeni değil, gerçek durumun ne olduğunu araştırmayı amaçlamıştır. Diğer yaklaşımlarda örgütün yapacakları ve yapabilecekleri üzerinde durulurken, bu yaklaşımda örgütün mevcut durumu incelenmektedir. Hem resmi örgüt hemde birey ve grup davranışı örgütsel yapı içinde değerlendirmektedir.

SİSTEM YAKLAŞIMI Yaklaşım tek başına yönetsel yapıyı ya da insan davranışlarını incelemenin yönetimi anlama sürecinde eksikleri olacağını öne sürmektedir. Yaklaşımı kullanan teorisyenlere göre yönetimi anlamanın en iyi yolu onu bir sistem yada bir bütün olarak incelemektir. Yaklaşım yönetimi,personel,örgüt,norm düzeni mali kaynak ve insanlardan oluşmuş bit bütün olarak görmektedir. Yönetimin sosyo-kültürel ,siyasal ve ekonomik çevreden bağımsız olarak incelenmeyeceği, içindeki unsurlarla karşılıklı etkileşim içinde olduğu gerektiği ön görülmektedir.

SİYASAL YAKLAŞIM Yaklaşım kamu yönetiminin nihayetinde politik teori kapsamında bir sorun alanı olduğunu savunmaktadır. Demokrasinin temel sorunu, kontrol sorumluluğunu sağlayabilmektir. Kamu yönetimi temsil, sorumluluk, seçilmişlerin halka karşı sorumluluğu gibi kavramlar arasındaki ilişkilerden doğrudan etkilenmektedir. Siyasal yaklaşımın bireyi grupların bir parçası olarak da görülmektedir. Bireyi kişiselliğin ötesinde algılamamaktadır.Bireyin çıkarlarını grupta benzer konumda olanlara göre analiz etmeye çalışmaktadır.