Veritabanının Hazırlanması ANK Herbaryum’u Convolvulaceae Familyasının Revizyonu ve Veritabanının Hazırlanması Fatmagül Geven*, Kerim Güney**,Ümit Bingöl*, Osman Ketenoğlu* *Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Tandoğan-ANKARA **Kastamonu Üniversitesi,Orman Fakültesi,Orman Mühendisliği Bölümü, KASTAMONU e-mail:geven@science.ankara.edu.tr Özet Bu çalışmada ANK (AnkaraÜniversitesi Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü) herbaryumu’ndaki Convolvulaceae familyasına ait bitki önekleri tek tek elden geçirilmiş ve listelenmiştir. ANK’ ta bulunan Convolvulaceae familyasına ait 228 bitki örneğine ait 4 cins 58 tür ve tür altı taksonları tepit edilmiştir. Ayrıca taksonların grid sistemine göre dağılımları ve oranları grafikler halinde gösterilmiştir. Bu işlemler (FG-HERB, ver:0.2) bilgisayar programı kullanılarak yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: ANK, Convolvulaceae, Herbaryum, Revizyon, Veritabanı. The Revision of Convolvulaceae Family at Herbarium ANK and to Prepare of the Database Abstract The plant samples (Convolvulaceae family) deposited in ANK herbarium (Ankara University, Science Faculty, Biology Department) were revised and listed by this project.Convolvulaceae family was revised at ANK and found out that 228 plant specimens belonging to 4 genera and 58 taxa were deposited. Moreover, according to grid system distribution and rate of taxa were shown by grafic. This process were done by using computer program(FG-HERB, ver:0.2). Key Words: ANK, Convolvulaceae, Database, Herbarium, Revision. 1.GİRİŞ ANK Herbaryumu, 1933 Üniversite Reformu ile Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsünde Prof. Dr. Kurt Krause tarafından kurulmuştur. Bu yıllarda ANK herbaryumu’nda teşhisli bitki sayısı 800-900 ve örnek sayısı da 5000 dolayında idi. Günümüzde ANK herbaryumu’nda tanımlanmış bitki sayısı 7000’e ve bunlara ait örnek sayısı yaklaşık 47000’e ulaşmıştır. Devam eden çalışmalarla bu sayı giderek artmaktadır (TBAG-DPT/16). Artan örnek sayısı nedeni ile ANK Herbaryumu’nda düzenleme ve yeniden gözden geçirme çalışmasına ihtiyaç duyularak böyle bir çalışma yapılmıştır. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumu’nda (ANK), Convolvulaceae familyasına ait yaklaşık 280 örnek mevcuttur (Tablo 1, Şekil 2). Sistematik hiyeraşisi: Alem : Plantae Alt alem : Tracheobionta Bölüm : Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal Sınıf : Magnoliopsida Brongn. Alt sınıf : Asteridae Takht. Ordo : Solanales Dumort. Familya : Convolvulaceae Juss. Cinsler:Calistegia R. Br., Convolvulus L., Cressa L., Ipomea L.(Şekil 12, Şekil 13) Şekil 1. Veritabanı programı arama sayfası Şekil 3. Cinslere ait türlerin grid sistemine göre dağılım grafiği Şekil 4. Cinslere ait türlerin toplayıcılara göre dağılım grafiği Şekil 5. Cinslere ait türlerin Teşhis eden kişilere göre dağılım grafiği Şekil 6. İllere göre cinslerin dağılım grafiği Şekil 7. Cinslere ait türlerin illere göre dağılım grafiği Şekil 8. Adana ve Ankara illerinden toplanan türlere ait dağılım grafiği Şekil 9. Ankara iline ait tür sayıları Spektrumu Şekil 10. Convolvulus sp. Şekil 11. Convolvulus sp. Tablo 1. Cinslere ait tür sayıları Şekil 2. Cinslere ait tür sayıları Spektrumu Şekil 12. Ipomea sp. Şekil 13. Ipomea sp. 2. MATERYAL VE METOD Çalışma materyalini ANK Herbaryumu’ nda bulunan ve 1927- 1990 yılları arasında birçok yabancı ve Türk araştırıcı tarafından toplanarak herbaryum örneği haline getirilen Convolvulaceae familyasına ait yaklaşık 280 bitki örneği ve bu örneklere ait 1994 ve 1996 yılları arasında bölüm elemanlarımız tarafından DOS versiyonu altında hazırlanan (TBAG-DPT/16) ve tahrip olduğundan dolayı 1996 yılından bu yana kullanılamayan bitki örneklerine ait tür listesi oluşturmaktadır.Yeni tür listesi (FG-HERB, ver:0.2) bilgisayar programı kullanılarak yapılmıştır(Şekil 1). Bu örneklere ait bilgilerin kontrolü ‘Flora of Turkey and the East Aegean Islands’ (Davis 1965-1988, Güner 2000), Flora Europea Vol I’(Tutin 1964) adlı eserlerden yararlanılarak yapılmıştır. 3. BULGULAR Convolvulaceae familyasına ait bitki örneklerinin etiket bilgilerinin (Familya, Cins, Tür, Alttür, Varyete, Kare (Grid Sisteme Göre), İl, İlçe, Lokalite, Habitat, Minimum ve Maksimum Yükseklikler, Toplayıcı Adı, Teşhis Eden Kişi Adı ) her türlü arama, görüntüleme ve çıktı alma işlemleri Windows XP altında çalışan veritabanı programı kullanılarak hazırlanmıştır (Şekil1). Convolvulaceae familyasının takson listesine ait değişik grafik ve spektrumlar verilmiştir. Şekil 3’de cinslere ait türlerin grid sistemine göre dağılım grafiği, Şekil 4’de cinslere ait türlerin toplayıcılara göre dağılım grafiği, Şekil 5’de Cinslere ait türlerin Teşhis eden kişilere göre dağılım grafiği, Şekil 6’da İllere göre cinslerin dağılım grafiği, Şekil 7’de cinslere ait türlerin illere göre dağılım grafiği, Şekil 8’de Adana ve Ankara illerinden toplanan türlere ait dağılım grafiği, Şekil 9’da Ankara iline ait tür sayıları Spektrumu aşağıda gösterilmiştir. 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Araştırma sonucu, ANK Herbaryumu’ nda bulunan Convolvulaceae familyasına ait 280 bitki örneğinin incelenmesi ile 4 cinse ait 58 tür ve tür altı taksonları tepit edilmiştir. Herbaryum incelemeleri süresince bitki örneklerine zarar vermeden çalışmaya özen gösterilmiştir. Bunun yanı sıra ANK’ta bulunan zarar görmüş örneklerin dosya ve gömleklerinin bir kısmı değiştirilmiş, bunların üzerindeki etiketler aslına uygun olarak yenilenmiş ve kartonlardaki bitkiler cins ve tür sıralarına göre sıraya dizilmiştir. 1994–1996 yılları arasında DOS versiyonu altında hazırlanmış ve zarar gördüğü için günümüze kadar kullanılamamış olan datalar, Windows XP versiyonu altında kullanılabilir şekilde yeniden düzenlenmiş örneklere ait fotoğraflar çekilmiş (Şekil 10, Şekil 11), örneklere ait değişik listeler hazırlanmış ve araştırmacıların hizmetine sunulmak üzere ANK herbaryumu’nda koruma altına alınmıştır. 5. KAYNAKLAR Akman Y., Ketenoğlu O., İlarslan R., Kurt L., Bingöl Ü., Kurt F., Geven F. (1996). ANK. Herbaryumu Revizyonu TÜBİTAK-DPT (No: TBAG-DPT/16). Davis P.H. (1965). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh, University Pres, 1: 95- 203. Davis P.H., Mill R.R., Tan K. (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press, 10: 12- 22, Edinburgh. Geven F., Bingöl Ü., Güney K. (2003).ANK Herbaryum’u Polygonaceae Familyasının Revizyonu ve Veritabanının HazırlanmasıKastamonu Üni., Orman Fakültesi Dergisi, 2008, 8 (1): 67-85 Güner A., Özhatay N., Ekim T., Başer K.H.C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburg University Pres, Edinburgh, 11: 10–14. Tutin T.G., Heywood V.H., Burges N.A., Valentine D.H., Walters S.M., Webb D.A. (1964). Flora Europaea Vol I. Cambridge at the Univ. Press.