MAKRO İKTİSAT II BÖLÜM 10 İKTİSADİ BÜYÜME YRD. DOÇ. DR. OKTAY KIZILKAYA

İKTİSADİ BÜYÜMENİN YENİDEN TANIMI İktisadi büyüme olgusunu reel GSYİH’nin (GDP) sürekli olarak artması biçiminde tanımlayabiliriz. Fakat bir ülkede reel GDP’nin sürekli artmasını, o ülkede yaşam standartlarının sürekli yükselmesi şeklinde yorumlamak yanlış ve eksik olur. Bir ülkede reel GDP büyüme hızı, nüfus büyüme hızından küçükse fert başına hasıla azalır, yaşam standardı kötüleşir, büyükse fert başına hasıl artar, yaşam standardı iyileşir veya bu iki oran birbirine eşit olursa fert başına hasıl değişmez ve yaşam standardı aynı kalır.

İKTİSADİ BÜYÜMENİN YENİDEN TANIMI Yaşam standardı kriteri açısından bakıldığında, iktisadi büyüme fert başına reel GDP’nin zaman içinde sürekli artması biçiminde tanımlanabilir. Bu iktisadi büyüme oranını ’g’ ile ölçülmektedir. Örnek ile açıklamak gerekirse; Türkiye’de 1960 ve 2005 yıllarında fert başına hasıla sırasıyla 2519 ve 7950 dolardır. Formülde verileri yerine koyarak hesaplayabiliriz: g=(7950/2519)1/45-1 g=(3.156) 1/45-1=(3.156)0.0222-1=0.039

İKTİSADİ BÜYÜMENİN YENİDEN TANIMI Çin ve Hindistan hasıla kriterleri açısından dünyanın en büyük ikinci ve dördüncü ülkeleri olduğu halde, nüfusları çok olduğu için fert başına hasıla kriteri açısından fakir ülkelerdir. Lüksemburg ise hasıla kriteri açısından dünyanın en küçük ülkeleri arasındadır. Fakat nüfusu az olduğu için fert balına hasıla kriteri açısından dünyanın en zengin ülkesidir. Dolayısıyla zengin ülke ve büyük ülke kavramları farklı olgulardır.

2015 Yılı Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (Ülkeler Sıralaması)

İKTİSADİ BÜYÜMENİN YENİDEN TANIMI 2015 KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GELİR (DOLAR) BAZINDA DÜNYA SIRALAMASINDA İLK 10 ÜLKE Sıra İl Kişi Başı Yıllık Gelir 1 LÜKSENBURG $ 100 000 2 KATAR $ 97 967 3 NORVEÇ $ 96 591 4 İSVİÇRE $ 84 983 5 AVUSTURALYA $ 66 984 6 BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ $ 66 625 7 DANİMARKA $ 63 003 8 İSVEÇ $ 61 098 9 HOLLANDA $ 51 410 10 KANADA $ 51 147 62 TÜRKİYE $ 10 565 Kaynakça: www.worldbank.org

Türkiye Ekonomisinin Yıllara Göre Büyüme Oranları

Dünya Ekonomilerinin Yıllara Göre Büyüme Oranları

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Coğrafya Coğrafya büyümeyi her şeyden önce iklim ile etkiler. Ekvatora yakın olan bölgelerdeki büyüme hızları ile ekvatora uzak olan bölgelerdeki ülkelerin büyüme hızları karşılaştırıldığında ekvatora yakın olan bölgelerdeki ülkelerin büyüme hızlarının daha düşük olduğu görülmektedir. İklim öncelikle büyümeyi tarımsal verimlilik yoluyla etkiler. Tropikal bölgelerde fert başına hasılanın düşük olmasının sebebi, ılıman bölgelerde yağmurun düzenli yağması ve donun olmasıdır, çünkü ılıman bölgelerdeki iklim şartları sebebiyle 30%’ye yakın fazla ürün elde edilir.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Coğrafya İklim büyümeyi sağlık üzerinden de etkiler. Tropik bölgede sıtma ve sarı humma gibi hastalıklara uygun bir ortamın olması, bölgedeki kişilerin sağlıksız olmasına ve verimliliklerinin düşmesine neden olur. Tropik iklimin insanı ağır-tembel, ılıman iklimin ise enerjik kıldığı ileri sürülen teorilerdendir. Coğrafyanın büyümeyi ikinci etkileme yolu dış ticarettir. Dış ticaret ülkelerin yeni mallar ve yeni teknolojiler takip etmelerine yol açmak suretiyle teknoloji transferini kolaylaştırır ve verimliliği arttırır.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Coğrafya Denize kıyısı olmayan ve ana ticaret merkezlerinden uzak coğrafi konumdaki ülkeler dış ticaretin avantajlarından daha az yararlanır ve bu ülkelerdeki fert başına hasıla düşük olur. Coğrafya büyümeyi doğal kaynaklar itibariyle de etkileyebilmektedir. Fakat bu konuda bir genelleme yapmak pek doğru olmayacaktır. Dünyada zengin doğal kaynaklara sahip zengin ülkelerin yanı sıra, Japonya-İsviçre gibi fakir doğal kaynaklara sahip zengin ülkeler ve Nijerya-Venezüella gibi zengin doğal kaynaklara sahip fakir ülkelerde vardır.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Kültür Kültür büyümeyi pek çok yolla etkilemektedir. Bunlardan birincisi yeni fikirlere açıklıktır, yeni fikirlere açık bir kültüre sahip olan ülkeler başka ülkelerde gerçekleşen teknolojik gelişmeleri kolayca benimseyebilir. Kültürün büyümeyi etkilemesinin ikinci ve üçüncü yolu, çalışkanlık ve gelecek için tasarruf yapmaktadır. Güven unsuru kültürün büyümeyi etkilemesinin dördüncü yoludur. Güven unsurunun güçlü olmadığı kültürlerde, iktisadi faaliyetler ve buna bağlı olarak fert başına hasıla daha düşük olur.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Kültür Coğrafyanın aksine kültür zaman içinde değişebilmektedir. Büyüme sürecinde şehirleşmenin , eğitimin, fikirlere açıklığın, çalışkanlığın artması fert başına hasılanın artmasına yol açar. Bir toplumun sahip olduğu kültür hükümetin izlediği politika etkisiyle de değişebilmektedir.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Ticaret-Entegrasyon Dünya ekonomisine fazla entegre olan ülkelerde ortalama fert başına hasıla daha yüksektir. Bir ülkenin dünya ekonomisine olan açıklığı-entegrasyonu arttıkça, o ülke dünya sermaye piyasasından daha fazla ve daha ucuz borçlanabilir. Ülkenin iktisadi açıklığı arttıkça o ülkenin daha iyi teknolojilere sahip olmasının birinci nedeni, açıklık artınca dolaysız yabancı yatırımın artması ve bunun da ülkeye sermaye yanında cari teknolojileri getirmesidir. İkinci nedeni ise ticaret arzı artınca ülkelerin yeni teknolojileri içeren sermaye mallarını daha fazla ithal etme imkanına sahip olmalarıdır.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Ticaret-Entegrasyon Üçüncü neden, ticaret artınca pazarın ve buna bağlı olarak yeniliklerden elde edilecek karın artmasıdır. Ticarete açık bir ülkede ülkenin etkinliği daha fazladır. Etkinlikle ilgili birinci neden olarak ticarete açıklık artınca monopol gibi kaynakların etkin olmayan biçimde dağılımına yol açan aksak rekabetçi piyasanın etkinsizliğinin azalması ve dolayısıyla da etkinliğinin artmasını söyleyebiliriz.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Ticaret-Entegrasyon İkinci neden ticaretin artması sonucunda büyük piyasalar için üretim yapmanın sağladığı ölçek ekonomilerinin avantajından yararlanılmasıdır. Üçüncü ve son neden ticaret artınca yurtiçindeki firmaların karşı karşıya oldukları dış rekabetin artması ve artan dış rekabetin de yurtiçindeki firmaların etkinliğini arttırmasıdır.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Kurumlar Kurumlar, insanlar tarafından insanlar arasındaki etkileşimi biçimlendirmek-insanlar tarafından insanlar arasındaki etkileşimin çerçevesini oluşturmak amacıyla getirilen sınırlamalardır. Kurumlar gündelik hayatı bir yapıya kavuşturarak belirsizliği azaltırlar. Kurumlar sayesinde, sokaktaki arkadaşlarımıza selam vermek, araba kullanmak, portakal satın almak, borç almak gibi görevleri nasıl yerine getirmemiz gerektiğini biliriz. Kurumlar, insanoğlunun insani etkileşimini şekillendirmek için geliştirdiği her türlü kısıtlamayı içerir.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Kurumlar Kuruluşlar ise siyasi oluşumları, iktisadi oluşumları, toplumsal oluşumları ve eğitim amaçlı oluşumları kapsar. Kuruluşlar, belirli hedeflere ulaşmak gibi ortak bir amaç güden bireylerin oluşturduğu gruplardır. Kurumsal çerçeve, hangi kuruluşun ortaya çıkacağını ve nasıl gelişeceğini derinden etkiler. Bu açıdan bakıldığında kuruluşlar kurumsal değişimin araçlarıdır.

İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ Kurumlar Kurumların toplumda oynadığı en önemli rol, insanlar arasındaki etkileşim için istikrarlı bir yapı kurarak belirsizliği azaltmaktır. Kurumların en önemli özelliği, mülkiyet haklarını tanımlamak ve teminat altına almaktır. İyi kurumların olduğu ülkelerde iktisadi büyüme daha hızlı, kötü kurumların olduğu ülkelerde ise iktisadi büyüme daha yavaş gerçekleşir.

Dinlediğiniz için teşekkürler….