2. KOOPERATİFLERİN ÖZELLİKLERİ Kooperatiflerin sosyal yararları Kooperatiflerin ekonomik yararları Kooperatiflerle Diğer Şirketler Arasındaki Farklar

Kooperatifleşme ile kooperatifçilik düzeyinde, bireyler arasından en yeteneklilerinin daha büyük örgütler çerçevesinde bölgesel ve ulusal düzeyde sorumluluklara getirilebilmelerine olanak sağlanmaktadır. Yerel ve kırsal kesimlerde gerek fertler gerekse onun ait olduğu toplum, birlikte alım satım, ödünç alma-verme, makine kiralama, değisik üretim faktörlerini tanıma, alıp deneme gibi benzeri dışa açık tutumlarla, pazar için üretimde bulunan üretici gruplarına dönüşürler. Bu faaliyetler sonucunda bireyler arasındaki ekonomik ilişkilerin yanı sıra sosyal bağlar da güçlenir, iyi ve kötü günlerde dayanışma içinde olabilen toplumlar ortaya çıkar.

Kooperatif ortaklanın, bir kooperatife katılma amaçları; ekonomik ve sosyal hedeflerinin tatmin edilmesidir. Ortakların arzuları, kooperatif sayesinde daha iyi finansal olanaklara sahip olmaktır. Bu ekonomik ve sosyal hedeflere ulaşmanın yolu, kooperatif ortakları arasındaki güveni geliştirmekten geçmektedir. Ortaklar birbirine güvendikleri zaman bağlılık hissetmektedir Kooperatif ortakları arasındaki yüksek düzeyde birbirlerine olan güven, ortak oldukları kooperatiflerin desteklenmesi açısından güçlü bir zemin oluşturur

KOOPERATİFLERİN SOSYAL YARARLARI ( 20 adet ) Kooperatifler, ortaklarının gelir düzeyini yükselterek daha çağdaş ve düzenli bir yaşam için ortam hazırlarlar. Bu sayede toplumsal dengeyi de sağlamış olurlar. Kooperatifler, ortaklarını  birlikte çalışmaya yöneltirler. Teknik bilgi ve görgülerini artırırlar. İşbirliği ve ihtisaslaşmaya olanak tanırlar. Kooperatiflerde her ortak, sermaye payı ne olursa olsun eşit haklarla ve kendi ihtiyaçları oranında kooperatiften yararlanabilmektedir. Bu da ortaklar arasındaki ilişkilerde güven hislerini, dayanışmayı ve işbirliğini kendiliğinden geliştirmektedir. Birlikte çalışma, dayanışma, yardımlaşma duygularının gelişmesi ile daha açık görülü, daha az ferdiyetçi bireyler yaygınlaşır ve bu durumda daha insancıl, yüksek karakter anlayışlı gruplar oluşturulabilmektedir.  

5. Kooperatifler ekonomik amaçlarını gerçekleştirirken toplum için yepyeni bir sosyal sınıf oluşturabilmektedirler. 6. Kooperatiflerin ekonomik hizmetleri yanında belirli bir grubun korunması, toplum refah ve huzurunu oluşturan fikri ve ahlaki kalkınmanın desteği olgusu,ortaklarının bilgi, görgü ve disiplinlerinin artması konusundaki çabaları uygulama alanını çok geliştirmiştir. 7. Ayrıca müşterek his, toplumsal ve ahlaki hayat anlayışı konularına da katılmış bulunmaktadırlar. 8. Kooperatifleşme ile insanların uyum ve dayanışma duyguları gelişmekte, örgütlenme ve demokratikleşme yetenekleri gelişmekte, dolayısıyla da bu mekanizma refah yolunun öncüsü olabilmektedir.

9. Kooperatifler kitle eğitimine olumlu katkılar yaparak, demokratik olarak yönetişim eğitimlerine katkı sağlamaktadırlar. Böylece yöneticilik, pazarlama ve pazarlık gücünü kullanabilme özellikleri kazandırırlar. 10. Bir ekonomide en kıt olan “girişimci” faktörü, özellikle toplumun ekonomik anlamda geri kalmış kesimleri bakımından oldukça büyük bir öneme sahiptir. Çünkü kooperatifler ortaklarına öncülük yapacak olan girişimcilere uygun ortam ve fırsatı sağlayacağı gibi, yeni girişimciler için de birer okul vazifesi görmektedir. 11. Yine, kooperatifleşme ile kooperatifçilik akımı baslatıldığında; sorunları zorunlu olarak sınırlı bir nitelik gösteren küçük yerel birimler düzeyinde, bireyler arasından en yeteneklilerinin daha büyük örgütler çerçevesinde bölgesel ve ulusal düzeyde sorumluluklara getirilebilmelerine olanak sağlanmaktadır. 12. Bu faaliyetler sonucunda bireyler arasındaki ekonomik ilişkilerin yanı sıra sosyal bağlar da güçlenir, iyi ve kötü günlerde dayanışma içinde olabilen toplumlar ortaya çıkar.

13. Kooperatiflerin en önemli katkılarından biri de, ülkedeki. milli 13. Kooperatiflerin en önemli katkılarından biri de, ülkedeki milli gelirin ve kaynakların mümkün olduğunca adil bir şekilde dağılımı için, toplumun ekonomik olarak geri kalmış kesimlerine ciddi bir fırsat sağlarken, devlete de bu kesimleri sistemli ve katma değer yaratacak geri dönüşümü sağlayacak şekilde destekleme imkanı vermesidir. Kooperatifler, kalkınma için ihtiyaç duyulan sermayeyi kendine çekemeyen “zor bölgelerde insanların yaşamasına ortam hazırlarlar. 15. Kooperatifler, doğal olarak kendini ve ortaklarını korurken yerel bazda herkesi koruyarak çok geniş piyasalarda küçük işletmelerin varlığını sürdürmelerine ortam yaratırlar.

17. Kooperatifler demokratik katılımın ve yurttaş olmanın okullarıdır 16. Kooperatifler, yerel ve bölgesel kalkınmanın önemli aktörleridirler. 17. Kooperatifler demokratik katılımın ve yurttaş olmanın okullarıdır 18. Kooperatifler bireylere kendi geleceğini bizzat eline alma ve ortak amaçlarına ulaşmak için örgütlenme olanağı sağlar. 19. Kooperatifler aracılığı ile insanlar, istihdam yaratırlar, özerk tarzda sosyal hizmetler ve yardımlaşma sağlarlar. 20. Kooperatiflere katılım, demokratik toplum değerlerinin hayati çekirdeğidir.

Ekonomik Faydaları 1. İlk olarak kooperatifler, güncel karma ekonomi piyasası içinde önemli bir rol oynayan özerk, ekonomik olarak üretken ve yenilikçi girişimlerdir. Kooperatifler özerktir, çünkü onlar ortakları tarafından kurulan ve yönetilen ve devlete bağımlı olmayan kuruluşlardır;   2. Kooperatifler ekonomik olarak üretkendirler, çünkü Pazar koşullarında faaliyetlerini gerçekleştirmek durumundadırlar. ve bilhassa rekabet  koşullarında çalışmak durumunda olan işletmelerdir. 3. Kooperatifler, yenilikçi hızlı hizmetler yaratırlar, çünkü karar süreçlerinin önemli kısımlarına doğrudan ortak olurlar.    4. Kooperatifler, piyasa koşullarında faaliyetlerini gerçekleştirdiklerinden ekonomik olarak verimlidirler; 5.  Kooperatifler, üretici/tüketici ortaklarının karar süreçlerinde bizzat yer almalarından dolayı daha yenilikçi hizmetler üretirler; 6. Pazardaki durumu zayıf olanların satın alma veya satma güçlerini birleştirmelerini sağlayarak pazardaki başarısızlıkları önlemek ve pazarların etkili bir şekilde organize olmalarını sağlar;

7.Kooperatif ortakları iyi günlerde olduğu kadar zor günlerde de ekonomik ve sosyal sorunları paylaşan insanlardır. 8. Kooperatifçilik ekonomik bunalım dönemlerinde ve yoksulluğun yaşandığı toplumlarda kolaylıkla uygulanan bir modeldir. Bu dönemlerde diğer işletmeler kapatılsa da, işçiler işlerinden olsa da kooperatif ortakları bu konularda daha kolay ortak kararlar alabilirler.  9. Kooperatifler uluslararası bir hareketin parçasıdırlar. Hem yerel hem de küresel olarak sosyal ve ekonomik çözümler üretebilirler ve farklılıklar yaratabilirler. Dünyada bu konuda binlerce örnek vardır. 10. Kooperatifler toplumda ve ekonomik hayatta insanların yaşamlarını daha adil, eşitlik ve demokratik hale getirir. 11. Kooperatif kurmanın sayısal olarak bir ölçeği yoktur. Her toplumda her bireyin ihtiyaçlarına göre kooperatif kuruluşu esneklik gösterebilir. Kimi ülkelerde kooperatiflerin 3 ortağı kimi ülkelerde binlerce ortağı vardır. 12. Kooperatifler dünyada şirketlere ve istismarcı insanlara karşı toplumun ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için en uygun ve yerinde alternatiflerdir.

Kooperatiflerin fiyat oluşumuna katkısı Fiyatların genellikle serbest piyasada oluştuğu kabul edilir. Örneğin tarımsal ürünlerin çoğu zorunlu ihtiyaçları gideren mallar olup talep fiyatları esnek değildir. Bu tip mallarda üretim (arz), normal talebin altında veya üstünde olması fiyatlarda büyük dalgalanmalar yaratır. Bu dalgalanmalar üretici gelirlerinde ve/veya  tüketici harcamalarında büyük artışlara veya azalışlara sebep olur. Öte yandan gelişen teknoloji ve sermaye birikimi , girdi ve çıktı piyasalarındaki bazı sermaye firmalarının tekelleşme eğilimini artırmıştır. Bu durum iç ticaret hadlerinin sürekli  küçük üreticilerin aleyhine  oluşmasına neden olmaktadır. Yani piyasalardaki tekelleşme eğilimi, serbest piyasa sistemini bozmakta ve tarımsal girdi/çıktı piyasaları  küçük üreticilerin aleyhine çalışır bir konuma gelmektedir. Girdi/çıktı fiyatlarının  küçük üretici lehine oluşturulabilmesi için bu piyasalara küçük üreticilerin , mümkün olduğunca “toplu arz ve toplu talep” yaratabilecek bir  yapılanma ile  girmeleri  gerekir. Gelişmiş ülkelerden yapılan gözlemlerin, böyle piyasalarda  küçük üretici lehine fiyat oluşturabilen en önemli kuruluşların kooperatifler olduğunu göstermektedir (Tarım örneği).Yani toplu arz olunca fiyat oluşumuna istikrarlı olur buda hem üreticiyi hem tüketici korur, peki kimler hoşnut olmaz kapitalist işletmeler.

Kooperatiflerin ürün farklılaşmasına katkısı Günümüz dünyasında tüketimin temel merkezi kentlerdir. Kentlerdeki insanların büyük çoğunluğu çalışmaktadır. Bu nedenle bu insanların talebi ham ve işlenmemiş ürünlerden çok, yarı veya tam işlenmiş ürünlere doğru kaymıştır. Piyasa ekonomilerinde  üretim, talebin koşullarına göre yapıldığından, tüketici talebindeki bu değişimleri üreticiler algılamak durumundadır. Yani ham ürünün farklı işlenmiş ürünler haline getirilmesi, yeni katma değer ler kazandırılması  konusunda küçük üreticiler, düşünceler üretmeli ve uygulamalar geliştirmelidirler. Üretici ham ürünü kendisinin işleyeceği  tesisler oluşturursa bu işleme (sanayi) sektöründe  yaratılmış yeni katma değerlerin  önemli bölümü yine küçük üreticilerde (örneğin çiftçide) kalacaktır.  Böylece ürün çeşitliliği artırılırken  “tarım ile sanayinin bütünleşik çalıştırılması gerçekleşecektir. Tarımla sanayinin entegre çalışmasında kullanılan en önemli kuruluşların başında kooperatifler gelmektedir. Örneğin kütlü pamuk, tarladan sırtımızdaki gömleğe,  soframızdaki yağa, ahırımızdaki hayvanlara yem olarak gelene kadar çok çeşitli ürünlere dönüşmektedir ;  pamuğun tarım ürünü olarak sağladığı getirisinin, sanayi ve ticari kesimde yeni ürünlerle yaratabildiği değerle  12 kat arttığı ifade edilmektedir . Üretici kooperatif sayesinde ürününü işleyecek ve tüketiciye o şekilde sunacak. Ham ürünü direk fabrikaya çok ucuza vermeyecek yani tesisler kurarak kendi ürününü kendi işleyecek ve satacak. Örnek konya torku ( şeker pancarından onlarca çeşit yapıyor. )Marmara birlik vs.

Kooperatiflerin ölçek ekonomisine ulaşmaya Katkısı Ölçek ekonomileri, işletmelerin üretim kapasitelerinde meydana gelen artışlar sebebiyle birim üretim maliyetinde meydana gelen azalmalar olarak ortaya çıkan faydalar veya tasarruflar olarak ifade edilebilir. Bir işletmenin “firma ölçeğini”nin değişmesi oldukça uzun bir zaman ister. İşletme ölçeğinin artması, maliyet azaltıcı tasarrufların ortaya çıkmasına sebep olur. Örneğin ürünlerin toplanması, depolanması, kısmi veya tam olarak işlenmesi, alım- satım işlerinin organizasyonu, vb.. yüzlerce ortak adına yapılacağından, işgücü, sermaye ve nakliye gibi gider kalemlerinde birim maliyetleri önemli ölçüde düşürecektir. Bir kooperatifte ölçek büyüklüğü ile ortakların arz ve talep kapasitesi yakından ilişkilidir. Kooperatifler, piyasa koşullarına göre birim maliyetleri asgariye indirebilecek bir üretim hacmini, ortak arz ve talebine göre ayarlamak durumundadır.

KOOPERATİFLERİN PAZARLARIN İYİLEŞTİRİLMESİNE KATKISI Pazarlama sisteminin temel amacı, istenilen bir malı istenildiği yerde, istenildiği zamanda, uygun fiyattan ihtiyaç sahibine  ulaşmasını sağlayacak  bir ortam yaratmaktır. Bu da etkin çalışan bir pazarlama sistemi ile sağlanabilir. Böyle bir pazar kanalının ilk halkasında üretim yapan üretici , son halkasında da tüketim yapan tüketici bulunmaktadır. Bu üretici-tüketici arasındaki tarım-gıda zincirinin her halkasında  kendine pay çıkartan  daha bir sürü kişi ve/veya kuruluşlar (sanayiciler, toplayıcılar, nakliyeciler, dağıtımcılar, perakendeciler, finans kuruluşları, idari kurumlar,vb…) bulunmaktadır. Bu aracı kuruluşlar, piyasada kendilerine uygun bir fark (marj)  bırakan fiyatları, üreticilere ve tüketicilere kabul ettirmektedirler. Bu nedenle sağlıklı bir pazar yapısının oluşmasında  küçük üreticilerin ve hatta tüketicilerin birbirlerinin partneri olabilecek kooperatiflerle  bir piyasanın yapısal öğelerini  oluşturmalıdırlar.

KOOPERATİFLERİN  İSTİHDAMA  KATKISI Ekonominin önemli sorunlarından biri kaynakların tam ve etkili kullanımı sorunudur. İnsan, ekonomide hem bir kaynak, hem de  nihai mal ve hizmetlerin  kullanıcısıdır. O nedenle  insan, ihtiyaçlarını karşılayabilecek mal ve hizmetlerin finansman kaynağını karşılayabilmesi için başta kendi işgücü olmak üzere, sahip olduğu üretim faktörlerini işlendirmek durumundadır. İstihdam kavramından daha çok işgücünün  ekonomik birimlerde çalışması anlaşılır. İşsizlik günümüz dünyasında çok önemli bir sorun olarak toplum içinde yer almaktadır. Bir taraftan teknolojinin gelişmesi, emek yerine ikame edilebilecek yeni alet ve ekipmanın çoğalması, ekonomide “birikmiş finans kapital”in fazlalığı, işsizliğin boyutunu sürekli artırmaktadır.  Dünya nüfusunun yarısının geçiminde kooperatiflerin payı vardır.  Dünya düzeyinde kooperatiflerin doğrudan istihdam ettiği insan sayısı 100 milyonu aşmaktadır. Kooperatifler, ekonominin her alanında istihdam yaratmaktadırlar. Son onlu yıllarda, salt kendi işgücünü değerlendiren insanların kurdukları kooperatifler ilgi çekmektedir. Örneğin, İspanya’da Mondragon Kooperatifleri bunun tipik örnekleridir. ( DETAYLI GÖRÜLECEK )

Kooperatif girişim kazanç maksimizasyonu yönünde değil ortakların gereksinim ve yararları doğrultusundadır. Kooperatif faaliyetlerinde sadece ticari kazanç düşünmez. Kooperatifler başarısının 2 kutbu olan verimlilik ( pazardaki başarı ) ile etkinlik( işbirliğine dayanan kavranabilir sosyal ve duygusal destek sağlayacak yönde çaba gösterme ) öğelerini dikkate alan tek işletme türüdür.

Gerçekte kooperatifleri güçlü yapan bu 10 neden dünyada kooperatifçilik hareketinin yüz yılı aşan bir süredir nasıl dimdik ayakta kaldığının sırrını açıklayan sözlerdir. Kooperatifçilik hareketini güçlü kılan bu hususlar hareketin dünyanın en büyük ekonomik güçlerinden biri olmasında rol oynayan en büyük etkenlerdir. Evet kooperatifler toplumsal gelişmenin anahtarı olduğu kadar, ekonominin de sigortasıdırlar. Kooperatifler global ekonominin çarkları içinde yok olan ve küçülen özel sektör içinde en büyük destektir. Kayıtlı ekonomisi ile devletinde en önemli gelir kaynaklarından biridir. Kooperatiflere olan güven ve yapılan uygulamaların olumlu sonuçları konusunda ileriki konularda görüleceği üzere en güzel örnekler de başta ABD, Kanada, İngiltere, Almanya, İtalya, İspanya, Fransa ve İskandinav ülkelerindedir.  

Kooperatiflerle Diğer Şirketler Arasındaki Farklar

Pek çok ülkede ticaret şirketleri; sermaye şirketi, şahıs şirketi ve kooperatifler olarak üçe ayrılmıştır. Bu bakımdan her ne kadar ticaret şirketi sayılsa da kooperatiflerin yapısını ve ekonomideki yerini tahlil edebilmek için diğer şirketlerden farklı olan yönlerinin de irdelenmesi gerekmektedir. Sermaye şirketlerinde ve şahıs şirketlerinde amaç kâr elde etmektedir. Sermaye şirketlerinde kâr olgusu, her bir ortağın koymuş olduğu sermayeyle doğru orantılı olarak yıl sonunda almayı hedeflediği kazançla açıklanır. Kooperatiflerde ise amaç; her bir ortağın tek başına verdiği hizmetten elde ettiği meslek ve geçimine yönelik gelirinin kooperatif çatısı altında verimli olmasının sağlanması, ortakların verecekleri hizmetler için ihtiyaç duydukları araç,gereçlere tek başlarına ödeyecekleri miktarın kooperatif çatısı altında düşük seviyelere çekilmesi ve bunun gibi ortakların tek başlarına elde ettikleri gelirin ve verdikleri hizmetin yükseltilmesi gibi hususlar ön plana çıkar.

KISACA ÖZETLEMEK GEREKİRSE 1. Amaç Bakımından: Şirketler, sermayeye en fazla kâr temin etmeye çalışırken; kooperatifler, ekonomik fayda sağlamak için ortak ürünlerinin mümkün olan en yüksek fiyatla satılması yanında, ortakların ihtiyaç maddelerinin de ucuz temin ve dağıtımına çalışırlar. 2. Hisse Senetleri Bakımından: Şirketlerde, hisse senetleri borsada serbest olarak satılabilir. Kooperatif ortaklık payları veya ortaklık senetleri ise, serbest piyasada satılmayacağı gibi kooperatif izni olmaksızın  payların başkalarına devri de mümkün değildir. Şirketlerin sermayesini oluşturan hisse senetleri ile kooperatifin sermayesini oluşturan ortaklık payları farklı özellikler gösterir. Hisse senetleri, alınıp satılabilmeleri sebebiyle hisselerin tek bir elde toplanmasına imkân vermekte ve buna bağlı olarak sermaye şirketi şahıs şirketine veya aile şirketine dönüşebilmektedir. Anonim şirketlerde hisse senetlerinin değeri şirketin başarısına göre değişmekle birlikte, kooperatiflerde ortaklık payı sabittir. 3. Ortakların Durumu Bakımından:  Kooperatif ortaklarında, aynı meslek, aynı yerleşim alanı, aynı ihtiyaç sahipleri olması gibi özel durumlar aranır. Şirketlerde ise, böyle durum ve şartların aranması söz konusu olmamaktadır. Şahıs ve sermaye şirketlerinin olmazsa olmazı sermaye olduğu halde kooperatiflerde ortakların kendisi önemlidir. Dolayısıyla, şirketler sermaye, kooperatifler ise şahıs ortaklığı olarak karşımıza çıkmaktadır. 4. Sermaye Yapısı Bakımından:  Şirkette sermaye sabittir, kanun dışında değiştirilemez. Kooperatiflerde sermaye sınırlı değildir. Sermaye şirketlerinde belirli sermaye ve buna bağlı olarak değişik kâr söz konusudur. Kooperatiflerde ise sermaye değişkendir. Her yeni ortak sermayenin artmasını ve çıkan ortak azalmasını sağlar.

5. Yönetim Bakımından: Şirketlerde her hisse bir oydur 5. Yönetim Bakımından: Şirketlerde her hisse bir oydur. Senet arttıkça oy adedi de artar. Kooperatiflerde her ortağın bir oy hakkı vardır. Hissenin çok olması ortağın oy hakkını fazlalaştırmaz.Yönetim seçimle gelir gider. 6. Kâr Dağıtımı Bakımından: Şirketlerde kâr sermayeye dağıtılır. Şirketlerde, en fazla hisse senedine sahip olan ortaklar en fazla kârı alırlar. Kooperatiflerde ise, kâr ortağa dağıtılır. Ortağın bir yılda kooperatifi ile yaptığı alışveriş oranına göre dağıtım yapılır. Ayrıca, ödenmiş sermayeye belirli bir faiz ödenebilir. 7.Hedef kitle bakımından: Şahıs şirketleri ve sermaye şirketlerinde hedef kitle müşteriler yani şirketin dışındakiler olduğu halde kooperatiflerde hedef kitle ortaklardır. Çünkü kooperatiflerde tabi oldukları mevzuat gereği ortak dışı işlemler sınırlıdır. Amaç ortaklara sağlanan olanakların maksimizasyonudur.