BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları Tohumlu bitkiler açık tohumlu ve kapalı tohumlu olmak üzere ikiye ayrılır. Çiçek bitkilerin üreme organıdır. Açık tohumluların çiçeklerine kozalak denir. Kozalak bir eksen üzerinde dizilmiş kozalak pullarından oluşur. Erkek kozalak ayrı, dişi kozalak ayrıdır. Erkek kozalaklarda bulunan üreme yapraklarında oluşan polenler rüzgar aracılığıyla dişi kozalaklara taşınır. Tohum kozalak pullarında açıkta bulunur.

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları 7) Kapalı tohumlu bitkilerin çiçeği daha karmaşık, çeşitli ve gösterişlidir. 8) Çiçek sapının ucunda genişlemiş bir yapı olan çiçek tablası bulunur. 9) Çiçek dıştan içe doğru; çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organdan oluşur. 10) Çoğunlukla yeşil renkte olan ve tomurcuk halindeyken iç kısımları koruyan çanak yapraktır.

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları 11) Tek ya da birkaç sıralı, gösterişli renklere sahip yapraklara taç yaprak denir. Çiçek tablasında birbirinden ayrı parçalar halinde olduğu gibi birbirleriyle birleşip kaynaşarakta bağlanabilir.

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları 12) Erkek organ; sapçık ve başçık olmak üzere 2 kısımdan oluşur.Başçıkta 4 bölmeli polen kesesi bulunur ve burada polen üretilir.

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları 13) Dişi organ; yumurtalık, dişicik borusu ve tepecik olmak üzere 3’e ayrılır. 14) Yumurtalığın içinde tohuma dönüşecek tohum taslağı bulunur. 15)Dişicik borusu, yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun kısmıdır. 16) Tepecik; polenlerin tutunduğu ve çimlendiği nemli,yapışkan kısmıdır.

Çiçeğin Yapısı ve Kısımları 17) Çiçekleri, çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ, dişi organ gibi tüm yapılara sahipse tam çiçek, bu dört temel kısımdan bir ya da daha fazlası eksik ise eksik çiçek denir. 18) Bir eksik çiçek sadece erkek organ bulunduruyorsa erkek çiçek, dişi organ bulunduruyorsa, dişi çiçek adını alır. 19) Erkek ve dişi çiçek aynı bitkideyse tek evcikli, erkek ve dişi çiçek farklı bitkideyse iki evcikli bitki denir. Kavak iki evcikli erkek ve dişi çiçekler

Çiçekli Bitkilerde Üreme Hücrelerinin Oluşumu a) Polen Oluşumu

a) Polen Oluşumu Erkek üreme organının başçığında polen keseleri bulunur. Polen kesesinde polen ana hücreleri bulunur. Her bir polen ana hücresi mayozla 4 tane mikrospor oluşturur. Mikrospor mitoz geçirir, sitokinez geçirmeği için 2 çekirdekli poleni oluşturur. Çekirdeklerden biri üretken diğeri ise tüp çekirdeğidir.

a) Polen Oluşumu 6) Polen çift zarlıdır.Dış zar cansız, iç zar canlıdır.Dış zar üzerinde por denilen açıklıklar bulunur. 7) Polenler bitki türlerine göre renk, şekil ve yapı bakımından farklı olabilirler.

b) Dişi Üreme Hücresinin Oluşumu

b) Dişi Üreme Hücresinin Oluşumu Yumurtalığın içerisinde tohumtaslağı bulunur. Tohum taslağını oluşturan tabakalar arasındaki açıklığa mikropil denir. Tohum taslağında bulunan yumurta ana hücresi mayoz bölünmeyle 4 megaspor hücresini oluşturur. Bunlardan genellikle 3 tanesi erir.

b) Dişi Üreme Hücresinin Oluşumu 5) Kalan 1 tanesi 3 kez mitoz geçirir. 8 tane çekirdek oluşur.8 haploit çekirdekten oluşan bu yapıya embriyo kesesi denir. 6) Her bir çekirdeğin çevresinde çok az sitoplazma bulunduğu için hücrede denilebilir. 7) Çekirdeklerden 3 tanesi mikropile yakın, 2 tanesi ortada, 3 tanesi ise yukarıda dizilir.

b) Dişi Üreme Hücresinin Oluşumu 8) Mikropil tarafında bulunan 2 hücreye sinerjit hücreleri,bunların ortasındaki yumurta hücresi; ortada bulunan 2 hücre polar hücreler, üst tarafta bulunan 3 hücre ise antipot hücreleri olarak adlandırılır. 9) Antipot ve sinerjit hücreler kaybolur.

Tozlaşma Polenin rüzgar, su, böcek vs. yardımıyla dişi organın tepeciğine ulaşması olayına tozlaşma denir. Bir çiçeğin aynı türden başka bir çiçekle tozlaşması çapraz tozlaşma, bir çiçekte bulunan polenin aynı çiçekteki tepeciğe ulaşmasına kendi kendine tozlaşma denir. Çapraz tozlaşma da yeni gen kombinasyonları gerçekleşeceği için çeşitlilik daha da artmış olur. Rüzgarla tozlaşan bitkilerin polenleri düz ve hafif; böcek vb. Tozlaşan canlıların genellikle desenli ve çıkıntılıdır.

Döllenme

Döllenme Tozlaşmayla dişi organın tepeciğine taşınan polenler, tepecikte salgılanan yapışkanla tutunur. Tüp çekirdeği(vejetatif) polen tüpünü oluşturur. Üretken çekirdek(generatif) mitoz geçirerek 2 tane sperm çekirdeğini oluşturur.

Döllenme 4) Spermlerden biri yumurtayı döller, diğeri ise polar çekirdeği döller. Bu olaya çifte döllenme denir. 5) Sperm(n)+Yumurta(n) Zigot(2n) Embriyo Sperm(n)+Polar Çekirdek(2n) Triploit Çekirdek(3n) Endosperm(Besi Doku) 6) Endosperm embriyonun beslenmesini sağlayan dokudur. Döllenme Mitoz Döllenme Mitoz

Tohum Oluşumu Çifte döllenmeden sonra tohum taslağı tohuma, yumurtalık ise meyveye dönüşür. Tohum; tohum kabuğu, besi doku ve embriyo olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Tohum kabuğu tohumu dış etkilerden korur.

Tohum Oluşumu 4) Endosperm, nişasta, yağ, protein gibi besin maddelerini depo eder.Embriyonun beslenmesini sağlar. 5) Fasulye gibi çift çenekli bitkilerde olgun tohumlar endosperm içermez.Besin maddeleri çeneklere gönderilir.

Tohum Oluşumu 6) Embriyo zigotun çok sayıda mitoz geçirmesiyle oluşur. 7) Embriyonun yapısında; bitkinin kök sisteminin geliştiği embriyonik kök, sürgün sistemin geliştiği embriyonik gövde ve çimlenme sırasında besini embriyoya ileten çenek bulunur. 8) Embriyonun çenek yaprakları tek çeneklilerde bir, çift çeneklilerde iki, açık tohumlularda ise 2 den fazladır.

Meyve Yumurtalık meyve biçimde gelişir. Görevi uyku halindeki tohumu korumak ve onların yayılmasına yardım etmektir. Bir çiçeğe ait tek yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvelere basit meyve (kayısı, üzüm, erik, şeftali, kiraz); bir ya da birden fazla çiçeğe ait yumurtalıkların bir bütün olarak gelişmesiyle bileşik meyve (Ahududu, çilek, dut, böğürtlen, ananas) oluşur.

Tohumun Taşınmasını Sağlayan Mekanizmalar Üzüm, incir, kiraz gibi meyveler bir çok hayvan için besin kaynağıdır ve çekirdekleri sindirilemez, dışkıyla dışarı atılır. Bazı meyveler, çengelli, tüylü,dikenli, yapışkanlı yüzeyi ile taşınır. Bazı meyvelerin paraşüte benzeyen tüy demetleri yardımıyla uçarak dağılması (karahindiba, ipekotu) Hindistan cevizi gibi bazı meyvelerin su ile taşınması. Fasulye, bezelye gibi bazı bitkilerin tuhumları meyve kabuğunun kuruyup dökülmesi sonucu dağılır. İnsanın besin olarak kullanması ve taşıması vs..

Tohumun Çimlenmesi Tohum embriyosunun uygun koşullarda yeni bitkiyi oluşturmak üzere tohum kabuğunu çatlatarak dışarı çıkması ve büyümesine çimlenme denir. Çimlenme için gerekli koşullar; yeterli miktarda su, oksijen ve uygun sıcaklıktır. Birçok birki tohumu çimlenmeden önce dinlenme süresi geçirir. Bu durumda metabolizma yavaşlar hatta durur. Bu sürece dormasi denir. Bu durumdaki tohum şartlar uygun olsa bile çimlenmez.

Tohumun Çimlenmesi 4) Osmoz ile tohuma su alınır,hacim artar ve tohum kabuğu çatlar. Embriyo mitozlarla büyür. Tohum kabuğundan önce embriyonik kök çıkar. 5) Çimlenme sırasında tek çeneklilerin çoğu ve bezelye, meşe gibi çift çenekli bitkiler çeneklerini toprak altında bırakır, çift çeneklilerin çoğu ve soğan gibi tek çeneklilerde çenek toprak üstüne çıkar.

Tohumun Çimlenmesi