BİYOKİMYA (Tıbbi ve Klinik Biyokimya) TLT213 Doç. Dr. Yasemin G. İŞGÖR Ankara Üniversitesi «Laboratuvar Teknikleri ve Analiz yöntemleri: Analizlerde Gözlemlenen Hatalar»

Analizlerde Gözlenen Hatalar Biyokimyasal veri toplanması için gerçekleştirilen işlemlerin her aşamasının hataya açık bir potansiyeli vardır. Analiz sonuçlarının (veri) toplanmasında olabilecek hatalar her türlü analiz için söylenebilir ancak klinik numuneler varlığında verilerdeki hatalara etki eden faktörlere numune kaynağı bireylerdeki varyasyonlar da eklenir. Biyokimyasal Analizlerde gözlenen hata kaynakları 3 kategoride toplanır: 1-Preanalitik Faktörler: Analiz gerçekleşmeden önce laboratuvarda veya lab dışında oluşan hatalar 2-Analitik Faktörler: numune, teknisyen, cihaz kaynaklı olabilecek rastlantısal (random ) veya analiz yöntemi kaynaklı sistematik hatalardır. 3-Postanalitik Faktörler: Veri işleme veya veriyi iletme sırasında, ya da verinin eldesi için analiz sonuçlarının yorumlanması ve hesaplanması aşamalarından birisinde ortaya çıkan hatalardır. Doç. Dr. yasemin G. İŞGÖR /Ankara Üniversitesi/ link: http://80.251.40.59/ankara.edu.tr/isgor/index.html

1-Preanalitik Faktörler İki ana kategoride incelenir: Teknik faktörler: analiz için numune alınması ve iletilmesi sırasında oluşan hatalar Biyolojik Faktörler: Numunenin alındığı birey (hasta) ile doğrudan ilişkili durumlar Teknik Faktörler: Numunenin alınmasından analizinin başlanmasına kadar olan süreçte teknik açıdan kritik olan şu aşamaların hatasız gerçekleştirilmesi gerekir. Oluşabilecek hatalar preanalitik faktörlerden sayılır: 1- Hasta numunelerinin doğru kimliklendirilmesi; 2-numune alınacak hastanın doğru hazırlanması (açlık, tokluk durumları, hastanın numune alınırken ki yorgunluk uykusuzluk ve benzeri fiziksel durumu gibi) 3-hasta numune tüp ve diğer kaplarının istem formuna göre doğru işaretlenmesi ve gerekli barkod uygulamasının yapılması (mümkünse) 4-alınan numunelerin laboratuvara iletilmesi için gerekli olan şartların sağlanması (buzda, karanlıkta ya da oda ısısında tutulması), analiz öncesi numunenin bekletilmeden hızlıca lab’a iletilmesi Doç. Dr. yasemin G. İŞGÖR /Ankara Üniversitesi/ link: http://80.251.40.59/ankara.edu.tr/isgor/index.html

1-Preanalitik Faktörler Biyolojik Faktörler: 1-endojenik faktörler: numune kaynağı bireye özgü yaş, cinsiyet, etnik köken, vücut kütlesi (ağırlık) gibi özelliklerdir. 2-ekzojenik faktörler: sağlıklı veya hasta bireylerde görülebilen zamana bağlı (uyku-uyanıklık döngüsü, menstrual döngü, vb), numune alınırken postür uygunluğu, bireyin stres durumu, gıda alımı, ilaç kullanımı, egzersiz (yorgunluk) yapmış olmaya bağlı olarak değişikliklerin gözlenmesidir.. 3-Intrinsik biyolojik varyasyonlar: homeostaz durumundaki farklılıklara bağlı olarak bireysel veya kıyaslanabilir bireyler arası sonuçlarda gözlenen sapma kaynağıdır. Aynı metodoloji ve şartlarda kıyaslamalar yapılarak sapma hesaplanabilir. 2-Analitik Faktörler Bu faktörler altı kategoride incelenir: Analitik Aralık, Doğruluk ve sapma, Hassasiyet, Özgünlük ve interferans, Pratik uygulanabilirlik, Analitik hedef 3-PostAnalitik Faktörler Sonuçların hesaplanmasında bilgisayar yazılımından ya da manuel hesaplamalarda bireysel kaynaklı hatalar, Hasta verilerinin sisteme yanlış girilmesi (hastane otomasyon sistemi olmadığı durumlarda) Hasta verilerinin raporlamada hatalı bildirimi Doç. Dr. yasemin G. İŞGÖR /Ankara Üniversitesi/ link: http://80.251.40.59/ankara.edu.tr/isgor/index.html