KAĞIT

Paçavra, odun, saman gibi lifli maddelerin veya eski kağıtların yeniden kullanılmasıyla üretilen, yazı taşıyıcı ince tabakaya kağıt denilir.

Kağıdın üretimi, yani kağıdın sulu sistemle fabrikasyonu, asırlardan beri değişmemiştir. Uygun şekilde dövülmüş, konsantrasyonu ve miktarı belli olan bitkisel lif süspansiyonu, bir elek üzerine düzgün şekilde dağıtılarak süzülür. Süspansiyon içindeki serbest su elek arasından süzülerek geriye bir lif sayfası bırakılır. Daha sonra presten geçirilerek sayfanın arasındaki boşluktan ıslatma suyu alınır.

Matbaa baskısında temel prensip mürekkebin kağıt yüzeyinde tutunmasını sağlamaktır. Basılı grafik tasarımın temel maddesi olan kağıdı tanımak ve özelliklerini bilmek tasarımcıların önceliklerindendir.

Hazırlanan çalışmanın hangi baskı tekniği ile basılacağının düşünülmesi, baskı türüne göre çalışmayı en iyi gösterecek yüzey özelliğinde ve renkte kağıdın seçimi, kullanılacak cilt ve katlama tekniğine uygun kağıdı seçmek, postalama yolu ile gönderilecek çalışmalarda kargo veya posta masraflarını kontrol edebilmek için kağıdın ağırlığını seçmek, uygun kağıt ebadını seçmek çok önemlidir.

Kağıt ile ilgili gözetilecek birçok kriter vardır Kağıt ile ilgili gözetilecek birçok kriter vardır. Bu kriterleri yedi başlık altında açıklamak mümkündür: 1- Kağıdın Türü,  2- Kağıdın Rengi,  3- Kağıdın Parlaklığı,  4- Kağıdın Opaklığı,  5- Kağıdın Su Yönü,  6- Kağıdın Ağırlığı,  7- Kağıdın Ebadı

1. KAĞIDIN TÜRÜ

Kağıtlar yüzey özellikleri ve üretim yöntemleri bakımından farklı özelliklerde olmaktadır. Bazı kağıtların üretiminde selüloz miktarı daha fazla iken bazı kağıtların yüzeyi işlenmektedir veya içerisine dolgu maddeleri katılmaktadır. Tüm bu farklılıklar; parlak, mat, pürüzlü, satine, kalın, ince, opak, transparan gibi değişik kağıt özelliklerini, dolayısıyla kağıt türlerini oluşturur.

Yaygın olarak kullanılan kağıt türleri ve bu kağıtların özellikleri:

l. Hamur Kağıt:  Bileşiminde selüloz miktarı çok, odun miktarı az olan kağıtlar l. hamur kağıt olarak adlandırılır. Günlük kullanımda fotokopi kağıdı olarak da bilinen l. hamur kağıtlar antetli kağıt, kitap, broşür vb. çalışmaların baskısında kullanılmaktadır. 

l. Hamur Kağıt: l. hamur kağıtların;   l. hamur kağıtların; 55, 60, 70, 75, 80, 90, 100, 110 ve 120 gr/m2’lik gramajlarda üretimleri yapılmaktadır.

II. Hamur Kağıt:  Bileşimindeki odun ve selüloz miktarı hemen hemen eşit olan kağıt türüdür. Rengi tam beyaz olmayan bu kağıtlar kitap vb işlerin baskısında fiyat avantajı nedeniyle tercih edilmektedir. II. Hamur kağıtlara kaliteli bir renkli baskı yapmak mümkün değildir. Bobin veya tabaka olarak satışı yapılmaktadır.   

III. Hamur Kağıt:  Bileşimindeki odun miktarı selüloz miktarından daha fazla olan kağıt türüdür. Günlük yaşamda saman kağıdı olarak adlandırılan III. hamur kağıtlar düşük fiyatlı olmasına karşın kaliteli baskı yapılamaması nedeniyle çok fazla tercih edilmemektedir. 54 ve 60 gr/m2’lik gramajları mevcuttur. 

Kuşe Kağıt:  Yüzeyi işlenmiş, mat veya parlak cinsleri bulunan kuşe kağıtlar broşür baskısında en çok tercih edilen kağıt türüdür. Yüzeyi tam beyaz olan kuşe kağıtlar renkli resimlerin baskısında en iyi sonucu vermektedir.  Kuşe kağıtların; 80, 90, 115, 135, 170, 200, 250, 300 ve 350 gr/m2’lik gramajlarda üretimleri yapılmaktadır. 

Bristol  Amerikan bristolü olarak da bilinen bu karton, bir yüzeyi işlenmiş, parlak ve tam beyaz, diğer yüzeyi mat ve pürüzlü kaliteli bir karton türüdür. Kitap, defter, broşür kapaklarında sıkça kullanılan bristollerin pürüzlü olan arka yüzleri renkli baskı için çok uygun değildir. Ayrıca bu kağıtların iki yüzü de farklı özellikte olduğundan revolta (çevirmeli) baskı için uygun değildir. 

Bristol  Bristollerin; 180, 200, 225, 250, 300, 330, 350 ve 400 gr/m2'lik gramajlarda üretimleri yapılmaktadır. 

Aydınger Kağıdı  Tasarımlarda özgünlük oluşturmak için tercih edilen aydınger kağıdı şeffaf buzlu cam görüntüsündedir ve davetiye gibi fantezi işlerde sıkça kullanılmaktadır.

Otokopi Kağıdı  Kendinden karbonlu kağıt olarak da bilinen otokopi kağıdı, fatura, irsaliye, sipariş fişi gibi çok nüshalı işlerde tercih edilmektedir. Kullanıcıya kolaylık sağlayan bu kağıtlar, karbon kağıdı kullanmadan tüm nüshaların yazılmasına imkan verir.

Kraft Kağıdı  Kullanılmış kağıtların geri dönüşümü ile yapılan kraft kağıtlar kalın, pürüzlü ve selüloz renkli bir kağıttır. Son yıllarda kullanımı artan kraft kağıtlar davetiye ve broşürlerde tercih edilmektedir. 

Krome Karton  Bir yüzeyi düzgünleştirilmiş ve beyazlatılmış, diğer yüzeyi mat, daha çok ambalaj sektöründe kullanılan bir karton türüdür. 

Pelür Kağıt  Çok hafif ve ince, transparan bir kağıt çeşididir. Genellikle ambalaj sektöründe kırılacak objeleri korumak amacıyla kullanılmaktadır.

2. KAĞIDIN RENGİ

Mürekkebin renk tonlarını gösterebilmek, resimdeki ışık gölge alanlarını yakalayabilmek ve tasarımda kontrastlık oluşturabilmek için kağıdın rengi önemlidir. Renkli tasarımlar için en çok kullanılan kağıt rengi beyazdır.

Beyaz dışındaki kağıtlar ise daha az parıldama oluşturur ve uzun metinlerin okunmasında kolaylık sağlar. Bu nedenle, genellikle romanlar ve bazı kitaplar için sarımsı renkli (II. ve III. Hamur veya Enzo kitap kağıdı) kağıtlar tercih edilmektedir.

3. KAĞIDIN PARLAKLIĞI

Kağıdın parlaklığı dikkate alınması gereken diğer bir husustur Kağıdın parlaklığı dikkate alınması gereken diğer bir husustur. Parlaklık, kağıdın yansıttığı ışığın ölçüsüdür. Kağıtların çoğu gelen ışığın % 60-90'ını yansıtır. Okunabilirliği etkilediğinden önemlidir. 

Yüksek parlaklık gözün yorulmasına neden olabilir Yüksek parlaklık gözün yorulmasına neden olabilir. Özellikle yüzeyi işlenmiş ve parlak kağıtlar (parlak kuşe gibi) okunması gereken uzun metinlerden oluşan çalışmalar için uygun olmayacaktır.

4. KAĞIDIN OPAKLIĞI

Nesnelerin ışık geçirme kabiliyetine opaklık denilir Nesnelerin ışık geçirme kabiliyetine opaklık denilir. Kağıdın opaklığı ise baskının, sayfanın arkasından görülebilme derecesidir. Yüksek opaklık, arka sayfadaki baskının görünürlüğünü azaltır ve sonucunda okunurluğu iyileştirir.  Opaklık, kağıdın gramajı, rengi, kaplamalar ve baskı mürekkebinin rengi gibi faktörlerden etkilenir. 

5. KAĞIDIN SU YÖNÜ

Kağıdın üretimi sırasında hamurun elek üzerinde aktığı yöne doku istikameti veya kağıdın suyu denilir. Çünkü kağıdı oluşturan lifler bu yönde dizilir. Kağıdın suyu gerek baskının, gerekse cildin kalitesini etkilemektedir. Bu nedenle kağıdın su yönü bilinmeli ve üretim sürecinde göz önüne alınmalıdır.

Kağıdın su yönünü şu yöntemlerle tespit edebiliriz: Kağıt su yönünde daha kolay yırtılır. Su yönünün aksine yırtıldığında eğri yırtılır ve kenarda tüylenme olur. (Gazete sayfasının en ve boy yırtılması farkı)

Kağıdın eni ve boyu iki tırnak arasına sıkıştırılarak çekildiğinde kağıdın su yönü olan taraf düzgün katlanırken diğer tarafta dalgalanmalı bir katlama olacaktır.  Kağıt ıslatıldığı zaman su yönünde düzgün kalırken aksi tarafta kıvrılacaktır. 

Kağıdın su yönünün cilde ve baskıya etkisi: Kağıdın baskı kazanına daha iyi sarılmasını ve baskıda kağıdın daha az açma yapmasını sağlamak için, kağıdın suyu baskı makinasına giren kağıdın uzun kenarı yönünde olmalıdır. 

Kitap, dergi, broşür gibi formalı çalışmaların katlamasının düzgün olması ve yapılan cildin daha sağlam olması ve kitabın açılması ve okunmasında sayfaların direnç göstermemesi için kağıdın suyu, formanın sırtına paralel olmalıdır.

6. KAĞIDIN GRAMAJI

Kağıdın bir metrekaresinin ağırlığına kağıdın gramajı denilir Kağıdın bir metrekaresinin ağırlığına kağıdın gramajı denilir. Kağıdın kalınlığı da gramajı ile doğru orantılıdır. Ağırlık arttıkça kalınlık da artmaktadır.

Kağıtlar gramajına göre üç guruba ayrılır: Kağıt > 40-150 gr/m2  Karton > 150-400 gr/m2  Mukavva > 400 gr/m2 ve üzeri   

Kağıdın gramajı gerek kağıdın kırım sayısını etkilediği için, gerekse baskı ve posta maliyetlerini etkilediği için önemlidir ve dikkate alınmalıdır.

Gramajlarına göre kağıtların kırım sayılan şöyledir: 90 gr/m2 ve altı en fazla 4 kez kırılabilir  90-170 gr/m2 en fazla 3 kez kırılabilir  170-240 gr/m2 en fazla 2 kez kırılabilir  240-400 gr/m2 en fazla 1 kez kırılabilir   

Basılı bir ürün hazırlanırken, baskı maliyetlerinin en önemli kısmını, kağıt maliyetleri oluşturur. Bu nedenle kağıdın gramajı hem baskı maliyetleri açısından önemlidir, hem de posta ile gönderilecek çalışmaların posta masraflarını kontrol edebilmek açısından önemlidir. 

Bir broşür ya da benzeri bir çalışmanın ağırlığının ne kadar olacağını baskı yapılmadan önce hesaplayabiliriz. Böylece çalışmanın ağırlığı hakkında fikrimiz olabilir ve baskıdan önce gerekirse kağıt gramajını değiştirerek çalışmanın ağırlığını belirleyebiliriz.

Kağıdın ağırlığının hesaplanmasında kullanılan formül şu şekildedir: Kağıdın ağırlığı = Kağıdın alanı X m2 ağırlığı / 10.000*  (Kağıdın alanı cm2 biriminden hesaplandığı için m2'ye çevrilmek için 10.000'e bölünür) 

1 santimetrekare = 0.0001 metrekaredir. Kağıdın bir metrekaresinin ağırlığına kağıdın gramajı denilir. 115 gram kuşe kağıt demek kağıdın 1 m2 sinin 115 gram olmasıdır. 1 metre Metrekareyi santimetreye çevirme işlemi 10 bin' er kat büyür 10 biner kat küçülür. 1 santimetrekare = 0.0001 metrekaredir. 1 metre 1 m2 1 metre 1 metre

115 gramlık 70×100 cm ölçüsündeki bir kağıdın ağırlığı 70 cm x 100 cm = 7.000 cm2 1m2 115 gr olduğuna göre; 7.000 cm2/10.000 = 0,7 m2 115 gr x 0,7 m2= 80,5 gr. Bu ölçüdeki kağıt 80,5 gr olduğuna göre 500 tabakalık bir top kağıt 80,5 gr x 500 adet = 40,250 kg ağırlığındadır.

1 m2 metrekaresi 115 gram ağırlığında 70 x 100 cm lik bir kağıdın hesabı 70 x 100 cm = 7.000 cm2 7.000 cm2 = 0,7 m2 10.000 cm2 7.000 cm2 70 cm 0,7 m2 x 115 gr = 80,5 gr 80,5 gr x 500 = 40,250 kg 100 cm

Gramaj’a göre tabaka hesabı 70cm x 100cm x 115 gr = 80,5 gr/m2 10.000 cm2 1 tabaka kağıt = 80,5 gr/m2 500 tabaka kağıt x 80,5 gr/m2 = 40,250 kg

Bir işin basılmadan kalınlığını hesaplama Kapak dahil 76 sayfa olan A4 ebatında bir dergide, iç sayfalarda 115 gr. kapakta ise 300 gr. kağıt kullanılacak, ve bu dergiden 500 adet basılacak. Bir adet derginin ve 500 adet derginin basıldıktan sonraki ağırlı nedir?

21 cm. x 29,7 cm. x 115 gr. = 71725,5 gr./cm2 71725,5 cm2 / 10.000 = 7,17255 gr./m2 (bir yaprağın kalınlığı) 76 sayfalık dergide 72 iç sayfa (36 yaprak) + 4 kapak (2 yaprak) 1 yaprak 7,17255 gr./m2 ise 7,17255 gr./m2 x 36 yaprak = 258,2118 gr./m2 (bir dergi iç sayfa ağırlığı) Aynı yolla hesaplanan kapak ağırlığı 37,422 gr./m2. Bu ağırlık iç sayfa ağırlığına eklenir. 258,2118 gr./m2 + 37,422 gr./m2 = 295,63 gr./m2 Böylece kapak ve iç sayfa dahil 1 derginin ağırlığı hesaplanıp 500 adetle çarpılır. 295,63 gr./m2 x 500 = 147816,9 gr./m2 = 147.8169 kg

Ciltli işlerde sırt kalınlığı hesabı 60 gr/m2 kağıda 12 formalık bir kitap basılacak, kitabın sırt kalınlığı nedir? 60 X 0,002= 0,12 mm Sayfa sayısı = 12x16= 192 Sayfa 192/2= 96 yaprak eder Sırt kalınlığı 96x0,12= 11,52 mm yapar

Ciltli işlerde sırt kalınlığı hesabı Kağıt kalınlıkları için matbaanızdan bilgi yada gramajlarına göre kağıt kalınlıkları cetveli temin etmelisiniz. Cilt payının hesabı: Kağıt kalınlığı X yaprak adedi = cilt payı

7. KAĞIDIN EBATLARI

Özel sipariş üzerine üretim yaptırılması durumu hariç, kağıt fabrikalarında üretilen ve satışa sürülen kağıtlar, standart ebatlarda üretilmektedir. Dolayısıyla basılacak tüm tasarımlar bu kağıtlar kullanılarak üretilecektir. 

Daha öncede söylendiği gibi basım maliyetlerinin en büyük kısmı, kağıt maliyetlerinden oluşmaktadır. Tasarım yeteneğinin yanında, teknik bilgisi de gelişmiş olan grafikerler, tasarıma başlamadan önce çalışmanın ebadını belirler.

Ebat belirlemede ise öncelik çalışmanın standart kağıt ebatlarından en az fire ile çıkarılmasının sağlanmasıdır. Benzerleri arasında tasarımının yanında ebadı ile de farkedilebilecek ürünler oluşturma kaygısı daha sonra gelir. 

Dünyada kağıt üretiminde uluslararası ISO/DIN standart kağıt ebatları ülkemizde daha çok antetli kağıt türü evraklarda kullanılmaktadır. Matbaalarda baskı için farklı standart kağıt ebatları da bulunmaktadır.

ISO/DIN standartlarına göre standart kağıt ebatları

A0: 841 × 1189 A1: 594 × 841 A2: 420 × 594 A3: 297 × 420 A4: 210 × 297 A5: 148 × 210 A6: 105 × 148 A7: 74 × 105 B0: 1000 × 1414 B1: 707 × 1000 B2: 500 × 707 B3: 353 × 500 B4: 250 × 353 B5: 176 × 250 B6: 125 × 176 B7: 88 × 125 C0: 917 × 1297 C1: 648 × 917 C2: 458 × 648 C3: 324 × 458 C4: 229 × 324

Matbaalarda kullanılan Standart tabaka kağıt ölçüleri

50x70 cm > çıkartma kağıtları  57x82 cm > I.II.III. hamur kağıtlar, kuşe kağıtlar,  59x84 cm > I. hamur kağıtlar, otokopi kağıdı, kuşe kağıtlar  59x92 cm > Avrupa parşömen kağıtlar, pelür kağıdı  64x90 cm > I. hamur kağıtlar, kuşe kağıdı, şamua  68x100 cm > I.II.III. hamur kağıtlar, biletlik kağıtlar, şamua  70x100 cm > I.II.III. hamur kağıtlar, kuşe kağıtlar, bristoller, kartonlar, mukavvalar, pelur, biletlik, fotokopi kağıdı

Kağıt türlerine göre, matbaacılıkta kullanılan standart kağıt ebatları, gramajları ve kullanım alanları

Kuşe Kağıt  ÖZELLİKLER: Mat veya parlak olabilir, düzgün yüzeyli tam beyaz renkli  EBATLAR: 57x82 cm, 64x90 cm, 70x100 cm  GRAMAJLAR (gr/m2): 80 - 90 - 115 - 135 - 170 - 200 - 250 - 300 - 350  KULLANIM ALANLARI: Broşür, katalog, dergi, el ilanı vb.

Bristol karton ÖZELLİKLER: Bir yüzü mat, diğer yüzeyi parlak ve beyaz EBATLAR: 70x100 cm  GRAMAJLAR (gr/m2): 180 - 200 - 225 - 250 - 280 - 300 - 330 - 350 - 400  KULLANIM ALANLARI: Kitap, defter, bloknot kapağı, dosya, kutu vb. 

Krome karton ÖZELLİKLER: Bir yüzü parlak, diğer yüzeyi gri ve mat EBATLAR: 70x100 cm  GRAMAJLAR (gr/m2): 225 - 250 300 - 350 - 400 - 450  KULLANIM ALANLARI: Kutu ve ambalaj ürünlerinde 

l. Hamur Kağıt ÖZELLİKLER: Beyaz renkli, fotokopi kağıdı EBATLAR: 57x82 cm, 64x90 cm, 70x100 cm  GRAMAJLAR (gr/m2): 55-60-70-75-80-90- 100 - 110 - 120  KULLANIM ALANLARI: Antetli kağıt, zarf, kitap vb. 

Otokopi kağıda ÖZELLİKLER: Kendinden karbonlu kağıt EBATLAR: 59x84 cm, 64x90 cm, 70x100 cm  GRAMAJLAR (gr/m2): 52 - 55 - 60  KULLANIM ALANLARI: Fatura, irsaliye vb.

Fantazi kağıt ÖZELLİKLER: Çeşitli renk ve dokularda, değişik ebatlarda KULLANIM ALANLARI: Antetli kağıt, kartvizit, davetiye