ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Sürdürülebilir Kalkınma Açısından İklim Değişikliği Politikaları Kadir DEMİRBOLAT İklim Değişikliğine Uyum Şube Md.V.

RİO ZİRVESİ 1992 1992 yılına gelindiğinde çevresel endişelerin sürmekte olduğu ve daha geniş kapsamlı bir çalışma gereği ortaya çıkmıştır. En önemli tespit; Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte, dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır. “Çevreye rağmen kalkınmanın sağlanamayacağı, kalkınmanın ihmal edilmesi ile çevrenin korunamayacağı”dır.

Rio Zirvesi’nin sonunda: Çölleşme İle Mücadele Sözleşmesi Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kyoto Protokolü (1997)

TÜRKİYE’NİN ÖZEL KOŞULLARI OECD üyesi,G-20 üyesi, AB’ne aday ülke, OECD, AB ve BMİDÇS EK-I ülkeleri arasında en yüksek nüfus artış hızına sahiptir. OECD ve BMİDÇS EK-I ülkeleri arasında; kişi başı sera gazı emisyonu ve kişi başı birincil enerji tüketimi miktarında en düşük değere sahiptir. •İklim Değişiklinin olumsuz etkilerinden en çok etkilenecek bölgeler arasında yer alan Akdeniz Havzasında yer almaktadır. (IPCC 4. Değerlendirme Raporu-2007) Kümülatif sera gazı emisyonları dünya emisyonlarının yalnızca %0.4’üdür.

Türkiye UNFCCC (Sözleşme) 24 Mayıs 2004 2001 - Marakeş COP.7 26/CP.7 taraflar Türkiye’nin Özel Koşullarını tanımaya davet edildi Kyoto Protokolü 26 Ağustos 2009 2008-2012 Birinci taahhüt döneminde herhangi bir azaltım taahhüdü yok.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOORDİNASYON KURULU İklim değişikliğinin zararlı etkilerinin önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması, yapılacak çalışmaların daha verimli olabilmesi, kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşları arasında koordinasyon ve görev dağılımının sağlanması ve ülkemizin şartları da dikkate alınarak uygun iç ve dış politikaların belirlenmesi amacıyla 2001/2 sayılı Genelge ile oluşturulmuş Çevre ve Şehircilik Bakanı’nın başkanlığında Dışişleri Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığının müsteşar düzeyinde temsilcileri, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı ve Türk Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) Genel Sekreterinden oluşur.

KOORDİNASYON KURULU TEKNİK ÇALIŞMA GRUPLARI •   İklim Değişikliğinin Etkilerinin Araştırılması (DMİ Gn.Md) •   Sera Gazları Emisyon Envanteri (Türkiye İstatistik Kurumu) •   Sanayi, Konut, Atık Yönetimi ve Hizmet Sektörlerinde Sera Gazı Azaltımı (Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı) •   Enerji Sektöründe Sera Gazı Azaltımı (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı) •   Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı (Ulaştırma Bakanlığı) •   Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık  (Orman Genel Müdürlüğü) •    Politika ve Strateji Geliştirme (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) •    Eğitim ve Kamuoyunu Bilinçlendirme (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) •    İklim Değişikliğine Uyum (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü) •    Finansman ve Teknoloji Transferi (Kalkınma Bakanlığı) •    Karbon Piyasaları (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı)

Sözleşme’nin nihai amacı; SÖZLEŞMENİN UYUM HÜKÜMLERİ Sözleşme’nin nihai amacı; Sözleşme’nin ilgili hükümlerine göre, atmosferdeki sera gazı birikimlerini, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı etkiyi önleyecek bir düzeyde tutmayı başarmak” “Böyle bir düzeye, ekosistemlerin iklim değişikliğine doğal bir şekilde uyum sağlamasına, gıda üretimini tehdit etmeyecek ve ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir şekilde devamına izin verecek bir zaman dahilinde ulaşılmalıdır” Madde 2

SÖZLEŞMENİN UYUM HÜKÜMLERİ Tüm taraflar, kendi ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklarını ve özgün ulusal ve bölgesel kalkınma önceliklerini, hedeflerini ve koşullarını dikkate alarak: İklim değişikliği etkilerine uyum hazırlığında işbirliği yapacak, kıyı kuşağı yönetimi, su kaynakları ve tarım ve özellikle Afrika'daki gibi kuraklık, çölleşme ve sellerden etkilenen alanların korunması ve rehabilitasyonu için uygun ve entegre planlar hazırlayacak ve geliştireceklerdir. Madde 4.1(e)

SÖZLEŞMENİN UYUM HÜKÜMLERİ İklim değişikliğini azaltmak ve değişikliğe uyum sağlamak amacıyla alınan önlemler ve uygulanan projelerin ekonomi, halk sağlığı ve çevre kalitesi üzerinde zararlı etkilerini en aza indirmek amacıyla, örneğin ulusal düzeyde hazırlanacak etki değerlendirmeleriyle, uygun metodlar uygulamak suretiyle, iklim değişlikliği değerlendirmelerini kendi sosyal, ekonomik ve çevresel politikalar ve eylemleri çerçevesinde mümkün olan en geniş şekilde dikkate alacaklardır. Madde 4.1(f)

SÖZLEŞMENİN UYUM HÜKÜMLERİ Gelişmiş ülke Tarafları ve Ek-II'de yer alan diğer gelişmiş Taraflar, ayrıca, iklim değişikliğinin zararlı etkilerine en fazla açık gelişmekte olan ülkelerin bu zararlı etkilere uyum sağlamak için yapacakları masrafların karşılanmasına yardım edeceklerdir. Madde 4.4

SÖZLEŞMENİN UYUM HÜKÜMLERİ Taraflar, teknoloji finansmanı ve transferiyle ilgili eylemlerinde, en az gelişmiş ülkelerin özgün ihtiyaç ve durumlarını tümüyle dikkate alacaktır. Madde 4.9

İklim değişikliği nedir? “İklim değişikliği”, karşılaştırabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan değişiklik... UNFCCC, (1992)

KÜRESEL ORTALAMA YÜZEY SICAKLIKLARI SAPMALARI

ETKİLENEBİLİRLİĞİ ANLAMAK Etkilenebilirlik Potansiyel etki Uyum Kapasitesi Maruz Kalma Hassaslık Vulnerability is the degree to which a system is susceptible to, and unable to cope with, adverse effects of climate change, including climate variability and extremes. Vulnerability is a function of the character, magnitude, and rate of climate change and variation to which a system is exposed, its sensitivity, and its adaptive capacity. (IPCC 4AR)Chart source: UNEP The chart represents a schematic of how these concepts are interconnected. Chart source: Australian government: Climate change risk and vulnerability report

ETKİLENEBİLİRLİĞİN BOYUTLARI İklim Değişikliğinden etkilenebilirlik Coğrafi konum Meslek Sosyal statü Cinsiyet Eğitim Sağlık durumu ve engellilik Yaş Göç durumu

Uyum önlemlerinin uygulanması BAŞA ÇIKMA ARALIĞI Başa çıkma aralığı Sabit iklim Değişen iklim Geçmiş Bugün Gelecek Uyum önlemlerinin uygulanması Planlama dönemi Etkilenebilirlik Kritik eşik Sıcaklık Coping range refers to the variation in climatic stimuli that a system can absorb without producing significant impacts (IPCC, 2001). Coping occurs in the short-term as a reactive adjustment. The chart above is a stylized situation in which climate change increasingly tests the ‘coping capacity’ of an existing system. Adaptive measures can help increase the coping capacity of the system. Systems also have a capacity to improve their ability to cope over time as a reaction to climate pressures, known as autonomous adaptation. Chart source: Australian government: Climate change risk and vulnerability report

İklim Değişikliği Bizi Nasıl Etkiliyor? İklim değişikliğinin etkileri her yörede coğrafi ve mevcut iklim yapısına bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Etkisi her ne şekilde olursa olsun, iklim şartlarının değişmesi doğal kaynaklardan sosyo-ekonomik yapıya kadar insana dair birçok alanı etkilemektedir.

Yağış düzeninin değişmesi su sıkıntısı ve/veya sellere yol açabilecek

Su, toprak gibi doğal kaynaklara dayanan tarımsal yapı ve ürün deseni etkilenebilecek

Artan sıcaklıklar nedeniye bitkisel üretim dönemlerini değiştirip gıda güvenliğini tehdit edebilecek bulaşıcı hastalıklara neden olan etkiler artabilecek hassas ekosistemlerin ve türlerin yok olmasına sebep olabilecek orman yangınlarının sıklığı artabilecek kar yağış ve erime dönemlerinin değişimi nedeniyle sel ve taşkın gibi doğal afetler artabilecek

Deniz seviyesinin yükselmesi kıyı bölgelerinde özellikle deltalara zarar verebilecek

Doğaya dayalı tarım ve hayvancılık gibi sektörlerde çalışan kesimlerin geçim kaynakları tehdit altına girebilecek

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİSİ Fakir ve Gelişmekte Olan Ülkeler; Aşırı Nüfus yoğunluğu, (mevcut üretim, gelir ve doğal kaynaklarla doğrudan ilişkilidir) Ekolojik yapının zayıflaması, (arazi bozunumu ve parçalanması) İklim-hassas sektörlere arışı bağımlılık, (tarım, ormancılık, balıkçılık gibi) Ekonomik refah seviyesi, Toplumsal tabakalar arasında doğal kaynaklara ve refaha erişimde eşitsizlikler,

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİSİ Zayıf sosyo-kültürel, altyapısal, finans/piyasa yapıları, yasal ve idari kurumlar yapılar, Teknoloji, uzmanlık, insan kaynakları darboğazları Yetersiz sağlık koşulları gibi sebeplerle İklim değişikliğinin etkilerine karşı daha hassas olup uyum kapasiteleri de gelişmiş ülkelerden daha düşüktür.  

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE İNSANOĞLUNUN TEPKİLERİ Azaltım (mitigasyon) İklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarının kontrol altına alınması, azaltılması ve tutulmasına yönelik önlemler Uyum (adaptasyon) İklim olaylarının (risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması süreci...  

İklim Değişikliğine Uyum İklim olaylarının ve risklerinin etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması süreci...

Uyum “Yumuşak” uyum (soft adaptation): “Yumuşak” uyum sağlama önlemleri, bilgi, kapasite oluşturma, politika ve strateji belirleme ve kurumsal düzenlemelere ağırlık verir. “Sert” uyum (hard adaptation): “Sert" uyum sağlama önlemleri, setler, deniz duvarları ve takviye edilmiş binalar gibi sermaye mallarını içeren belirli teknolojiler ve önlemlerin kullanılmasını içerir.

SGE Kaynak ve Yutakları ile İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ (Değişkenlik Dahil) İnsan Müdahalesi Maruz Kalma HASSAİYETLER ETKİLER Başlangıç Etkileri AZALTIM SGE Kaynak ve Yutakları ile Tabii Uyum Kalıcı veya Net Etkiler Etki ve Hassasiyetlere karşı Planlanmış UYUM Politik Düzenlemeler

Uyumun 3 temel özelliği ÇAPRAZ KESEN ULUSAL POLİTİKA Disiplinler - arası Kuruluşlar – arası Sektörler – arası ULUSAL POLİTİKA Ulusal kaynakların planlanması Etkin kurumlar, yasalar ihtiyacı YEREL POLİTİKA/EYLEM

İklim Değişikliğine Uyum; Toplumların/kurumların değişen iklim koşulları ile başa çıkabilmeleri için, iklim değişikliğinin etkilerini öngörmelerine, iklimsel belirsizliklere karşı kendilerini koruyacak önlemleri belirlemelerine, bu önlemleri gerçekleştirmeye yönelik plan yapabilmeleri ve/veya mevcut planları ve stratejileri iklim değişikliğinin etkilerini de göz önüne alacak şekilde yenileyerek geliştirmelerine, önlemleri eyleme dönüştürebilmelerine dayanır.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM GEREKLİLİĞİ İklim değişikliğine sebep olan emisyonlar azaltılsa ve hatta hemen şimdi kesilse bile atmosferde kalan sera gazları, iklim olaylarını değiştirmeye devam edecektir. İklim değişikliği bir kalkınma sorunudur. İklim değişikliğinin etkilerinden en fazla etkilenecek gruplar yoksullar ve yoksul bölgelerdir. Bu nedenle, ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri ve riskleri en aza indirmek için iklim değişikliğine uyum sağlamak gerekmektedir. “Sera gazı salımlarının azaltılması ve uyum çalışmalarının ekonomik maliyeti, iklim değişikliğinin vereceği zararın maliyetinden çok daha düşük olacak.”(Dördüncü IPCC Raporu, 2007)

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM GEREKLİLİĞİ İklim değişikliğinden tamamen kaçınmak mümkün değil Hazırlıklı ve öngörülü uyum önlemleri zorda kalındığında, son anda acilen yapılan uyum/iyileştirme önlemlerinden hem daha etkili hem daha az maliyetlidir. İklim değişikliği tahminlerden öte ani ve şiddetli değişikliklere neden olacak. Beklenilmeyen doğal olaylar olacak. İklim değişkenliğine ve aşırı atmosferik olaylara daha iyi uyum sağlayarak hemen fayda elde etmek mümkündür. Yanlış uyum ve politika önlemlerini kaldırarak ta hemen fayda sağlamak mümkündür. İklim değişikliği tehditlerle birlikte fırsatlarda getirecek. İklim değişikliği gelecekte faydalar sağlayacak.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUMUN 3 DAYANAK NOKTASI POLİTİKA (SONUÇ 1) Mevcut politikaların iklim değişikliğine uyum çerçevesinde etkin uygulanmasına ve Yeni politikaların ve stratejilerin geliştirilmesine yönelik gerekli kapasitenin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi. BİLİM (SONUÇ 2) Mevcut en iyi teknolojilerin ve verilerin kullanılarak uyum çabalarını destekleyici araçların oluşturulmasına ve Bilginin toplumun her seviyesine ulaştırılabilmesine yönelik gerekli kapasitenin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi. UYGULAMA (SONUÇ 3) Yerelden merkeze değişen ölçek ve seviyelerde uyuma yönelik uygulamaların gerçekleştirilmesine ve Süreçlerin ekonomik, sosyal ve çevresel açılardan izlenmesine ve değerlendirilmesine yönelik gerekli kapasitenin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İnsan kaynaklı iklim değişikliği ile sürdürülebilir kalkınma arasında doğrudan bir ilişki mevcuttur. İklim Değişikliği BKHne ulaşmaya Ülkelerin kalkınmasına, fakirliği ortadan kaldırma çabalarına Sürdürülebilir kalkınma çabalarına bir tehdittir.

BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ (MDGs) Aşırı yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması Evrensel ilköğretimin gerçekleştirilmesi Toplumsal cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi ve kadınların güçlendirilmesi Çocuk ölümlerinin azaltılması Anne sağlığının iyileştirilmesi HIV/AIDS, sıtma ve öteki hastalıklarla mücadele edilmesi Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması Kalkınma için küresel bir ortaklık geliştirilmesi

Görev ve Sorumluluklar İklim Değişikliğine Uyum Şube Müdürlüğü Görev ve Sorumluluklar İklim değişikliğinin etkileri, etkilenebilirlik ve uyum konularında uluslararası sözleşme ve kuruluşlar kapsamında ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamak, politika ve stratejiler geliştirmek ve yasal mevzuat hazırlamak, İklim değişikliğinin etkileri, etkilenebilirlik ve uyum konusunda ulusal ve bölgesel işbirliği çalışmalarının koordinasyonunu yapmak, İklim değişikliğine uyuma yönelik finansman ve teknoloji transferi konularında ulusal koordinasyon yapmak, İlgili uluslararası kuruluşlar nezdinde ulusal odak noktalığı görevlerini yürütmek, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Protokolleri altında geliştirilen proje ve piyasa temelli faaliyetler ile ilgili ulusal yetkili birim görevini yürütmek,  Daire başkanlığınca verilecek diğer görevleri yapmak İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Haziran 1992’de yapılan BM Cevre ve Kalkınma Rio Konferansı’nda imzaya açılmıştır. 39

Ana Faydalanıcı: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı Toplam Bütçe: 7.000.000 $ Süresi: 3 Yıl Ana Faydalanıcı: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Doğrudan İlgili Kuruluşlar: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, T.C. Kalkınma Bakanlığı Proje Yürütücü Ortakları: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)

BM Ortak Programı’nın Hedefi BM Ortak Programı’nın Amacı İklim değişikliğine uyumun, sürdürülebilirlik yolunda ve Türkiye’nin kalkınma hedefleri çerçevesinde ulusal, bölgesel ve yerel politikalara, entegre edilmesi BM Ortak Programı’nın Amacı Türkiye’nin iklim değişikliğinin etkileriyle mücadele edebilmesi ve yönetebilmesi için gerekli stratejilerin oluşturulması ve Türkiye’nin kırsal ve kıyı alanları gelişimini tehdit edebilecek iklim değişikliği risklerini yönetebilmek için kapasite geliştirilmesi

Ortak Programın Sonuçları Ulusal İklim Değişikliği Uyum Stratejisi İklim Değişikliğine Uyumun yasal mevzuatlarda yer alması Bireyden (çocuk, genç, kadın öncelikli) her seviyede paydaşlarda farkındalık yaratılması ve teknik kapasitenin geliştirilmesi Ulusal Temiz Üretim ve Eko-verimlilik Merkezi Sanayi sektöründe suyun verimli kullanılması örnekleri Yeni iklim modelleri İklim Değişikliği bilgi portalı (http://agora.itu.edu.tr) Kuraklık ve Taşkın Bilgi Yönetimi Sistemi Güçlendirilmiş taşkın ve kuraklık yönetimi kapasitesi Seyhan Nehri Havzasında Topluma Dayalı Uyum Hibe Programı Seyhan Nehri Havzası İklim Değişikliği Uyum Stratejisi İklim değişikliğine uyumun BM örgütlerinin programlarında yer alması As formulated with and agreed by the Turkish Government, highlights three core areas, through which UNDP will support the implementation of Turkey's development agenda through project implementation and policy advice. 1)capacity building for democratic governance; 2)action and advocacy for poverty reduction; and 3)environment and sustainable development. with special emphasis on the role of women, private sector, capacity development and information and communication technology in its policies and programmes.

Proje Adı Proje Sahibi 1 Seyhan Nehri Havzası’nda Hayvansal Üretim ve Çevresel Faaliyetlerin İklim Değişikliğine Adaptasyonu Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zooloji Bölümü 2 Çiftçilerin Su ve Enerji Kısıntısına Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Sarız Kaymamalığı Köylere Hizmet Götürme Birliği 3 İklim Değişimine Uyum Çerçevesinde Seyhan Havzası Yüzey Suyu Kaynakları Potansiyelinin Saptanması, Taşkın Risklerinin Belirlenmesi ve İdare Edilmesine Yönelik Su Yönetim Politikalarının Geliştirilmesi Devlet Su İşleri VI. Bölge Müdürlüğü 4 İyi Tarım Sağlıklı Toplum Adana Ticaret Borsası 5 Adana İli Yüreğir İlçesi Halkının İklim Değişikline Uyum Kapasitesinin Oluşturulması, Desteklenmesi ve Geliştirilmesi Yüreğir Belediyesi 6 Çatalan İçme Suyu Havzası’nda Doğal Kaynakların Sürdürülebilirliği İçin Doğru Tarım Tekniklerinin Geliştirilmesi Adana Tarım İl Müdürlüğü 7 İklim İzcileri Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği Adana Şubesi 8 Kayseri İli’nde İklim Değişikliği Nedeni İle Tarımsal Üretimde Karşılaşılacak Risklere Karşı Bölge Çiftçisinin Eğitim Yoluyla Bilinçlendirilmesi Kayseri Tarım İl Müdürlüğü 9 İklim Değişikliğine Bağlı Olarak Balıkların Üreme Döneminde Oluşan Değişimlerin İzlenmesi ve Balıkçılık Yönetimine Uyarlanması Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi 10 Adana, Niğde Yerel Küresel İklim Değişikliği Etkileri İzleme ve Tahmin Etme İşbirliği Ağının ve Bu Ağa Altyapı Teşkil Edecek İnternet Bazlı Küresel İklim Değişikliği Etkileri İzleme Coğrafi Karar Destek Sisteminin Tasarlanması ve Kurulması Adana Valiliği İl Çevre Orman Müdürlüğü 11 Kuraklığa ve Tuzluluğa Dayanıklı Yöresel Sebze Genotiplerinin Belirlenmesi ve Korunması Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü 12 Seyhan Nehri Havzası’ndaki Yoksul Çiftçiler ve Kadınlara Yönelik “Süt Üretimi Amaçlı Saanen Süt Keçisi Yetiştiriciliği” İç Anadolu Kuraklıkla Mücadele ve Ekolojik Yaşam Derneği 13 Bulaşıcı Hastalıklar İzlem ve Kontrol Sistemi Çukurova Üniversitesi Tropikal Hastalıklar Araştırma ve Uygulama Merkezi 14 Seyhan Havzası’nda Orman Ekosistemlerinin ve Ormancılığın İklim Değişikliği’ne Uyum Sağlaması: Ekosistem Hizmetleri (Sosyal), Biyolojik Çeşitlilik (Çevresel) ve Orman Ürünleri (Ekonomik) Adana Orman Bölge Müdürlüğü 15 Seyhan Deltası’nda Küresel İklim Değişikliğine Bağlı Deniz Seviyesi Yükselmesine Uyum ve Etkilerin Azaltılması Kuş Araştırmaları Derneği Adana Şubesi 16 Kayseri İli’nde İklim Değişikliğinin Olası Etkileri Konusunda Kırsal Halkın Bilinç Düzeyinin Arttırılması Kayseri ve Köyleri Eğitim ve Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği 17 Yeni Teknoloji Kullanarak Pınarbaşı Sulamalarında Tasarruf Karaboğaz, Kılıçmehmet, Büyükpotuklu Sulama Birliği 18 Haydi Kızlar Fotoğraf Çekelim Genç Doğa Derneği

PLANLANAN PROJELER Adı: TÜRKİYE’DE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM İLE İLGİLİ BÖLGESEL VE SEKTÖREL ETKİLENEBİLİRLİĞİN BELİRLENMESİ PROJESİ   Yeri: TÜRKİYE (HAVZALAR / ALT HAVZALAR) Sektörü: ÇEVRE, TARIM, SULAMA, İÇME-KULLANMA SUYU, ENERJİ, SANAYİ Projenin Türü: EKONOMİK, ÇEVRESEL VE SOSYAL GELİŞME, BÖLGESEL VE KIRSAL KALKINMA Projeyi Yürütecek Kurum/Kuruluş: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Koordinatör), Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

PLANLANAN PROJELER Adı: İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİ VE UYUM KONUSUNDA FARKINDALIĞIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ   Yeri: ANKARA Sektörü: ÇEVRE, EĞİTİM, TARIM, SULAMA, SU ÜRÜNLERİ, TURİZM, SAĞLIK, SANAYİ, TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA Projenin Türü: EKONOMİK, ÇEVRESEL VE SOSYAL GELİŞME, BÖLGESEL VE KIRSAL KALKINMA Projeyi Yürütecek Kurum/Kuruluş: ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

Ulusal Uyum Stratejisi Nedir? Uyum etkinliklerinin eşgüdümüne katkıda bulunmak amacıyla hazırlanan; ülkelere özgü etkilerin saptanması, farklı kurumların ve idari araçların devreye sokulmasının yanı sıra, iş dünyası ve sivil toplum aktörlerinin de geniş katılımıyla ulusal, yerel ve bölgesel düzeyde iklim değişikliğine uyum faaliyetlerini içeren ve yönlendiren politika belgesidir.

UYUM STRATEJİLERİ ÖNERİLERİ Güçlendirilmiş planlama uygulamalarının tanıtımı Yeni araştırma ve veri sistemleri Yeni altyapı ve kısıtlamalar Yeni teknoloji Farkındalık yaratma ve eğitim Erken uyarı sistemleri Sigorta ve acil durum önlemleri Acil durum planlaması

ÖNE ÇIKAN ETKİLENEBİLİRLİKLER Katılımcı süreç ile ortaya çıkan etkilenebilirlik konuları: Su Kaynakları Yönetimi Tarım ve Gıda Güvencesi Doğal Afet Risk Yönetimi Ormancılık, Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Halk Sağlığı Ortak/Kesişen Konular Kapasite Artırımı ve Farkındalık Teknoloji, Araştırma ve Geliştirme Finans Politikaları ve Finansal Mekanizmalar Yönetişim, Koordinasyon, İzleme ve Değerlendirme Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

kadir.demirbolat@csb.gov.tr www.iklim.csb.gov.tr Teşekkür ederim… İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI kadir.demirbolat@csb.gov.tr www.iklim.csb.gov.tr Teşekkür ederim…

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM ULUSAL STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI TÜRKİYE’NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM ULUSAL STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI

Su Kaynakları Yönetimi (1) STRATEJİK AMAÇ 1. SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİ POLİTİKALARINA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİNE UYUM YAKLAŞIMININ ENTEGRE EDİLMESİ Hedef 1.1. İklim değişikliğine uyum konusunun mevcut strateji, plan ve mevzuata entegrasyonunun sağlanması (8 Eylem, 2011 -2020) STRATEJİK AMAÇ 2. SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİNDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM KONUSUNDA KURUMLAR ARASI İŞBİRLİĞİ, EŞGÜDÜM VE KAPASİTENİN GÜÇLENDİRİLMESİ Hedef 2.1. Su kaynaklarının yönetiminde yetkili ve ilgili olan kurum ve kuruluşların kurumsal kapasitelerinin artırılması (4 Eylem, 2011 -2013) Hedef 2.2. Finansman politikalarının ve uygulamaların geliştirilmesi (6 Eylem, 2011 -2020)

Su Kaynakları Yönetimi (2) STRATEJİK AMAÇ 3. SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİNDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİNE UYUMUN SAĞLANMASI İÇİN AR - GE VE BİLİMSEL ÇALIŞMALARIN GELİŞTİRİLMESİ VE YAYGINLAŞTIRILMASI Hedef 3.1. İklim değişikliğinin etkilerinin izlenmesi için mevcut sistemlerin güçlendirilmesi ve yeni sistemlerin oluşturulması (3 Eylem, 2011 -2020) Hedef 3.2. Su kaynakları ve kıyı yönetiminin iklim değişikliğinden etkilenebilirliklerinin belirlenmesi, uyum seçeneklerinin geliştirilmesi, izleme sonuçlarına göre periyodik revizyonların yapılması (4 Eylem, 2011 -2020) STRATEJİK AMAÇ 4. SU HAVZALARINDA SU KAYNAKLARININ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM İÇİN BÜTÜNCÜL YÖNETİMİ Hedef 4.1. Su kaynaklarının havza temelinde geliştirilmesine yönelik çalışmaların, bütüncül bir yaklaşımla ve değişen tüketim taleplerini karşılamakta esneklik sağlayan bir şekilde planlanması (4 Eylem, 2012 -2020) Hedef 4.2. Kentlerin su yönetiminin iklim değişikliğine uyum bakış açısı ile ele alınması (7 Eylem, 2011 -2020)

Su Kaynakları Yönetimi (3) STRATEJİK AMAÇ 5. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE DİRENCİ ARTIRICI EKOSİSTEM HİZMETLERİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ DİKKATE ALINARAK PLANLANMASI Hedef 5.1. Hidrolik ve jeotermal enerji kaynaklarının iklim değişikliğine uyum bakış açısıyla planlanması (2 Eylem, 2011 -2015)

Tarım Sektörü ve Gıda Güvencesi (1) STRATEJİK AMAÇ 1.İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİNE UYUM YAKLAŞIMININ TARIM SEKTÖRÜ VE GIDA GÜVENCESİ POLİTİKALARINA ENTEGRE EDİLMESİ Hedef 1.1. Mevcut strateji ve eylem planları ile yasal düzenlemelerin iklim değişikliğine uyum bakımından gözden geçirilmesi (4 Eylem, 2011 -2015) Hedef 1.2. Kurumlar arasında imzalanmış olan protokollerin iklim değişikliğine uyum bakış açısıyla gözden geçirilmesi (2 Eylem, 2011 -2012) STRATEJİK AMAÇ 2. TARIMDA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUMUN SAĞLANMASI İÇİN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME (AR-GE) VE BİLİMSEL ÇALIŞMALARIN GELİŞTİRİLMESİ VE YAYGINLAŞTIRILMASI Hedef 2.1. Ürün, toprak ve suyun etkin yönetimine ilişkin Ar-Ge faaliyetlerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması Hedef 2.2. Ar-Ge ve bilimsel çalışma yapan kuruluşların kapasitelerinin ve sayılarının artırılması (4 Eylem, 2011 -2015) Hedef 2.3. İklim değişikliğinin etkilerini dikkate alan ‘Toprak ve Arazi Veri Tabanı ile Arazi Bilgilendirme Sistemi’nin oluşturulması (4 Eylem, 2011 -2015) Hedef 2.4. Tarımsal kuraklıklar için afet analizinin yapılması ve izlenmesi (2 Eylem, 2011 -2014) Hedef 2.5. İklim değişikliğinin tarım sektöründeki sosyo-ekonomik etkilerinin belirlenmesi (4 Eylem, 2011 -2015)

Tarım Sektörü ve Gıda Güvencesi (2) STRATEJİK AMAÇ 3. TARIMSAL SU KULLANIMININ SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ŞEKİLDE PLANLAMASI Hedef 3.1. Tarımda su yönetiminin etkinleştirilmesi (4 Eylem 2011-2014) STRATEJİK AMAÇ 4. TOPRAK VE TARIMSAL BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİNE KARŞI KORUNMASI Hedef 4.1. Toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik verimliliğinin iklim değişikliğinin etkilerine karşı korunması (4 Eylem 2011 – sürekli) Hedef 4.2. İklim değişikliğinin etkilerine uyum için tarımsal biyolojik çeşitlilik ve kaynakların korunması (4 Eylem 2011-2015) Hedef 4.3. İklim değişikliğine uyum çalışmalarında tarımsal verimliliğin artırılması amacıyla arazi toplulaştırması çalışmalarının tamamlanması (3 Eylem 2011-2015)

Tarım Sektörü ve Gıda Güvencesi (3) STRATEJİK AMAÇ 5. TARIMDA UYUM SEÇENEKLERİ KONUSUNDA TÜRKİYE’DE KURUMSAL KAPASİTE VE KURUMLAR ARASI İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ Hedef 5.1. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kuruluşların kapasitelerinin iklim değişikliği ile mücadele ve uyum konularında geliştirilmesi ve kurumlar arası işbirliğinin geliştirilmesi (5 Eylem 2011 – 2015) Hedef 5.2. Tarım sektörüne iklim değişikliğinin etkileri ve uyum yaklaşımları konusunda sivil toplumun bilinçlendirilmesi (4 Eylem 2011 – 2015)

Ekosistem Hizmetleri, Biyolojik Çeşitlilik ve Ormancılık (1) STRATEJİK AMAÇ 1. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM YAKLAŞIMININ EKOSİSTEM HİZMETLERİ, BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE ORMANCILIK POLİTİKALARINA ENTEGRE EDİLMESİ Hedef 1.1. Mevcut stratejilerin iklim değişikliği etkilerine uyum için gözden geçirilmesi (5 Eylem 2011 – 2015) STRATEJİK AMAÇ 2.İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE EKOSİSTEM HİZMETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ VE İZLENMESİ Hedef 2.1. İklim değişikliğinin orman alanlarındaki türler üzerine etkileri açısından tespiti ve izlenmesi (5 Eylem 2011 – 2015) Hedef 2.2. Orman alanlarında iklim değişikliğinin etkilerinden kaynaklanan arazi kullanım değişiminin tespit edilmesi (5 Eylem 2011 – 2015) Hedef 2.3. Orman ekosistemlerinin sağlığının izlenmesi (3 Eylem 2011 – 2015) Hedef 2.4. Korunan alanlarda iklim değişikliğinin etkilerini belirleme ve izlemeye yönelik araştırma ve geliştirme çalışmalarının yapılması (4 Eylem 2011 – 2015)

Ekosistem Hizmetleri, Biyolojik Çeşitlilik ve Ormancılık (2) STRATEJİK AMAÇ 2.İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE EKOSİSTEM HİZMETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ VE İZLENMESİ (devam) Hedef 2.5. Orman köylülerinin sosyo-ekonomik kalkınmasında iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin dikkate alınması ve bu yolla kırsal kalkınmaya destek olunması (2 Eylem 2011 – 2015) Hedef 2.6. Dağ, step, iç su, deniz kıyı ekosistemlerinde ve sağladıkları ekosistem hizmetlerinde iklim değişikliği etkilerinin belirlenmesi, izlenmesi, iklim değişikliğine uyuma yönelik önlemlerin geliştirilmesi (9 Eylem 2011 – 2015) Hedef 2.7. Deniz ve kıyı alanları yönetimi çerçevesine iklim değişikliğine uyumun entegre edilmesi (3 Eylem 2011 – Sürekli) Hedef 2.8. Ormanların yangınlara karşı korunması (4 Eylem 2011 – 2015)

Doğal Afet Risk Yönetimi STRATEJİK AMAÇ 1. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE BAĞLI DOĞAL AFETLERİN YÖNETİMİ İÇİN TEHDİT VE RİSKLERİN BELİRLENMESİ Hedef 1.1. İklim değişikliğine bağlı sel, taşkın, çığ, heyelan vb. doğal afet risklerinin tespit edilmesi (5 Eylem 2011-2020) Hedef 1.2. İklim değişikliğine bağlı doğal afetlerle ilgili mevzuatın gözden geçirilmesi ve uygulama esaslarının belirlenmesi (5 Eylem 2013-2015) STRATEJİK AMAÇ 2. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE BAĞLI DOĞAL AFETLERDE MÜDAHALE MEKANİZMALARININ GÜÇLENDİRİLMESİ Hedef 2.1. İklim değişikliğine bağlı doğal afetlere müdahalede taşra teşkilat kapasitelerinin güçlendirilmesi ve tatbikat yapabilme düzeyine eriştirilmesi (2 Eylem 2011-2015) Hedef 2.2. İklim değişikliğinin yaratabileceği afet riskleriyle mücadelede toplum temelli afet yönetiminin oluşturulması (3 Eylem 2011-2015) Hedef 2.3. İklim değişikliğinin yaratabileceği afet ve risk etkileri konusunda toplumsal bilinci ve katılımı yükseltecek eğitim çalışmalarının sürdürülmesi (2 Eylem 2011-2020)

İnsan Sağlığı STRATEJİK AMAÇ 1.İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDE MEVCUT VE GELECEKTEKİ ETKİLERİNİN VE RİSKLERİN BELİRLENMESİ Hedef 1.1. Aşırı hava olaylarının insan sağlığı üzerine etkilerinin araştırılması (2 Eylem 2011 – 2020) Hedef 1.2. İklim değişikliği, bulaşıcı hastalıklar ve sağlık riskleri arasındaki bağın araştırılması, izlenmesi ve olası önlemlerin belirlenmesi (3 Eylem 2011 – 2015) STRATEJİK AMAÇ 2. ULUSAL SAĞLIK SİSTEMİNDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KAYNAKLI RİSKLER İLE MÜCADELE KAPASİTESİNİN GELİŞTİRİLMESİ Hedef 2.1. Riskli bölgelerde acil müdahale eylem planlarının oluşturulması ve gerekli altyapının temini (5 Eylem 2011 – Sürekli) Hedef 2.2. İklim duyarlı sağlık risklerine karşı sağlık sektörü kuruluşlarının kapasitelerinin güçlendirilmesi (10 Eylem 2011 – 2020)

kadir.demirbolat@csb.gov.tr www.iklim.csb.gov.tr Teşekkür ederim… İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI kadir.demirbolat@csb.gov.tr www.iklim.csb.gov.tr Teşekkür ederim…