İçindekiler Giriş Semboller Devre Tanımlamaları Hava hazırlama üniteleri Manuel kontrol Silindirler Seri kontrol Valfler Çakışan sinyaller Operatörler 5/3 Valfler Logic Valfler Fonksiyonel ekipmanlar 2/2 Valfle silindir kontrolü Logic Çevrimler 3/2 Valfle silindir kontrolü 5/2 Valfle silindir kontrolü 5/3 Valfler

Semboller ISO 1219-1; Standart olarak belirlenmiş ana akış güç sembollerinin sınıfıdır Silindir çizimlerinde baz alınan değerler silindirin çapı, boyu ve bulunduğu konumudur Valflerin çizimlerinde ise baz alınan değerler valfin konum durumları ile konum değiştirme yöntemleridir Diğer tek konumlu ekipmanlarda ise bulunduğu konum belirtilmektedir

Semboller hava hat ekipmanları Manuel tahliyeli su ayrıştırıcı Otomatik tahliyeli su ayrıştırıcı Manuel tahliyeli filtre Otomatik tahliyeli filtre Yağlayıcı

Semboller hava hat ekipmanları Kurutucu Soğutucu Isıtıcı Isıtıcı ve soğutucu

Semboller ana hava ekipmanları Kompresör ve elektrik motoru M Hava toplama unitesi Küresel vana Hava giriş filtresi

Basınç regülatörleri Bir basınç regülatöründe standart olarak gösterilen yay regülatörün normal konumdaki duruşunu temsil ederken yapılabilecek ayarı ifade eder. Basınç regülatöründeki kesikli çizgi ise yaya tepki olarak alınan çıkıs hattındaki havayı temsil edip buradan ortama açılan hat ise fazla basıncın tahliye görevini üstlenir. Ayarlanabilir regülatör Ayarlanabilir regülatörün manamotre ile birlikte gösterimi

Filtre Regülatör Yağlayıcı FRL şeması FRL sembolü

Basınç eksoz valfleri Bir basınç eksoz valfinin sembolünde ayar yayı ile hattın kapalı olduğu akış çizgisini görürüz. Kesikli çizgi ise yaya tepki olarak alınan çıkış hattındaki havayı temsil edip buradan ortama açılan hat ise fazla basıncın tahliye görevini üstlenir. Ayarlanabilir eksoz valfi Sabit ayarlı eksoz valfi

Silindirler sembolleri Silindir sembolleri istenilen boyutta çizilebilir Çizilen sembollerde piston ve mili istenilen konumda gösterilebilir “l”

Silindir sembolleri Tek etkili Tek etkili önden yaylı Tek etkili arkadan yaylı Manyetik tek etkili önden yaylı Manyetik tek etkili arkadan yaylı

Silindir sembolleri Tek etkili yaysız Tek etkili içten stroklu dıştan kuvvet etkili Tek etkili dıştan stroklu dıştan kuvvet etkili Manyetik tek etkili içten stroklu dıştan kuvvet etkili Manyetik tek etkili dıştan stroklu dıştan kuvvet etkili

Silindir sembolleri Çift etkili Çift etkili ayarlanabilir yastıklı Çift etkili çift milli Çift etkili manyetik Çift etkili milsiz

Silindir sembolleri Açısal silindirder Çift etkili yarı açısal silindir Tek etkili açısal silindir Çift etkili açısal silindir

Valf sembolleri Bir valfin fonksiyonu kesirli rakamlarla ifade edilir ör; 3/2, valfin 3 yollu ve 2 konumlu olduğunu anlıyoruz

Valf sembolleri 3/2 bir valfte 3 yolun (normalde hava giriş, çıkış ve eksoz) ve 2 konumun (normal konum ve uyarılı konum) oldugu ifade edilir Aşağıdaki iki kutu tek bir valfi ifade eder uyarılı normal

Valf sembolleri Bu iki sembol birleştirilerek valfin sembolü elde edilir uyarılı normal

Valf sembolleri Bu iki sembol birleştirilerek valfin sembolü elde edilir uyarılı normal

Valf sembolleri Elde ettiğimiz sembol sayesinde valfimizin hangi konumda olduğunu anlıyoruz normal

Valf sembolleri Elde edilen bu sembole uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşlıyor

Valf sembolleri Elde edilen bu sembole uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşlıyor Uyarı hattı buton sayesinde Normal hat yay sayesinde

Valf sembolleri Elde edilen bu sembole uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşlıyor Uyarı hattı buton sayesinde Normal hat yay sayesinde

Valf sembolleri Elde edilen bu sembole uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşlıyor

Valf sembolleri Elde edilen bu sembole uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşlıyor

Valf sembolleri Elde edilen bu sembole uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşlıyor

Valf sembolleri 5/2 bir valfte 5 yolun (normalde hava giriş, 2 çıkış ve 2 eksoz) ve 2 konumun (normal konum ve uyarılı konum) olduğu ifade edilir Aşağıdaki iki kutu tek bir valfi ifade eder

Valf sembolleri Birleştirilen bu kutulara uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşılıyor

Valf sembolleri Birleştirilen bu kutulara uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşılıyor

Valf sembolleri Birleştirilen bu kutulara uyarı hatlarımızı da ekleyerek valfimizin hangi uyarı ile hangi konumda olacağı anlaşılıyor

Valf sembolleri Bu konumlar farklı yönlerde birleştirilerek normalde açık veya normalde kapalı hatta ters bağlantılı valfler elde etmemiz mümkündür Normalde kapalı Normalde açık

Valf sembolleri Bu konumlar farklı yönlerde birleştirilerek normalde açık veya normalde kapalı hatta ters bağlantılı valfler elde etmemiz mümkündür Ters bağlantılı

Semboller valfler 2/2 ; buton / yay 3/2 ; buton / yay 10 12 1 2/2 ; buton / yay 3/2 ; buton / yay 3/2 ; kol/kol valf 2 1 3 12 10 1 2 3 12 10

Semboller valfler 3/2 ; hava / hava 5/2 ; buton / yay 1 2 3 12 10 3/2 ; hava / hava 5/2 ; buton / yay 5/3 ; hava / hava ; orta konum yay dönüşlü 1 2 4 5 3 14 12 1 2 4 5 3

Semboller valfler Bir valfin fonksiyonu kesirli rakamlarla ifade edilir ör; 3/2. Burada valfin 3 yollu ve 2 konumlu olduğunu anlıyoruz Valfin sembolünde ise her konum durumu gösterilir Uyarı hattındaki numaralar ise; Valf 12 nolu hattan uyarı alıyorsa hava akış hattı 1 ile 2 arasında açıktır Valf 10 nolu hattan uyarı alıyorsa hava hattı 1’e açıktır fakat 0 ifadesi ile hattın diğer ucunun kapalı olduğunu ve akışın olmadığını anlıyoruz 2 12 10 3 1

Semboller valfler Bir valfin fonksiyonu kesirli rakamlarla ifade edilir ör; 3/2. Burada valfin 3 yollu ve 2 konumlu olduğunu anlıyoruz Valfin sembolünde ise her konum durumu gösterilir Uyarı hattındaki numaralar ise; Valf 12 nolu hattan uyarı alıyorsa hava akış hattı 1 ile 2 arasında açıktır Valf 10 nolu hattan uyarı alıyorsa hava hattı 1’e açıktır fakat 0 ifadesi ile hattın diğer ucunun kapalı olduğunu ve akışın olmadığını anlıyoruz 2 12 10 3 1

Semboller valfler Yanda 5/2 bir valf örneği verilmiştir Burada valf 5 yollu ve 2 konumludur Valf 14 nolu hattan uyarı aldığında 1 ile 4 hattı birbirine bağlanmış olur (bu uyarı aynı zamanda 2 ile 3 hattını da birbirine bağlamış olur) 12 nolu hattan uyarı alındığında ise 1 ile 2 hattı ve aynı zamanda 4 ile 5 hattı birbirine bağlanır 4 2 14 12 5 1 3

Semboller valfler Yanda 5/2 bir valf örneği verilmiştir Burada valf 5 yollu ve 2 konumludur Valf 14 nolu hattan uyarı aldığında 1 ile 4 hattı birbirine bağlanmış olur (bu uyarı aynı zamanda 2 ile 3 hattını da birbirine bağlamış olur) 12 nolu hattan uyarı alındığında ise 1 ile 2 hattı ve aynı zamanda 4 ile 5 hattı birbirine bağlanır 4 2 14 12 5 1 3

Operatörler Manuel Genel manuel kol Basma buton Pedal Çekme buton Basma/çekme buton Çevirme butonlu 27

Operatörler mekanik Pimli Basınçlı yaylı Pilot basınçlı makaralı Basınç farklı Tek yönlü makaralı konumlu 27

Operatörler Elektrikli Solenoid Solenoid pilot manuel uyarı ile dıştan pilotlu Solenoid pilot İçten veya dıştan herhangi bir uyarı belirtilmezse bunun içten olduğu algılanır Solenoid pilot manuel uyarı ile içten pilotlu 27

Semboller 5/3 valfler Asağıdaki valfler başlangıç konumundadır Tüm hatlar kapalı Çıkış hatları eksoza açık Çıkış hatları ana hatta açık

Semboller fonksiyonel ekipmanlar Çek valf Çift yönlü akış regülatörü Tek yönlü akış regülatörü ‘Ve’ valfi ‘Veya’ valfi Susturucu Susturuculu çabuk eksoz valfi Ayarlanabilir basınç anahtarı “Pressure switch” * ISO 1219-1 Old * Not: tercih edilen sembol

2/2 valfle silindir kontrolü

2/2 valfle silindir kontrolü Tek etkili bir silindirin kontrolünde 2/2 valf kullanılabilir Kullandığımız 2/2 valf yay etkisi ile normalde kapalı konumdadır Basma butonu sayesinde valfte konum değişikliği sağlanır Valflerden biri silindire hava tahliyesi yaparken diğeri silindir içerisindeki havanın eksoz yapmasını sağlar 2 1 12 10 12 10 1 2 İleri Geri

2/2 valfle silindir kontrolü İleri butonuna komut verildiğinde silindirin ileri hareketi sağlanır Valften silindir içerisine geçen hava valfin uyarısı kesilse de içeride kalıp silindiri ileri pozisyonda tutar Silindir içerisinde kalan hava geri butonuna uyarı verilmesi ile dışarı alınır ve bu sayede işlem tamamlanır 2 1 12 10 12 10 1 2 İleri Geri

2/2 valfle silindir kontrolü İleri butonuna komut verildiğinde silindirin ileri hareketi sağlanır Valften silindir içerisine geçen hava valfin uyarısı kesilse de içeride kalıp silindiri ileri pozisyonda tutar Silindir içerisinde kalan hava geri butonuna uyarı verilmesi ile dışarı alınır ve bu sayede işlem tamamlanır 2 1 12 10 12 10 1 2 İleri Geri

2/2 valfle silindir kontrolü İleri butonuna komut verildiğinde silindirin ileri hareketi sağlanır Valfimizden silindir içerisine geçen hava valfin uyarısı kesildiğinde dahi içerde kalıp silindiri ileri pozisyonda tutar Silindir içerisinde kalan hava geri butonuna uyarı verilmek suretiyle dışarı alınır ve bu sayede sistem ilk haline döner 2 1 12 10 12 10 1 2 İleri Geri

2/2 valfle silindir kontrolü Bu sistemde eğer geri butonuna sürekli uyarı verilirse ileri valfine uyarı verildiğinde hava ileri valfinden girip geri valfinden tahliye olacaktır 2 1 12 10 10 12 1 2 İleri Geri

2/2 valfle silindir kontrolü Silindir milinin hareketini kontrollü yapmak için valf ile silindir hattı arasına hız ayar valfi eklenir Hız ayar valflerinin ayarları yapılarak silindir milinin ileri ve geri hareketlerinde farklı ve istenen hızda olması sağlanır The flow regulators should be close to the push button valves. The reason for this is the pipework and valve cavity volume between the push button valves and their flow regulators act as small reservoirs. This will cause the movement to overrun after releasing each button. If the flow regulators are placed the other side of the push button valves, the reservoir effect will cause a slight jump in the cylinder action when each button is first pushed. 2 1 12 10 10 12 1 2 İleri Geri

2/2 valfle silindir kontrolü Silindirin ileri hareketi hız ayar valfi sayesinde yavaş olacağından ileri valfinin konumu istenilen anda değiştirilerek silindir milinin istenilen konumda durması sağlanılır 2 1 12 10 10 12 1 2 İleri Geri

3/2 valfle silindir kontrolü Tek etkili bir silindirin kontrolünde 3/2 valf kullanılmalıdır bu sayede silindire hava giriş hattı ile eksoz hattı tek valfle kontrol edilebilir Normal pozisyonda valf ana hat havasını kapalı tutar Butona basıldığında ise ana hava silindire verilerek milin hareketi sağlanır 2 12 10 3 1

3/2 valfle silindir kontrolü Tek etkili bir silindirin kontrolünde 3/2 valf kullanılmalıdır bu sayede silindire hava giriş hattı ile eksoz hattı tek valfle kontrol edilebilir Normal pozisyonda valf ana hat havasını kapalı tutar Butona basıldığında ise ana hava silindire verilerek milin hareketi sağlanır 2 12 10 3 1

3/2 valfle silindir kontrolü Tek etkili bir silindirin kontrolünde 3/2 valf kullanılmalıdır bu sayede silindire hava giriş hattı ile eksoz hattı tek valfle kontrol edilebilir Normal pozisyonda valf ana hat havasını kapalı tutar Butona basıldığında ise ana hava silindire verilerek milin hareketi sağlanır 2 12 10 3 1

3/2 valfle silindir kontrolü Silindir milinin hız ayarının yapılabilmesi için valf ile silindir arasına hız ayar valfi konur Hız ayar valfi ayarlandıktan sonra silindir milinin hareketi çift yönlü olarak istenilen hızda hareket etmesi sağlanılır 1 2 3 12 10

3/2 valfle silindir kontrolü Silindir mil hızının sadece bir yönde yapılması isteniyorsa çek valfli hız ayar valfi kullanılır Bu sayede havanın tek yönde kısılarak geçmesi ve diğer yönde serbest hareket etmesi sağlanır Bu hız ayar valfi istenilen yönde bağlanarak silindir milinin istenilen taraftaki hızı kontrol altına alınır 1 2 3 12 10

3/2 valfle silindir kontrolü Silindir milinin her iki yönde ama farklı hızda hareket etmesi isteniyorsa 2 farklı çek valfli hız ayar valfi aynı hatta ama ters yönde bağlanır ve istenilen hız ayarı farklı yönlerde ve farklı ayarlarda yapılabilir 1 2 3 12 10

5/2 valfle silindir kontrolü + - Çift etkili bir silindirin hareketinde ise 5/2, 5 yollu ve 2 konumlu bir valf kullanılır Valfin butonuna basıldığında 1 ile 4 hattı birbirine açılıp silindirin ileri gitmesi sağlanır ve bu sırada birbirine açılan 2 ile 3 hattından ise öndeki hava eksoz olur Buton uyarısı kesildiğinde ise 1 ile 2 ve 4 ile 5 hatları birbirine bağlanıp silindirin eski konumuna dönmesi sağlanır 4 2 14 12 5 1 3

5/2 valfle silindir kontrolü + - Çift etkili bir silindirin hareketinde ise 5/2, 5 yollu ve 2 konumlu bir valf kullanılır Valfin butonuna basıldığında 1 ile 4 hattı birbirine açılıp silindirin ileri gitmesi sağlanır ve bu sırada birbirine açılan 2 ile 3 hattından ise öndeki hava eksoz olur Buton uyarısı kesildiğinde ise 1 ile 2 ve 4 ile 5 hatları birbirine bağlanıp silindirin eski konumuna dönmesi sağlanır 1 2 4 5 3 14 12

5/2 valfle silindir kontrolü + - Hız ayar valfi sayesinde silindir milinin hareketi istenilen düzeyde tutulur Silindirin ileri ve geri hareketleri 2 ayrı hava hattı üzerinden yapıldığı için her iki hatta da hız ayar valfi konur Hız ayar valfleri yerleştirilirken kısmanın eksoz olan havadan yapılmasına DİKKAT edilmelidir 4 2 14 12 5 1 3

5/2 valfle silindir kontrolü + - Hız ayar valfi sayesinde silindir milinin hareketi istenilen düzeyde tutulur Silindirin ileri ve geri hareketleri 2 ayrı hava hattı üzerinden yapıldığı için her iki hatta da hız ayar valfi konur Hız ayar valfleri yerleştirilirken kısmanın eksoz olan havadan yapılmasına DİKKAT edilmelidir 1 2 4 5 3 14 12

5/2 valfle silindir kontrolü + - Yay dönüşlü valflerde uyarı süresince buton basılı tutulmalıdır Eğer iki konumlu kollu bir valf kullanırsak silindirin ileri ve geri hareketi için valf kolunun tek hareketi ile istenilen silindir pozisyonu gerçekleştirilir 4 2 14 12 5 1 3

5/3 Valf 5/3 valflerde üçüncü bir orta konum bulunur Bu valflerin üç farklı uyarı şekli vardır; Kollu, üç konumlu Orta konum yay dönüşlü hava/hava ve bobin/bobin Orta konumun ise yine üç farklı durumu vardır; Tüm hatlar kapalı Çıkış hatları eksoza açık Çıkış hatları ana hatta açık Orta konumun seçimi yapılırken silindirin işlevi göz önüne alınır 2 4 1 5 3 14 12 14 12 2 4 1 5 3 14 12 2 4 1 5 3

5/3 Valfle silindir kontrolü Yandaki sekilde 5/3 orta konum kapalı yay dönüşlü hava/hava bir valf örneği verilmiştir Orta konum seçildiğinde silindir içerisinde milin her iki tarafındaki hava kilitlenerek milin istenilen pozisyonda durması sağlanır Bu tip uygulamalarda valf silindire mümkün olduğunca yakın bağlanmalıdır 2 4 1 5 3 14 12

5/3 Valfle silindir kontrolü Yandaki sekilde 5/3 orta konum kapalı yay dönüşlü hava/hava bir valf örneği verilmiştir Orta konum seçildiğinde silindir içerisinde milin her iki tarafındaki hava kilitlenerek milin istenilen pozisyonda durması sağlanır Bu tip uygulamalarda valf silindire mümkün olduğunca yakın bağlanmalıdır 4 2 14 12 5 1 3

5/3 Valfle silindir kontrolü Yandaki sekilde 5/3 orta konum kapalı yay dönüşlü hava/hava bir valf örneği verilmiştir Orta konum seçildiğinde silindir içerisinde milin her iki tarafındaki hava kilitlenerek milin istenilen pozisyonda durması sağlanır Bu tip uygulamalarda valf silindire mümkün olduğunca yakın bağlanmalıdır 4 2 14 12 5 1 3

5/3 Valfle silindir kontrolü Yandaki sekilde 5/3 orta konum kapalı yay dönüşlü hava/hava bir valf örneği verilmiştir Orta konum seçildiğinde silindir içerisinde milin her iki tarafındaki hava kilitlenerek milin istenilen pozisyonda durması sağlanır Bu tip uygulamalarda valf silindire mümkün olduğunca yakın bağlanmalıdır 4 2 14 12 5 1 3

5/3 Valfle silindir kontrolü Yandaki sekilde 5/3 orta konum kapalı yay dönüşlü hava/hava bir valf örneği verilmiştir Orta konum seçildiğinde silindir içerisinde milin her iki tarafındaki hava kilitlenerek milin istenilen pozisyonda durması sağlanır Bu tip uygulamalarda valf silindire mümkün olduğunca yakın bağlanmalıdır 2 4 1 5 3 14 12

5/3 Valfle silindir kontrolü Yandaki sekilde 5/3 orta konum eksoza açık yay dönüşlü hava/hava bir valf örneği verilmiştir Orta konumda ana giriş havası kapalı 2 ve 4 hatları ise 3 ve 5 eksoz hatlarına açılmıştır Valf hava/hava olup orta konum yay dönüşlüdür Valf uyarı değiştirdiğinde orta konumdan geçişte silindir içindeki havayı önce eksoz eder 14 4 2 12 5 1 3

5/3 Valfle silindir kontrolü Yandaki şekilde 5/3 orta konum ana hatta açık yay dönüşlü hava/hava bir valf örneği verilmiştir Orta konumda 2 ve 4 hatları ana hatta bağlanır Bu sayede özellikle milsiz silindirlerde valfin uyarı almadığı anlarda silindirin bulunduğu konumda durması sağlanır 14 4 2 12 5 1 3

Devre tanımlamaları

Devre tanımlamaları ISO standartlarında devre konum numaralandırılması yöntemi baz alınır Silindirler için: A,B,C... Silindirin ileri ve geri konumlarında uyarı verecek olan valflerin uyarı hatlarına ise 0 strokta ‘a0’ ve tam strokta ‘a1’ kodlaması yapılır B silindiri içinse bu kodlama b0 ve b1 olarak yapılır Not: Silindir 0 strokta oldugundan a0 uyarısını alan valf bu konumda gösterilmektedir A a0 a1 1 2 3 12 10 a0 a1

Örnek devre A B C İşlem sırası A+ B+ B- C+ C- A- tekrar a0 a1 b0 b1 c0 Run/End b0 c0 a0 a1 b1 c1 10 bar max 6 bar Tum ana hat girislerine

Manuel kontrol + - Çift etkili bir silindirin manuel kontrolü için 5/2 valfi hava/hava seçip hava uyarılarını 3/2 valfle yapabiliriz 3/2 valfler buton/yay olup butona bir kere basılmak suretiyle 5/2 valfin konumu değiştirilir ve silindir milinin hareketi sağlanır Silindir milinin diğer yöndeki hareketi içinse diger 3/2 valfin butonuna bir kere basılır 4 2 14 12 5 1 3 2 2 12 10 12 10 + 3 1 - 3 1

Manuel kontrol + - Çift etkili bir silindirin manuel kontrolü için 5/2 valfi hava/hava seçip hava uyarılarını 3/2 valfle yapabiliriz 3/2 valfler buton/yay olup butona bir kere basılmak suretiyle 5/2 valfin konumu değiştirilir ve silindir milinin hareketi sağlanır Silindir milinin diğer yöndeki hareketi içinse diger 3/2 valfin butonuna bir kere basılır 4 2 14 12 5 1 3 2 2 12 10 12 10 + 3 1 - 3 1

Manuel kontrol + - Çift etkili bir silindirin manuel kontrolü için 5/2 valfi hava/hava seçip hava uyarılarını 3/2 valfle yapabiliriz 3/2 valfler buton/yay olup butona bir kere basılmak suretiyle 5/2 valfin konumu değiştirilir ve silindir milinin hareketi sağlanır Silindir milinin diğer yöndeki hareketi içinse diger 3/2 valfin butonuna bir kere basılır 4 2 14 12 5 1 3 2 2 12 10 12 10 + 3 1 - 3 1

Manuel kontrol + - Çift etkili bir silindirin manuel kontrolü için 5/2 valfi hava/hava seçip hava uyarılarını 3/2 valfle yapabiliriz 3/2 valfler buton/yay olup butona bir kere basılmak suretiyle 5/2 valfin konumu değiştirilir ve silindir milinin hareketi sağlanır Silindir milinin diğer yöndeki hareketi içinse diger 3/2 valfin butonuna bir kere basılır 4 2 14 12 5 1 3 2 2 12 10 12 10 + 3 1 - 3 1

Manuel kontrol + - Çift etkili bir silindirin manuel kontrolü için 5/2 valfi hava/hava seçip hava uyarılarını 3/2 valfle yapabiliriz 3/2 valfler buton/yay olup butona bir kere basılmak suretiyle 5/2 valfin konumu değiştirilir ve silindir milinin hareketi sağlanır Silindir milinin diğer yöndeki hareketi içinse diger 3/2 valfin butonuna bir kere basılır 4 2 14 12 5 1 3 2 2 12 10 12 10 + 3 1 - 3 1

Yarı otomatik kontrol + - Silindir milinin ileri hareketinin sonuna makaralı valf yerleştirmek suretiyle 3/2 valfin butonuna bir kere basılır ve 5/2 valfin konumu değiştirilerek silindirin ileri hareketi sağlanır, ileri giden mil ise hareket sonunda makaralı 3/2 valfe uyarı verip 5/2 valfin ilk konumuna geçmesi ve silindir milinin geri gelmesi sağlanmış olur. a1 A 4 2 14 12 5 1 3 2 2 12 10 12 10 + 3 1 - a1 3 1

Tam otomatik kontrol 1 2 4 5 3 14 12 10 Run/End + - A a0 a1 Silindir milinin iki ucundaki makaralı valflerden bir tanesinin 5/2 valfle arasına kol kumandalı 3/2 valf yerleştirilir ve hat açıldğında makaralı valflerin 5/2 valfe verdikleri uyarılar sayesinde silindirin sürekli olarak hareket etmesi sağlanır.

Seri çalışan devreler a0 a1 b0 b1 Run/End A B Bu tarz seri çalışan devrelerde her bir silindiri kontrol eden valflerle bu valflere uyarı veren diğer valfler ve hattı bizim dışardan açıp kapayabileceğimiz valfe ihtiyaç vardır

Sıralı seri çalışan devreler Seri çalışan devreler başlangıç konumundan itibaren yaptığı hareketler sonunda yine başlangıç konumuna döner Sistemde birden fazla istenilen rakamda silindir bulunabilir Sistemde ilk hareketi başlatan valf, hat içerisinde olup istenildiginde sistemi durdurabilmelidir Sıralı çalışmada silindirler sırasıyla ileri ve geri hareket ederler Seri çalışma devre örneği; A+ B+ C+ D+ A- B- C- D- A- B+ C- A+ B- C+ C+ A+ B- C- A- B+

Sıralı seri çalışan devreler b0 b1 Run/End A B a0 b0 b1 a1 A ve B silindirlerinde sıralı çalışma sisteminde makaralı valflere verilen uyarılar sayesinde sistemin A+ B+ A- B- sırasında çalışması sağlanır Bu sistemde biz işlem sırasında hattı kaptılırsa sistem kendisini başlangıç konumuna getirmeden durmaz

Sıralı seri çalışan devreler b0 b1 c0 c1 A B C Run/End a0 b0 c0 c1 a1 b1 Bu sistemdeki 3 silindir için yine makaralı valfler sayesinde sistemin sıralı çalışması sağlanır A+ B+ C+ A- B- C- Bu sistemde biz işlem sırasında hattı kaptılırsa sistem kendisini başlangıç konumuna getirmeden durmaz

Sırasız seri çalışan devreler b0 b1 A B Run/End a0 b0 a1 b1 Sırasız seri çalışan devrelerde ise örneğin üstteki devrede A silindiri + hareketini yaptıktan sonra B silindiri + ve - hareketini yapar ve sonrasında A silindiri de - hareketini yaparak çalışma tamamlanır Sistemin çalışma sırası; A+ B+ B- A-

Çakışan sinyaller a0 a1 b0 b1 A B Run/End a0 b0 a1 b1 Sistem kollu valf ile çalıştırıldığında B silindirinin b0 uyarısı A silindirinin 5/2 valfine sürekli komut vermektedir bu ise a0 valfinin A silindirinin 5/2 valfine uyarı vermesini önler Eger A silindiri ilk hareketini yapsa dahi çakışma B silindirinde olacaktır

Mekanik çözüm a0 a1 b0 b1 A B Run/End a0 b0 a1 b1 Bu sistemde yaşanılan problem b0 ve a1 valflerinden kaynaklanmaktadır, bunu önlemek için b0 ve a1 makaralı valfleri tek yönlü seçilerek uyarısı sürekli değilde kısa şekilde vermesi sağlanır ve böylece sistemin sürekliliği elde edilir

Çakışan sinyallerde çözümler Çakışan sinyallerde çözüm yöntemleri; Logic devre yöntemi Pnömatik devre yöntemi Elektro-pnömatik yöntem PLC (Programlanabilir logic kontrol)

Pnömatik çözüm Sistemin işlem sırası olan A+ B+ B- A- iki guba ayrılır Bu iki grubu Gp I ve Gp II olarak ayıralım Gp l A+ B+ / Gp ll B- A- Sistemdeki ana hareketin gerçekleşmesini sağlayan 5/2 valflerin her biri kendi grubunda çalışma imkanı bulacaktır Bu sayede farklı yerleden gelip çakışan sinyallerin önüne geçeriz Sistemi iki gruba ayırmak içinse bir tane 5/2 hava/hava valf kullanılır 1 2 4 5 3 14 12 Group l Group ll Select l Select ll

İki gruplu pnömatik çözüm b0 b1 A B b0 a1 Gp l Gp ll Gruplama ve sıralama Gp l A+ B+ Gp ll B- A- Run/End a0 b1

İki gruplu pnömatik çözüm b0 b1 A B b0 a1 Gp l Gp ll Gruplama ve sıralama Gp l A+ B+ Gp ll B- A- Run/End a0 b1

İki gruplu pnömatik çözüm b0 b1 A B b0 a1 Gp l Gp ll Gruplama ve sıralama Gp l A+ B+ Gp ll B- A- Run/End a0 b1

İki gruplu pnömatik çözüm b0 b1 A B b0 a1 Gp l Gp ll Gruplama ve sıralama Gp l A+ B+ Gp ll B- A- Run/End a0 b1

İki gruplu pnömatik çözüm b0 b1 A B b0 a1 Gp l Gp ll Gruplama ve sıralama Gp l A+ B+ Gp ll B- A- Run/End a0 b1

İki gruplu pnömatik çözüm b0 b1 A B b0 a1 Gp l Gp ll Gruplama ve sıralama Gp l A+ B+ Gp ll B- A- Run/End a0 b1

Logic çözüm 1 2 4 5 3 14 12 1 2 4 5 3 14 12 1 2 3 4 1 2 3 12 10

Pnömatik çözüm 1 2 4 5 3 14 12 1 2 4 5 3 14 12 1 2 3 12 10

Press makinası devre şeması 1 2 4 5 3 14 12 1 2 4 5 3 14 12 15

Logic valfler

VE valfi Z hattından hava alabilmek için X ve Y butonlarının ikisine de basılmalıdır Sadece X valfi açılırsa y valfine gelen hava burdan geçemeyeceği için Z’den hava alınamaz Sadece Y valfi açılırsa X valfinden Y’ye hava gelmediği için Z’den yine hava alınamaz X veya Y butonlarından herhangi birine basmayı kaldırırsak hava kesilir Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VE valfi Z hattından hava alabilmek için X ve Y butonlarının ikisine de basılmalıdır Sadece X valfi açılırsa y valfine gelen hava burdan geçemeyeceği için Z’den hava alınamaz Sadece Y valfi açılırsa X valfinden Y’ye hava gelmediği için Z’den yine hava alınamaz X veya Y butonlarından herhangi birine basmayı kaldırırsak hava kesilir Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VE valfi Z hattından hava alabilmek için X ve Y butonlarının ikisine de basılmalıdır Sadece X valfi açılırsa y valfine gelen hava burdan geçemeyeceği için Z’den hava alınamaz Sadece Y valfi açılırsa X valfinden Y’ye hava gelmediği için Z’den yine hava alınamaz X veya Y butonlarından herhangi birine basmayı kaldırırsak hava kesilir Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VE valfi Z hattından hava alabilmek için X ve Y butonlarının ikisine de basılmalıdır Sadece X valfi açılırsa y valfine gelen hava burdan geçemeyeceği için Z’den hava alınamaz Sadece Y valfi açılırsa X valfinden Y’ye hava gelmediği için Z’den yine hava alınamaz X veya Y butonlarından herhangi birine basmayı kaldırırsak hava kesilir Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VE valfi Z hattından hava alabilmek için X ve Y butonlarının ikisine de basılmalıdır Sadece X valfi açılırsa y valfine gelen hava burdan geçemeyeceği için Z’den hava alınamaz Sadece Y valfi açılırsa X valfinden Y’ye hava gelmediği için Z’den yine hava alınamaz X veya Y butonlarından herhangi birine basmayı kaldırırsak hava kesilir Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VE valfi Z hattından hava alabilmek için X ve Y butonlarının ikisine de basılmalıdır Sadece X valfi açılırsa y valfine gelen hava burdan geçemeyeceği için Z’den hava alınamaz Sadece Y valfi açılırsa X valfinden Y’ye hava gelmediği için Z’den yine hava alınamaz X veya Y butonlarından herhangi birine basmayı kaldırırsak hava kesilir Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VE valfi Z hattından hava alabilmek için X ve Y butonlarının ikisine de basılmalıdır Sadece X valfi açılırsa y valfine gelen hava burdan geçemeyeceği için Z’den hava alınamaz Sadece Y valfi açılırsa X valfinden Y’ye hava gelmediği için Z’den yine hava alınamaz X veya Y butonlarından herhangi birine basmayı kaldırırsak hava kesilir Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VE valfi Bu sistem komple olarak emniyet butonu yerine kullanılamaz Bir buton sürekli olarak açık tutulursa diğer butona basıldığında hat açılacaktır Güvenlik amacıyla emniyet butonlu valf kullanılmalıdır Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VEYA valfi Sistem ‘veya’ valfi kullanılarak oluşturulur ‘Veya’ valfinin her iki girişine de iki ayrı 3/2 normalde kapalı valf bağlanır Bu iki valften herhangi birinin butonuna bastığımızda Z hattından hava alabiliriz Eger sistemde ‘veya’ valfi kullanmazsak hava, butona bastığımız valften girip diğerinden eksoz olur Z 1 2 3 12 10 Y 1 2 3 12 10 X

VEYA valfi Sistem ‘veya’ valfi kullanılarak oluşturulur ‘Veya’ valfinin her iki girişine de iki ayrı 3/2 normalde kapalı valf bağlanır Bu iki valften herhangi birinin butonuna bastığımızda Z hattından hava alabiliriz Eger sistemde ‘veya’ valfi kullanmazsak hava, butona bastığımız valften girip diğerinden eksoz olur Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VEYA valfi Sistem ‘veya’ valfi kullanılarak oluşturulur ‘Veya’ valfinin her iki girişine de iki ayrı 3/2 normalde kapalı valf bağlanır Bu iki valften herhangi birinin butonuna bastığımızda Z hattından hava alabiliriz Eger sistemde ‘veya’ valfi kullanmazsak hava, butona bastığımız valften girip diğerinden eksoz olur Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VEYA valfi Sistem ‘veya’ valfi kullanılarak oluşturulur ‘Veya’ valfinin her iki girişine de iki ayrı 3/2 normalde kapalı valf bağlanır Bu iki valften herhangi birinin butonuna bastığımızda Z hattından hava alabiliriz Eger sistemde ‘veya’ valfi kullanmazsak hava, butona bastığımız valften girip diğerinden eksoz olur Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

VEYA valfi Sistem ‘veya’ valfi kullanılarak oluşturulur ‘Veya’ valfinin her iki girişine de iki ayrı 3/2 normalde kapalı valf bağlanır Bu iki valften herhangi birinin butonuna bastığımızda Z hattından hava alabiliriz Eger sistemde ‘veya’ valfi kullanmazsak hava, butona bastığımız valften girip diğerinden eksoz olur Z 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

NOT valfi ‘Not’ valflerinde hava hattı açık olup sisteme uyarı verildiğinde hat kapanır Yanda gösterilen valf ise 3/2 buton/yay normalde kapalı bir valftir Sisteme hava verildiğinde ve X’te bir uyarı yoksa hattan hava geçmektedir Eğer sistemde hava varken X’e uyarı verilirse Z’ye geçen hava kesilir Z 2 12 10 X 1 3

NOT valfi ‘Not’ valflerinde hava hattı açık olup sisteme uyarı verildiğinde hat kapanır Yanda gösterilen valf ise 3/2 buton/yay normalde kapalı bir valftir Sisteme hava verildiğinde ve X’te bir uyarı yoksa hattan hava geçmektedir Eğer sistemde hava varken X’e uyarı verilirse Z’ye geçen hava kesilir Z 2 12 10 X 1 3

NOT valfi ‘Not’ valflerinde hava hattı açık olup sisteme uyarı verildiğinde hat kapanır Yanda gösterilen valf ise 3/2 buton/yay normalde kapalı bir valftir Sisteme hava verildiğinde ve X’te bir uyarı yoksa hattan hava geçmektedir Eğer sistemde hava varken X’e uyarı verilirse Z’ye geçen hava kesilir Z 2 12 10 X 1 3

HAFIZA valfi Hafıza valfi sisteme gelen uyarıların sırasıyla açık ve kapalı olmasını sağlar Herhangi kollu bir valf aynı zamanda hafıza valfidir Valfin uyarı hattının kollu olması sayesinde uyarı ilk olarak X yönünde ise bir sonraki uyarı Y yönünde olur Z X 12 10 3 1 Y

HAFIZA valfi 2 konumlu hava/hava bir valf 2 tane butonlu 3/2 valfle ‘hafıza’ valfi şeklinde kullanılabilir Z 12 10 3 1 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

HAFIZA valfi 2 konumlu hava/hava bir valf 2 tane butonlu 3/2 valfle ‘hafıza’ valfi şeklinde kullanılabilir Z 12 10 3 1 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

HAFIZA valfi 2 konumlu hava/hava bir valf 2 tane butonlu 3/2 valfle ‘hafıza’ valfi şeklinde kullanılabilir Z 12 10 3 1 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

HAFIZA valfi 2 konumlu hava/hava bir valf 2 tane butonlu 3/2 valfle ‘hafıza’ valfi şeklinde kullanılabilir Z 12 10 3 1 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

HAFIZA valfi 2 konumlu hava/hava bir valf 2 tane butonlu 3/2 valfle ‘hafıza’ valfi şeklinde kullanılabilir Z 12 10 3 1 2 12 10 Y 3 1 2 12 10 X 3 1

3/2 NO / NC İç sistemi iyi dengelenmiş bir valf her türlü bağlantıda çalıştırılabilir 3/2 bir valf normalde açık veya kapalı olarak çalıştırılabilir Normalde kapalı kullanmak istedigimiz 3/2 bir valfin ana hat bağlantısını 1 hattından yaparız Normalde açık kullanmak istediğimiz 3/2 bir valfin ana hat bağlantısını 3 hattından yaparız 2 12 10 3 1 2 1 3 12 10

3/2 NO / NC İç sistemi iyi dengelenmiş bir valf her türlü bağlantıda çalıştırılabilir 3/2 bir valf normalde açık veya kapalı olarak çalıştırılabilir Normalde kapalı kullanmak istedigimiz 3/2 bir valfin ana hat bağlantısını 1 hattından yaparız Normalde açık kullanmak istediğimiz 3/2 bir valfin ana hat bağlantısını 3 hattından yaparız 2 12 10 3 1 2 12 10 3 1

3/2 kullanım farklılığı 3/2 bir valfi normalde açık kullanmak istediğimizde bağlantısını iki farklı şekilde yapabiliriz İlk şekilde görüldüğü gibi ana hattımızı 3’den girip çıkışı 2’den alırız Veya ana hattımızı 2’den girip 3’den alırız 2 12 10 3 1 3 1 12 10 2

3/2 kullanım farklılığı 3/2 bir valfi normalde açık kullanmak istediğimizde bağlantısını iki farklı şekilde yapabiliriz İlk şekilde görüldüğü gibi ana hattımızı 3’den girip çıkışı 2’den alırız Veya ana hattımızı 2’den girip 3’den alırız 2 12 10 3 1 3 1 12 10 2

Kilitlemeli kontrol Out Yanda gösterilen kilitlemeli sistemde 3/2 buton/yay valflerinden biri sistemi açmada diğeri ise kapamada kullanılmıştır Bu sistemin diğer bir özelliği ise butonların ikisine birden basıldığında hattın kesilmesidir, bu ise kapama valfinin önde olması ile sağlanır 2 12 10 3 1 ON 2 12 10 3 1 2 OFF 12 10 3 1

VEYA, VE, NOT z 3/2 bir valf veya, ve, not valfi olarak ta kullanılabilir x VEYA y çıkış z x VE y çıkış z x açıksa NOT z OR 2 12 10 3 1 x y z AND 2 12 10 3 1 x y z NOT 2 12 10 3 1 x