TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER: KÜRESEL GÖRÜNÜM VE TÜRKİYE EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ 25 OCAK 2012

Türkiye GSYH Büyüme Oranları (%) Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü BÜYÜME Türkiye GSYH Büyüme Oranları (%)

Türkiye’de Harcama Kalemlerinin GSYH Katkıları Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü BÜYÜME Türkiye’de Harcama Kalemlerinin GSYH Katkıları

Türkiye’de Özel Sektörün GSYH Katkısı Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü Türkiye’de Özel Sektörün GSYH Katkısı

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - ENFLASYON Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - ENFLASYON Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - ENFLASYON

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - ENFLASYON

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - ENFLASYON TCMB Beklenti Anketi, Ocak 2. Dönem

ENFLASYON, AYLIK (BAZ ETKİSİ) ENFLASYON (Bir Önceki Aya Göre Yüzde Değişim) Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2005 0.55 0.02 0.26 0.71 0.92 0.10 -0.57 0.85 1.02 1.79 1.40 0.42 2006 0.75 0.22 0.27 1.34 1.88 0.34 -0.44 1.29 1.27 0.23 2007 1.00 0.43 1.21 0.50 -0.24 -0.73 1.03 1.81 1.95 2008 0.80 0.96 1.68 1.49 -0.36 0.58 0.45 2.60 0.83 -0.41 2009 0.29 -0.34 1.10 0.64 0.11 0.25 -0.30 0.39 2.41 0.53 2010 1.85 1.45 0.60 -0.56 -0.48 0.40 1.23 1.83 0.03 2011 0.41 0.73 0.87 2.42 -1.43 3.27 1.73

DÖVİZ SEPETİ VE REEL KUR Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü DÖVİZ SEPETİ VE REEL KUR Döviz Sepeti ve TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksinin Değişimi 135.38 109.16 Kaynak : TCMB TL’de 2010 yılının son çeyreğinden itibaren yaşanan değer kaybı

PİYASA GÖSTERGELERİ Kaynak : TCMB

DÖVİZ KURU Kaynak : TCMB

DÖVİZ KURU Kaynak : TCMB

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER – ÖDEMELER DENGESİ ANALİTİK SUNUM (Milyon ABD Dolar) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ocak - Kasım 2011 CARİ İŞLEMLER HESABI -22,309 -32,249 -38,434 -41,959 -13,991 -47,101 -39,522 -70,241 Dış Ticaret Dengesi -33,080 -41,056 -46,852 -53,021 -24,850 -56,445 -49,187 -82,744 İhracat f.o.b. 78,365 93,613 115,361 140,800 109,647 120,902 108,508 130,266 İthalat f.o.b. -111,445 -134,669 -162,213 -193,821 -134,497 -177,347 -157,695 -213,010 Hizmetler Dengesi 15,156 13,555 13,283 17,311 16,749 15,035 14,715 18,284 Gelir Dengesi -5,839 -6,656 -7,108 -8,362 -8,189 -7,139 -6,313 -7,114 Cari Transferler 1,454 1,908 2,243 2,113 2,299 1,448 1,263 1,333 FİNANS HESABI 42,685 42,689 48,700 34,558 9,758 58,187 48,686 63,655 Net Doğrudan Yatırımlar 8,967 19,261 19,941 16,955 6,858 7,629 5,726 10,023 Net Portföy Hesabı 13,437 7,415 833 -5,014 227 16,093 16,102 19,093 Net Diğer Yatırımlar 20,281 16,013 27,926 22,617 2,673 34,465 26,858 34,539 NET HATA VE NOKSAN 2,824 185 1,757 4,703 5,066 3,938 4,037 12,913 GENEL DENGE 23,200 10,625 12,015 -2,758 791 14,968 13,151 6,327 Kaynak: TCMB

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER – CARİ AÇIK VE FİNASMANI *: son dört çeyrek dönem verileri dikkate alınmıştır

CARİ İŞLEMLER DENGESİ..

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER – CARİ AÇIK VE FİNASMANI *: son dört çeyrek dönem verileri dikkate alınmıştır

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER – BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER – BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ (Milyon TL) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Harcamalar 146,098 178,126 204,068 227,031 268,219 294,359 313,302 Transferler 35,223 49,851 63,292 70,360 91,976 101,857 110,075 Faiz Harcamaları 45,680 45,963 48,753 50,661 53,201 48,299 42,212 Diğer 65,195 82,312 92,023 106,009 123,042 144,203 161,015 Gelirler 137,981 173,483 190,360 209,598 215,458 254,277 295,862 Vergi Gelirleri 106,929 137,480 152,835 168,109 172,440 210,560 253,765 Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri 49,962 59,408 63,590 67,258 73,136 91,736 103,380 Uluslar arası Ticaret ve Muamelelerden Alınan V. 19,295 27,563 28,970 32,781 28,651 39,528 53,450 Diğer Vergi Gelirleri 37,672 50,509 60,275 68,069 70,653 79,297 96,935 Diğer Gelirler 31,052 36,003 37,525 41,490 43,018 43,717 42,097 Bütçe Dengesi -8,117 -4,643 -13,708 -17,432 -52,761 -40,081 -17,439 Faiz Dışı Denge 37,563 41,320 35,045 33,229 440 8,217 24,773 (%Pay)   Transferler/Harcamalar 24.1 28.0 31.0 34.3 34.6 35.1 Faiz Harcamaları/Harcamalar 31.3 25.8 23.9 22.3 19.8 16.4 13.5 Vergi Gelirleri/Gelirler 77.5 79.2 80.3 80.2 80.0 82.8 85.8 Dolaylı Vergiler/Vergi Gelirleri 64.8 63.3 60.6 59.5 59.0 62.3 61.8 Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri/Vergi Gelirleri 46.7 43.2 41.6 40.0 42.4 43.6 40.7 Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan V./Vergiler 18.0 20.0 19.0 19.5 16.6 18.8 21.1 Kaynak: MB Muhasebat Genel Müdürlüğü

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER – KAMU BORÇ STOKU Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TÜİK 2011 Kasım ayı itibariyle; 197.8 milyar USD’si (366.4 milyar TL) iç borç , 79.7 milyar USD’si (147.7 milyar TL) dış borç olmak üzere merkezi yönetim toplam borç stoku 277.5 milyar USD’dir (514.1 milyar TL).

BORÇLANMA GÖSTERGELERİ TÜRKİYE BRÜT DIŞ BORÇ STOKU (Milyon Dolar) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU 169,938 207,816 249,627 280,423 268,794 290,022 299,285 310,272 309,594 Kısa Vade 38,283 42,623 43,135 53,104 49,711 78,215 77,286 84,959 89,154 Uzun Vade 131,655 165,193 206,492 227,319 219,083 211,807 221,999 225,313 220,440 1.Kamu Sektörü 70,411 71,587 73,525 78,288 83,463 88,980 93,524 95,322 95,147 2,133 1,750 2,163 3,248 3,598 4,290 4,977 5,798 7,613 68,278 69,837 71,362 75,040 79,865 84,690 88,547 89,524 87,534 2.TCMB 15,425 15,678 15,801 14,066 13,305 11,827 12,268 12,147 10,679 2,763 2,563 2,282 1,874 1,776 1,576 1,635 1,619 1,409 12,662 13,115 13,519 12,192 11,529 10,251 10,633 10,528 9,270 3.Özel Sektör 84,101 120,552 160,301 188,070 172,025 189,215 193,492 202,803 203,768 33,387 38,310 38,690 47,982 44,337 72,349 70,674 77,542 80,132 50,714 82,242 121,611 140,088 127,688 116,866 122,818 125,261 123,636 Kaynak : Hazine Müsteşarlığı

BORÇLANMA GÖSTERGELERİ TÜRKİYE DIŞ BORÇ ÖDEME PROJEKSİYONLARI (*) (Milyon Dolar) 2011 2012 2013 2014 2015 2016+ TOPLAM GENEL TOPLAM 16,946 71,621 34,045 26,690 24,945 133,695 307,942 ANAPARA 15,737 63,537 26,514 20,481 18,645 98,161 243,075 FAİZ 1,209 8,084 7,531 6,210 6,300 35,534 64,867 KAMU SEKTÖRÜ 1,998 13,303 9,338 10,039 9,300 86,568 130,547 1,597 9,128 5,513 6,477 6,091 60,475 89,281 401 4,176 3,825 3,562 3,209 26,093 41,267 ÖZEL SEKTÖR 14,948 58,317 24,707 16,651 15,645 47,127 177,395 14,140 54,409 21,001 14,003 12,554 37,686 153,794 808 3,908 3,706 2,647 3,091 9,441 23,601 (*) USD karşılığı için kullanılan kur: 30/09/2011 Kaynak : Hazine Müsteşarlığı Kısa vadeli borç ödemesi 2011’de 7,722 milyon USD, 2012’de 22,392 milyon USD’dir.

BORÇLANMA GÖSTERGELERİ Kaynak : Hazine Müsteşarlığı, TCMB

TCMB ENSTRÜMANLARI Kaynak : Hazine Müsteşarlığı, TCMB

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER – REEL FAİZLER Kaynak: Hazine, St Louis FED Not: ABD reel faizleri, ‘1-Year Treasury Constant Maturity Rate’ veri setinden; Türkiye reel faizleri ise ‘Hazine İskontolu ihaleleri yıllık bileşik faiz oranı’ veri setinden yararlanılarak oluşturulmuştur.

FİNANSAL KESİM GÜVENİ VE BEKLENTİLERİ Kaynak: TCMB 12 Ay Sonrası TÜFE 24 Ay Sonrası TÜFE 3 Ay Sonra 6 Aylık DİBS Bileşik Faiz 12 Ay Sonra 6 Aylık DİBS Bileşik Faiz Cari Yılsonu Büyüme Oranı 12 Ay Sonra Haftalık Repo Faizi 12 Ay Sonra USD Döviz Kuru Gelecek Yıl Büyüme Oranı Yılsonu Cari İşlemler Açığı (Milyar USD)

GELECEK DÖNEM İÇİN… ENFLASYON?? 2012'de emtia ve gıda fiyatları düşme beklentisi (% 6 ve %11) Ortadoğu ve K. Afrika ?? 2011'de enflasyon ME ve EM'de düşmüştür (stok artışı, Doğu Asya imalat artışı) 2011'de gıda fiyatları ve petrol fiyatları artışı etkisi ME ve EM için asimetrik (harcama payları farklılıkları, petrol fiyatlarında "Arap baharı" etkisi) TR 2011 enflasyonu %10,45, döviz kurlarının enflasyonun çıkmasındaki etkisi?? TÜRKİYE 2011'de küresel piyasalarda (Avrupa kaynaklı) hakim olan endişeler EM para birimlerini USD karşısında geriletti. Kur düşünce enflasyon? (pass through etkisi) M.B. 2012 hedefi % OVP ile paralel %5, Beklenti anketi %7.1, Reuters %6.8, IMF-%6.4 Ağustos'tan itibaren küresel risk iştahı düşüşte, TL aşırı değer kaybı, emtia fiyatları artışı, M.B. faiz koridoru politikasıyla müdahale edip zorunlu karşılık oranları arttırdı. Derleme kaynağı : World Economic Prospects, January 2012; TCMB Para Politikası Sunumu; IMF WEO Sep. 2011

GELECEK DÖNEM İÇİN.. KUR POLİTİKASI Küresel piyasalarda 2010 yılı ile 2011 ilk yarısına kadar FED ve ECB tarafından sağlanan likidite, EM doğru yöneldi, EM Merkez Bankaları sıcak paraya karşı tedbirler, kur savaşları?? 2011 Ağustos’tan sonra tersine dönen durum (küresel büyüme endişesi, Avrupa kamu borçlulukları, düşen risk iştahı!), fonların ME'ye dönüşü, tersine kur savaşları?? EM’e sermaye akışlarının 2010’a göre yarı yarıya azaldı, 2010 yılının ikinci yarısında gelişmekte olan ülkelere 309 milyar USD olan sermaye girişi 2011’in aynı döneminde 170 milyar USD. Merkez Bankasının aldığı önlemler (döviz satım ihaleleri, koridor) M.B. Kura niçin müdahale ediyor? (enflasyon baskısı, pass through) Türkiye’den Ağustos ve Eylül aylarında 4.7 milyar USD’lık kayıtlı net portföy yatırımı çıkışı olmuştur. Türk Lirası USD karşısındaki değerini Haziran 2011 ve Ocak 2012 dönemi içinde %15 oranında kaybederken, M.B. rezervlerini kuru koruma maksadıyla kullanmışlardır. Avrupa ve Orta Asya Bölgesinde doğrudan dış yatırımlar 2011’de %10 oranında azaldı?? M.B. Yüksek kur izin verecek mi? Ekonomi kesiminin beklentisi: USD:1.85, EUR: 2.4 Derleme kaynağı : World Economic Prospects, January 2012; TCMB Para Politikası Sunumu; IMF WEO Sep. 2011

GELECEK DÖNEM İÇİN.. CARİ AÇIK CA/GDP=%10 = 75 Milyar USD 2012’de ekonomide yavaşlama beklendiğinden cari açıkta da milli gelire oran olarak düşüş bekleniyor. Fakat cari açıkta beklenen düşüş ekonomide beklenen yavaşlama ölçüsünde değil(%7.5) Neden büyüme düşerken CA düşmüyor? (ithalat yapısı, enerji gibi zorunlu mallar) CA finansmanı? DYY mı portföy yatırımları mı? Derleme kaynağı : World Economic Prospects, January 2012; TCMB Para Politikası Sunumu; IMF WEO Sep. 2011

SPILLOVER ETKİSİ Kaynak : IMF Spillover Report 2011

PASS THROUGH ETKİSİ Kaynak: TCMB, Enflasyon Raporu, 2006-1

PASS THROUGH ETKİSİ Kaynak: Kendi Çalışmamız, Dönem 2002:1 – 2006:10 Kurdaki Değişimin TÜFE'ye Etkisi : Kurda meydana gelen bir standart sapmalık değişmenin yaklaşık 7.5 aylık bir dönemde TÜFE'ye artış yönündeki etkisinin tamamen yansıdığı görülmektedir. Kur değişimleri ilk 2 ay içinde TÜFE'yi arttırma yönünde etkiye devam etmekte olup, 2. aydan itibaren sönümlenmeye doğru hareket eden bir hareket dikkati çekmektedir. Dikkati çeken bir diğer nokta da, t0'daki kur değişiminin 7.5 aylık dönemden sonra TÜFE'yi dengeye getirmediği ve TÜFE üzerinde bir miktar da olsa azaltma yönünde etki yapmasıdır. Ancak, bu azaltma etkisi son derece sınırlı kalmakta ve kur değişimi asimptotik olarak TÜFE üzerindeki etkisini yitirmektedir. İlk iki aydaki etkinin oldukça hızlı olması, tüketicilerin kur değişiminin sürekli ve artan yöne olabileceği yönündeki bekleyişlerinden kaynaklandığı ve bu anlamda kısa dönemde ertelenmiş talep fonksiyonunu efektif hale getirmelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Ancak, burada görülen olumlu nokta, kur değişimlerinin enflasyonu kalıcı bir şekilde arttırmadığı ve bir "inertia" etkisi ortaya çıkartmadığıdır. Kaynak: Kendi Çalışmamız, Dönem 2002:1 – 2006:10

PASS THROUGH ETKİSİ Kaynak: Kendi Çalışmamız, Dönem 2002:1 – 2006:10 Kurdaki Değişimin Kura Etkisi: Burada da kur ve enflasyon etkileşimine benzer bir yapı dikkati çekmektedir. Ancak, kurdaki değişimin kendisi üzerindeki etkisinin enflasyona nazaran daha sınırlı kaldığı dikkati çekmektedir. Burada da kur değişimine karşı ilk iki aydaki tepkinin sert olduğu, daha sonra ise bu artan kurun kur düzeyini kalıcı olarak arttırma etkisinin kaybolarak enflasyona benzer bir şekilde 7.5 ay sonrasında başlangıç düzeyine geldiği görülmektedir. Bu dönemden sonra ise kur başlangıç düzeyinin altına gerilemekte, ancak tekrar dengeye gelme eğilimi göstermektedir. Kurun etki tepki fonksiyonu, döviz kuru cinsinden pozisyon alanlar, döviz kuruna bağlı olarak finansal enstrümanlarla fiyatlama yapanlar ya da döviz kurunu girdi/çıktı olarak ağırlıklı olarak kullanan reel sektör aktörlerinin serbest kur rejimine gösterdikleri güvenin bir göstergesi olarak da görülebilir. Yalnız, bu noktada kur değişimleri neticesinde bilhassa faiz arbitrajı ve portföy değişimi imkânı da doğacağı ve bu kur değişim noktalarından sonra, bu nedenlerle de kuru eski düzeyine gelme yönünde dengeleyici etki yapma zorlayabileceği de düşünülmektedir. Kaynak: Kendi Çalışmamız, Dönem 2002:1 – 2006:10

Varyans Ayrıştırması Sonuçları PASS THROUGH ETKİSİ Varyans Ayrıştırması Sonuçları Dönem Standart Hata LKUR LTUFE  1  0.012043  13.63877  86.36123  2  0.020120  13.39008  86.60992  3  0.026259  11.98780  88.01220  4  0.030967  10.22036  89.77964  5  0.034708  8.600889  91.39911  6  0.037800  7.332714  92.66729  7  0.040438  6.409596  93.59040  8  0.042734  5.744408  94.25559  9  0.044758  5.249939  94.75006  10  0.046556  4.865690  95.13431  11  0.048164  4.555856  95.44414  12  0.049609  4.299983  95.70002 Varyans Ayrıştırması sonuçlarına bakıldığında, birinci dönemde enflasyondaki değişmenin yaklaşık %14’ünün kurdaki değişmeden kaynaklandığı, bundan sonra ise kurun enflasyon üzerindeki açıklama gücünün giderek azaldığı görülmektedir. Kurun enflasyon üzerindeki etkisi, 12. ayda yüzde dörtler düzeyine gerilemektedir. Bu anlamda, kısa dönemde enflasyonun önemli bir bileşeni olan kur, uzun dönemde bu etkisini yitirmektedir. Kaynak: Kendi Çalışmamız, Dönem 2002:1 – 2006:10