Prof. Dr. Ahmet DOĞANAY Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi EFAK TOPLANAN VERİLERLE PROGRAMIN STANDARTLARI KARŞILAMA DERECESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Prof. Dr. Ahmet DOĞANAY Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi EFAK

TOPLANAN VERİLERLE PROGRAMIN STANDARTLARI KARŞILAMA DERECESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Standartlara ilişkin göstergeler ve bunlara ilişkin kanıtlar toplanıp incelendikten sonra, sıra toplanan verilerin standartları ne derece karşıladığını değerlendirmeye gelmiştir. Kanıtlara dayalı değerlendirme yaparken şu üç nokta dikkate alınmalıdır: Akreditasyon sürecinde uzman görüşlerinden yararlanma Karar alırken sayısal değerler kullanmama Öğretme ve öğrenme sürecinin değerlendirilmesi

ÖLÇME SONUCU YARGI ÖLÇÜT VERİ Öz değerlendirme raporu Çeşitli belgeler Öğretim elemanlarının özgeçmişleri Zaman çizelgeleri Ders konuları Testler ve kısa sınavlar örnekleri Öğretmen adayı çalışmaları ve ödevleri Öğrencilere verilen geribildirimler Toplantı tutanakları Öğretim elemanları Program sorumluları Öğretmen adayları Dekan Araştırma görevlileri Ziyaretler Standartlar Karar Kanıtlar standartları ne derece karşılıyor.

TOPLANAN VERİLERİ DEĞERLENDİRME SÜRECİ Standartlara ne derece ulaşıldığını belirlemenin yolu, doğru bilgiye dayalı doğru akıl yürütme sonucunda karar vermektir. Eksik ya da yanlı bilgiye dayalı doğru akıl yürütülse de karar yanlış olacaktır. Doğru bilgiye dayalı yanlış akıl yürütme de yanlış karara götürecektir. Bu nedenle hem toplanan bilgilerin gerçeği doğru olarak yansıttığından emin olmak hem de toplanan verileri doğru yorumlamak gerekir. Toplanan bilgilerin doğruluğunu (geçerliğini) kontrol etmek için neler yapılabilir?

DOĞRU BİLGİYE ULAŞMA Standartla ilgili çeşitli kaynaklardan veriler toplanmalıdır. Bu verilerin çapraz kontrol yapılmasında yarar var. Örneğin, kütüphanedeki kitapların çeşitliliği ve yeterliği hakkında sadece öğrenci görüşlerine dayalı karar vermek ne derece doğruyu yansıtır? Kütüphanedeki kaynaklarla ilgili olgusal bilgilerle öğrencilerin görüşleri karşılaştırılmalıdır. Gerektiğinde öz değerlendirme raporunda yer almayan ya da kanıtların karar için yeterli olmadığı durumlarda ek kanıt istenilmelidir.

GERÇEKLERİ GÖREBİLMEK İÇİN 360 DERECE BAKMAK GEREKİR

DOĞRU BİLGİYE ULAŞMA Karar verme sürecinde yazılı belgelerle yetinmeyip, uygulamadaki durumu gözlemek gerekir. Kağıt üzerinde her şey iyi görünse de uygulamada durum farklı olabilir. Standartlarda olmayan kanıtlar sunulmuşsa, onlar da mutlaka incelenmeli; gerektiğinde bu tür kanıtlar standartların yeniden gözden geçirilmesi için kullanılmalıdır. Bir kanıtın birden fazla standartla ilgili olabileceği gözden kaçırılmamalıdır.

VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Toplanan verilerin değerlendirilmesinde klasik 1-0 mantığı yerine bulanık mantık (fuzy lojik) akıl yürütme yolu olarak temele alınmalıdır.

AKIL YÜRÜTMEDE YENİ BİR YOL: BULANIK (FUZY) MANTIK 1 Klasik mantık

SİYAH-BEYAZ YERİNE GRİ TONLARDA DÜŞÜNME: BULANIK MANTIK 1 Bulanık mantık

AKREDİTASYON SÜRECİNDE UZMAN GÖRÜŞLERİNDEN YARARLANMA Akreditasyon bazı temel varsayımlara dayanır. Öğretim elemanları ve ekip üyeleri yıllar içinde kazandıkları deneyimleri akreditasyon sürecine katarlar ve bu deneyimleri kalite hakkında profesyonel kararlar vermede kullanırlar. Bu varsayıma dayalı olarak öğretim üyelerinin kendi durumlarını bütünüyle objektif ve samimi olarak değerlendirip bir öz değerlendirme raporu hazırlayabileceklerine inanılır. Bu öz değerlendirme öğretim elemanlarının kendi zayıf ve güçlü yönlerini görerek, gelişimlerine katkı sağlar.

AKREDİTASYON SÜRECİNDE UZMAN GÖRÜŞLERİNDEN YARARLANMA Öğretim elemanlarının öz değerlendirmelerine ek olarak, akreditasyon konusunda eğitim almış ve akreditasyon sürecinde deneyimlerini artıran uzman ziyaret ekibinin standartların değerlendirilmesine önemli katkılar sağlayacağı açıktır.

KARAR ALIRKEN SAYISAL DEĞERLER KULLANMAMA Akreditasyon sürecinde standartların değerlendirilmesinde sayısal değerlerden çok nitel değerlendirmeye ağırlık verilmelidir. Örneğin, «kütüphanede bulunan kitaplar, süreli yayınlar, bilgisayar ve diğer materyaller ve bunların öğretim programlarını destekleme derecesi« standardını ele alalım. Bu standardın ilk göstergesi; «Kütüphanedeki kitaplar ve süreli yayınların sayısının programı desteklemeye yeterli olması» dır.

KARAR ALIRKEN SAYISAL DEĞERLER KULLANMAMA Eğer durumu sayısal olarak değerlendirirsek, kütüphanesinde belirli sayıda kitabı ve süreli yayını olan programlar standardı geçecek birkaç eksik kitap ya da süreli yayını olanlar ise geçemeyecektir. Ancak, durum nitel olarak incelendiğinde aşağıdaki noktalara benzer durumlarla karşılaşmak olasıdır. Bir kütüphanede x sayıda kitap bulunabilir ancak bunların bir kısmı aynı kitabın kopyaları olabilir. Kütüphanesinde çok sayıda kitap bulunan fakültenin kitaplarının çoğu eski basım iken, daha az sayıda kitap bulunan fakültenin kitaplarının çoğunluğu yeni baskı kitap olabilir.

KARAR ALIRKEN SAYISAL DEĞERLER KULLANMAMA Kütüphanede çok sayıda kitap ve süreli yayını bulunan fakültenin kitap ve süreli yayınları bir ya da birkaç alanda yoğunlaşmış, diğer alanlarla sınırlı sayıda olabilir. Kitapların ve süreli yayınların çoğu lisans programlarına hitap etmeyen yabancı yayınlardan oluşabilir. Bu gibi durumlarda sadece nicel olarak sayıya bakarak karar verme yerine nitel bir değerlendirme de bulunmak yararlı olacaktır.

ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Öğrenme ve öğretme sürecinin değerlendirilmesinde de niceliksel ölçütler kullanmak uygun değildir. Öğretim elemanları öğretmen adaylarını eğitip değerlendirirken sürekli olarak kendi yargılarını kullanırlar. Akreditasyon süreci de önce fakülte öz değerlendirme ile, daha sonra da ekip ziyaretiyle bu yargıların değerlendirilmesine yardımcı olur. Ziyaret ekibi öğrenme öğretme sürecinin değerlendirilmesine kaynaklık edecek çeşitli verilere sahiptir. Bu veriler;

ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Öz değerlendirme raporu Çeşitli belgeler Öğretim elemanlarının özgeçmişleri Zaman çizelgeleri Ders konuları Testler ve kısa sınavlar örnekleri Öğretmen adayı çalışmaları ve ödevleri Öğrencilere verilen geribildirimler Toplantı tutanakları Öğretim elemanları Program sorumluları Öğretmen adayları Dekan Araştırma görevlileri

ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ziyaretler Sınıf ziyaretleri Uygulama okulu ziyaretleri Ziyaret ekibi öğretim elemanlarının öğrenme, öğretme ve değerlendirme süreci hakkında kendi yargılarını oluşturmada kullandıkları ek kanıtlarla da ilgilenirler. Ekip ayrıca, öğretim elemanlarının aldıkları geri bildirimleri kullanarak kendi programlarını geliştirip geliştirmediklerini de araştırır. Sonuçta öğrenme öğretme süreci hakkında genel bir değerlendirme yapılmalıdır. Bu alanla ilgili standartları tek tek sayısal olarak puanlamak genel değerlendirme yapmayı engelleyebilir.

ÖRNEK DERECELENDİRME: STANDART4: FAKÜLTE-OKUL İŞBİRLİĞİ BAŞLANGIÇ STANDARTLARI SÜREÇ STANDARTLARI ÜRÜN STANDARTLARI 4.1.1 Okullardaki uygulama çalışmalarına ilişkin yönetsel düzenlemelerin varlığı 4.1.2. Uygulama okullarının seçiminde ilgili yönerge ve kılavuzda belirtilen ölçütlere uygunluk 4.2.1 Fakülte, Milli Eğitim Müdürlüğü, uygulama koordinatörleri, öğretim elemanları, uygulama öğretmenleri ve öğretmen adayları arasında işbirliğinin varlığı 4.2.2. Uygulama okullarında öğretmen adaylarına uygun ortamın sağlanması 4.3.1 Okullarda uygulama çalışmaları sonucu öğretmen adaylarının alanlarında öğretmenlik yapacak yeterliğe ulaşmaları

TOPLANAN KANIT VE VERİLER Fakülte-okul işbirliği yazışmaları Fakültenin işbirliği ve uygulama okulu seçimindeki politika ve ölçütlerini gösteren belgeler Uygulama okullarının türünü ve öğretmen sayılarını gösteren listeler Fakülte ve program koordinatörleri dosyaları Öğretmen adayı süreç dosyaları Okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması gözlem ve değerlendirme formları

TOPLANAN KANIT VE VERİLER Öğretmen adaylarının okullara göre dağılım listeleri Okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması dönem planları Uygulama öğretmenlerine yönelik seminer ve diğer etkinliklere ilişkin belgeler Görüşmeler Uygulama koordinatörleri ile Uygulama öğretim elemanlarıyla Öğretmen adaylarıyla Uygulama öğretmenleriyle Uygulama okulu ziyaretleri

ÖRNEK DERECELENDİRME Uygulama okulları ölçütlere uygun seçilmiştir. Üniversitenin bulunduğu yer uygundur ve uygulama okullarının çoğu yakındır. Mevcut durumda öğrencilerin her türlü okul ortamında çalışmasını sağlamak için yeterli düzenlemeler bulunmamaktadır. Bu sorun dekan tarafından fark edilmiştir ve dekan yeni okullar belirlemek için Milli Eğitim Müdürlüğü ile çalışmalar yapmaktadır Uygulama okullarında yeteri kadar nitelikli uygulama öğretmeni vardır.

ÖRNEK DERECELENDİRME (DEVAM) Öz değerlendirme raporunda uygulama okullarında ………alanlarında yeterli destek sağlamada sorunların yaşandığı belirtilmiştir. Ekip bu görüşe katılmaktadır. Uygulama okulu düzenlemeleri bu yıl yeniden düzenlenmiştir. Uygulama okullarından iki tanesi iyi oturmuş görünmektedir. Bu okullarda faaliyet planları özellikle okul deneyimi etkinliklerinin düzenlenmesi konusunda üst düzeydedir. Diğer uygulama okullarında düzenleme yetersizdir ve faaliyet planları tam değildir. Öğretim elemanları çok seyrek okula gelmektedirler ve öğrencilere sunulan geri bildirimler yetersizdir.

ÖRNEK DERECELENDİRME (DEVAM) Öğrenciler daha gelişmiş okullarda daha iyi deneyim kazanmaktadırlar. Bu okullarda rollerini daha iyi anlayabilmekte, uygulama sırasında daha iyi danışmanlık ve geri bildirim alacaklarına inanmaktadırlar. Sınıf öğretmenliği uygulama koordinatörü değişmiştir, bu durum resmi belgelerdeki gecikmeleri açıklamaktadır. Öğretmen adayları yeni mezun bir öğretmenden beklenen becerilerin tamamını uygulamak için okullarda yeterince zamana sahip olmadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, uygulama öğretmenleri ve öğretim elemanlarından daha düzenli ve ayrıntılı geri bildirimler beklediklerini belirtmişlerdir.

ÖRNEK DERECELENDİRME (DEVAM) Uygulama öğretmenleri ve öğretim elemanları bu sorunların bilincindedirler. Dekan ve bölüm başkanı uygulama okulları oluşturulmasında şu ana kadar yaşanan zorlukların bilincindedirler. Öz değerlendirme raporu bu açıdan oldukça samimidir. Fakülte bir iyileştirme planı üzerinde çalışmaktadır. Uygulama okullarının yarısında okul müdürleri öğrencilerin iyi idare edilen ve disiplinli sınıflarda çalışmalarının sağlanmasında ve okul deneyimi etkinliklerinin yapılmasında yardımcı olmuşlardır. Bu sınıflar büyüklük, öğretim yöntemleri açılarından çeşitlilik göstermektedirler ve öğrencilere iyi örnek olacak niteliktedirler.

ÖRNEK DERECELENDİRME (DEVAM) 3 ve 4. sınıflardaki öğrenciler okullarda çalışma açısından sınırlı fırsatlara sahiptirler. Mikro öğretim derslerinde bazı öğretim yöntem ve tekniklerini uygulamışlar ancak gerçek öğrencilerle karşı karşıya kaldıkları durumlar sınırlıdır. Aynı şekilde, öğretim elemanlarının kendilerine sahip oldukları öğretmenlik nitelikleri konusunda geri bildirim verme fırsatları da sınırlıdır. Öğrenciler uygulama okulunda kazandıkları deneyimlerin kendi alanlarında etkili öğretmenlik yapma konusunda yeterli olmadığını düşünmektedirler. DERECE: C

TEŞEKKÜRLER