KAYITLI İSTİHDAMIN ÖNEMİ VE İŞVERENLERE YÖNELİK TEŞVİKLER Prof. Dr. Cem KILIÇ Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 2017

ILO’nun 2017 Küresel İstihdam Eğilimleri ve Sosyal Görünüm Raporu’na göre; Küresel büyüme zayıflıyor, işletmeler ve çalışanlar risk altında… ILO verilerine göre, dünya ekonomisi 2016 yılında, bir önceki yıl yapılan tahminlerin altında, yüzde 3.1 düzeyinde büyümüş. Rakam, son 6 yılın en düşük oranını yansıtıyor. 2017 ve 2018 yıllarına ilişkin küresel ekonomik büyüme tahminleri sırasıyla yüzde 3.4 ve 3.8.

Küresel ekonomik büyümedeki yavaşlamanın arkasında yatan nedenler: ILO’nun 2017 Küresel İstihdam Eğilimleri ve Sosyal Görünüm Raporu’na göre; Küresel büyüme zayıflıyor, işletmeler ve çalışanlar risk altında… Bu oran da küresel krizden önceki dönemle karşılaştırıldığında oldukça düşük düzeyde kalıyor. Küresel ekonomik büyümedeki yavaşlamanın arkasında yatan nedenler: Küresel ekonomiye ilişkin artan belirsizlik 2016 yılında yaşanan derin durgunluk Yükselen ve gelişmekte olan ülkelerde görülen ekonomik zayıflık.

ILO’nun 2017 Küresel İstihdam Eğilimleri ve Sosyal Görünüm Raporu’na göre; 2017 yılında küresel düzeyde işsiz sayısı, 201 milyonun üzerinde olacak... Ekonomik zayıflama, küresel işsizliği daha da artırıyor. İşsiz sayısı küresel düzeyde 2016 yılında yüzde 5.7. Küresel işsizlik oranı 2017 yılı için yüzde 5.8 olarak tahmin ediliyor. Bu da bir önceki yıla göre 3.4 milyon yeni işsiz demek...

ILO’nun 2017 Küresel İstihdam Eğilimleri ve Sosyal Görünüm Raporu’na göre; 1.4 milyon insan “kırılgan” işlerde çalışıyor… Düşük ücret, kötü çalışma koşulları, belirsizlik ve güvencesizlik olarak kendisini gösteren kırılgan istihdamın, 2017 yılında küresel istihdamın yüzde 42’sini kapsayacağı öngörülüyor. Kırılgan işler: Bazı zamanlarda ücret dahi ödenmeyen ve sosyal koruma sunmayan işlerdir. Yükselen ekonomilerde istihdamdaki iki kişiden biri; gelişmekte olan ülkelerde ise istihdamdaki her beş kişiden dördü kırılgan işlerde çalışıyor. Kırılgan işlerden, dolayısıyla güvencesiz istihdamdan en çok etkilenen bölge Güney Asya ve Sahra Altı Afrika.

ILO’nun Gençler için Küresel İstihdam Eğilimleri ve Sosyal Görünüm 2016 Raporu’na göre; Küresel Genç İşsizliği, Son 3 Yıldır İlk Kez Yükseldi... Gençler gibi bazı gruplar 2008 ekonomik krizinden çok daha fazla etkilendi ve gelecek hayallerini ertelemek veya bu hayallere tamamen veda etmek zorunda kaldı. 2015 yılında yüzde 12.9 düzeyinde seyreden küresel genç işsizliği oranı, 2016 yılı itibarıyla yüzde 13.1’e ulaştı. ILO, söz konusu oranın, 2017 yılında da değişmeyeceği öngörüsünde. Son 3 yıl içinde küresel genç işsizliğinin ilk kez yükseldi. Geçen yıldan bu yana yaklaşık yarım milyonluk bir artışla halihazırda dünyada 71 milyon işsiz genç bulunuyor.

ILO’nun Gençler için Küresel İstihdam Eğilimleri ve Sosyal Görünüm 2016 Raporu’na göre; Cinsiyetler arası eşitsizlik gençlerde de söz konusu... Genç kadınlar işgücüne katılım ve istihdam açısından yaratılan fırsatlara ulaşmada genç erkeklerin ardında kalıyor. 2016 yılı istihdam oranlarına bakıldığında; genç erkekler için yüzde 53.9 olan istihdam oranı, genç kadınlar için yüzde 37.3 düzeyinde kalıyor.

ILO’nun Gençler için Küresel İstihdam Eğilimleri ve Sosyal Görünüm 2016 Raporu’na göre; Gençler okuldan işe geçiş sürecinde zorluklarla karşılaşıyorlar... Eğitim sisteminden mezun olan gençlerin işgücü piyasasına geçişlerini konu alan anket sonuçlarına göre, “istikrarlı” bir iş talep eden gençler için geçiş süreci ortalama olarak 19 ay sürüyor. Araştırma sonuçları, üniversite diplomasına sahip bir gencin istikrarlı bir iş bulabilmek için, ilköğretim mezunu olan bir gencin harcadığı zamanın sadece üçte birine ihtiyacı olduğunu ortaya koyuyor. Okuldan işe geçiş süreci genç erkeklere oranla genç kadınlar için çoğu kez daha uzun sürüyor.

TÜRKİYE İŞGÜCÜ PİYASASI GENEL GÖRÜNÜM, EYLÜL 2016

TÜRKİYE İŞGÜCÜ PİYASASININ TEMEL SORUN ALANLARI Türkiye işgücü piyasasının temel sorunları, “yapısal” izler taşıyor. İşgücü piyasasında kır - kent ayrımı çok belirgin. Kırsal alanda istihdamın temel karakteristiği: “ücretsiz aile işçiliği”. Kentsel alanda istihdamın temel karakteristiği: “nitelik ve beceri uyumsuzluğu” (İşgücü piyasasındaki 10 kişiden 4’ü niteliklerine uygun olmayan işlerde çalışıyor). Kadınların işgücüne katılım ve istihdam oranları çok düşük düzeyde. “Atıl istihdam” sorunu, hem genç erkek hem de genç kadınlarda yüksek düzeyde. Kayıt dışı istihdam hala yüksek düzeyde (Her üç çalışandan biri kayıt dışı çalışıyor). Genç işsizliği, yetişkin işsizliğinin iki katı düzeyinde.

KAYIT DIŞI İSTİHDAM NEDİR? Kayıt dışı istihdam, çalışanların çalışmalarının Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesi şeklinde ortaya çıkar. Sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilir.

TÜRKİYE İŞGÜCÜ PİYASASINDA KAYIT DIŞI İSTİHDAM PROFİLİ İstihdamdaki her üç kişiden biri kayıt dışı çalışıyor. Özellikle kadınlar ve gençler arasında kayıt dışı çalışma daha yaygın. Eğitim düzeyi düşük olan kişilerin kayıt dışı istihdam içinde yer alma olasılığı daha yüksek. Sosyal yardım alanlar, kayıt dışı çalışmayı tercih edebiliyorlar. Kayıt dışı istihdam tarım sektöründe oldukça yaygın. KAYIT DIŞI İSTİHDAM ORANI (%) TARIM 83.2 TARIM DIŞI 22.0 TOPLAM 34.6 Kaynak: TÜİK, Eylül 2016.

KAYIT DIŞI İSTİHDAMIN SONUÇLARI: İşveren Açısından Yapılacak denetimler ve tespitler sonucu yüksek tutarlarda idari para cezasıyla karşılaşma veya işyerinin kapanması riski mevcuttur. İşyerinde yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı mesuliyet doğar. Ciddi anlamda idari ve adli yaptırımlarla karşılaşılabilir. Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar.

KAYIT DIŞI İSTİHDAMIN SONUÇLARI: İşveren Açısından Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan mali teşvikler ile hibe ve kredi avantajlarından faydalanılamaz. Vergi avantajı sağlayan indirim ve gider yazma gibi avantajlardan yararlanma hakkı yoktur. İşyerinde verimliliği ve motivasyonu azaltır. Ölçek ekonomilerden yararlanılamadığından büyüyemezler, marka oluşturma ve pazarda yer edinme şansları azalır.

KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ Türkiye’de 2017 yılı itibariyle uygulanmakta olan çok sayıda sosyal sigorta prim teşviki bulunmaktadır. Bugün yaygın olarak kullanılan ve sizi ilgilendiren altı ana teşvikten söz edeceğiz. Uygulanmakta olan diğer teşvikler konusunda detaylı bilgi için www.sgk.gov.tr adresine başvurabilirsiniz.

5 Puanlık Hazine İndirimi KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ 5 Puanlık Hazine İndirimi Devlet primlerini düzenli ödeyen ve sigortasız işçi çalıştırmayan işvereni ödüllendirir. Malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primlerinin işveren hissesinin 5 puanını Hazine öder. Bunun üç temel şartı vardır: Çalıştırdığınız sigortalılarla ilgili olarak muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermiş olmak, Sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutar ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemiş olmak, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmamak. Dikkat: Asıl işveren – alt işveren ilişkisinin söz konusu olduğu işyerlerinde asıl işverenin sigorta prim teşvikinden yararlanabilmesi için, asıl işverenle birlikte hizmet aldığı alt işverenlerin tamamının da gerekli şartları yerine getirmeleri gerekmektedir.

Bölgesel Gelişmişlik Düzeyine Göre Uygulanan Sigorta Prim Teşviki KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ Bölgesel Gelişmişlik Düzeyine Göre Uygulanan Sigorta Prim Teşviki Sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi dikkate alınarak belirlenen yerlerde faaliyet gösteren, 5 puanlık indirimden yararlanan işyerlerine asgari ücret üzerinden üretim ve istihdam imkânlarını artırmak amacıyla, 6 puan sigorta primi teşvikinden yararlanma imkanı tanınmıştır. Bu durumda işveren 5 puan ile birlikte 11 (6+5) puanlık teşvikten faydalanır. İşyerinde kayıt dışı sigortalı çalıştırıldığının ya da işyerinden sahte sigortalı bildiriminde bulunulduğunun tespiti halinde, tespitin yapıldığı işyeri bir yıl süreyle bu indirimden yararlanamaz.

Engelli İşçi Çalıştırma Prim Teşviki KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ Engelli İşçi Çalıştırma Prim Teşviki İşyerinizde çalışma gücünün en az %40'ını kaybettiğini sağlık kurulu raporu ile belgeleyen engelli işçi çalıştırıyorsanız, engelli işçinin sigorta primi işveren hissesinin tamamı sigorta primine esas kazancın alt sınırı üzerinden Hazine tarafından karşılanır. Şartları: İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri Sigortalıların tamamına ait sigorta primi sigortalı hissesine isabet eden tutar ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın tamamını ödemiş olmaları

Genç ve Kadın İşçi Çalıştıran İşverenlere Yönelik Prim Teşviki KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ Genç ve Kadın İşçi Çalıştıran İşverenlere Yönelik Prim Teşviki 31 Aralık 2020 tarihine kadar işe alacağınız kişilerin, işyeriniz için Kuruma bildirilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları ve diğer koşulları sağlamaları koşuluyla, prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarları İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır. Bu düzenleme, gerekli şartları sağlayan işverenleri istihdam ettikleri işçiler için sigorta primi ödeme yükümlülüğünden belirli sürelerle muaf kılmaktadır. Teşvik süresi gerekli şartlara uyan işçilerin niteliklerine göre değişmektedir. Örneğin, mesleki yeterlik belgesine sahip, İŞKUR’a kayıtlı bir kadın işsizi işe alan işveren 54 ay boyunca sigorta primi ödemeyecektir. Aynı şekilde, 18 – 29 yaş arası genç bir erkek işsizi işe alan işveren de 54 aya kadar teşvikten yararlanabilmektedir.

Genç ve Kadın İşçi Çalıştıran İşverenlere Yönelik Prim Teşviki KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ Genç ve Kadın İşçi Çalıştıran İşverenlere Yönelik Prim Teşviki Bu teşvikten yararlanabilmek için aşağıda sayılan şartları yerine getirmeniz gerekmektedir: İlk olarak, iş yerinde işe alınacak ve prim teşvikinden yararlanacak işçinin, hali hazırdaki ortalama işçi sayısına ilave olması (yeni istihdam yaratılması) şarttır. Anılan ortalama, ilave işçinin işe alındığı tarihten önceki son 6 ayda çalıştırılan toplam işçi sayısının 6’ya bölünmesi suretiyle bulunmaktadır. Teşvikten yararlanmanın ikinci koşulu ise teşvike konu olan işçinin işe alındığı tarihten önceki altı ay boyunca işsiz olmasıdır.

KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ İŞKUR’un İşbaşı Eğitim Programı Kapsamında Sağlanan Destek ve Sigorta Prim Teşvikleri İŞKUR’un işsizlerin mesleki yeterliliklerini geliştirmek amacıyla düzenlemekte olduğu bu programlar kapsamında işbaşı eğitim veriyorsanız, iş başında eğitim alan kişiler için herhangi bir sosyal güvenlik primi yatırmak zorunda değilsiniz. İş yerinizde işbaşı eğitim programları kapsamında eğitim alan söz konusu kişilerin primleri İŞKUR tarafından karşılanmaktadır. Ayrıca, işbaşı eğitim kursuna katılan kursiyerlere İŞKUR tarafından işbaşı eğitim aldıkları her gün için asgari ücretin günlük tutarı kadar ödeme yapılmaktadır. 2 ila 10 arasında çalışanı bulunan işverenler bir, 11 ve üzerinde çalışanı olan işverenler ise fiili çalışan sigortalı sayısının onda biri kadar işbaşı eğitim programı katılımcısı talep edebilir. İşverenler tarafından katılımcıların en az yüzde ellisinin program sonunda istihdam edileceğinin taahhüt edilmesi durumunda, fiili çalışan sigortalı sayısının en fazla yüzde otuzuna kadar katılımcı talep edilebilir.

KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ İŞKUR’un İşbaşı Eğitim Programı Kapsamında Sağlanan Destek ve Sigorta Prim Teşvikleri İşbaşı eğitim programları katılımcılarının program sonrasında işe alınmaları halinde, bu kişilerin sigorta primi işveren hissesinin tamamının imalat sektöründe 42 ay, diğer sektörlerde 30 ay süreyle İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanması söz konusudur. Teşvik kapsamında gerekli şartları sağlayan kursiyerlerin destekten yararlanabilmesi için öncelikle malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primleri üzerinden yüzde 5’lik bir indirim uygulanacak ve söz konusu tutar hazine tarafından karşılanacaktır. Bunun sonrasında, prime esas kazanç alt sınırına kadar olan kazançlar üzerinden kalan işveren hissesine karşılık gelen tutarın toplamı İşsizlik Sigortası Fonundan sağlanacaktır.

KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ Asgari Ücret Desteği 2016 yılında uygulanmaya başlanan asgari ücret desteği 2017 yılında da devam etmektedir. Bu kapsamda, çalıştıracağınız işçilere yönelik olarak Hazine’den aylık 100 TL civarı asgari ücret desteği verilmektedir. Konuya ilişkin detayların netleşmesi beklenmektedir.

İstihdam Seferberliği Kapsamında Sağlanan Teşvikler KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ İstihdam Seferberliği Kapsamında Sağlanan Teşvikler 687 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile getirilen teşvik kapsamında 2017 yılında son 3 aydır işsiz olan kişileri işe alan işverenler sigorta primi ve gelir vergisi ödemeyecekler. Teşvik Miktarı: İlave olarak son 3 aydır işsiz bir kişiyi işe alan işveren asgari ücrete kadar ne sigorta primi, ne gelir vergisi, ne damga vergisi ödeyemeyecek. Teşvik kapsamındaki kişileri ilave istihdam olarak işe alan işverenler, aylık 666,6 TL’lik sigorta prim teşvikinden yararlanacaklar. Bununla birlikte, teşvik kapsamındaki kişiler için gelir vergisi ve damga vergisi (toplamda 106,8 TL) de ödenmeyecek. Yani, işveren ilave istihdam olarak işe aldığı her kişi için 773 TL’lik bir teşvikten yararlanacak. Teşvik kapsamındakiler sadece asgari ücret düzeyinden çalışan işçiler değil. Teşvike konu olan miktar asgari ücretle sınırlı ancak daha yüksek ücret düzeyinden işçi çalıştıran işverenler de asgari ücret üzerinden teşvikten yararlanacaklar. Asgari ücretin üzerindeki prim ve vergiler ise ödenmeye devam edilecek.

İstihdam Seferberliği Kapsamında Sağlanan Teşvikler KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ İstihdam Seferberliği Kapsamında Sağlanan Teşvikler Kapsamdaki İşverenler: SGK’ya aylık prim ve hizmet bildirgelerini yasal süresi içerisinde veren, sigortasız işçi çalıştırmayan, sahte sigortalı istihdam etmeyen ve SGK’ya idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme zammı ve cezası bulunmayan özel sektör işverenleri teşvikten yararlanabilecek. SGK’ya prim ve idari para cezası borcu bulunan ancak bu borçlarını yapılandırmış işverenlerin de teşvikten yararlanması mümkün. Kapsamdaki Çalışanlar: 01.02.2017 - 31.12.2017 tarihleri arasında özel sektör işverenlerince işe alınan ve İŞKUR’a kaydı olan işsizler arasında son 3 aydır işsiz olanlar için teşvik uygulanacak. Bu durumda, 2017 yılının Şubat ayından itibaren İŞKUR’a kayıtlı, son 3 aydır işsiz olan kişileri işe alan işverenler, söz konusu kişiler için teşvik alabilecekler. Teşvikten yararlanabilmenin diğer bir şartı, yeni işe alınan kişilerin ilave istihdam yaratması. Yani, mevcut işçilerini işten çıkarıp söz konusu şartları taşıyan işsizlerin işe alınması yoluyla teşvikten yararlanmak mümkün değil. Bu anlamda, örneğin 2016 yılının Aralık ayında 15 işçi çalıştıran bir işveren teşvik kapsamındaki bir kişiyi 2017 yılının Şubat ayında 16. kişi olarak istihdam etmişse teşvikten yararlanabilecek.

KOSGEB’in Nitelikli Personel İstihdam Desteği KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ AÇISINDAN İŞVERENLER İÇİN SİGORTA PRİM TEŞVİKLERİ KOSGEB’in Nitelikli Personel İstihdam Desteği İşletmeniz için ihtiyaç duyduğunuz nitelikli personel için verilen bir destektir. Söz konusu destek için istihdam edilecek kişinin en az dört yıllık fakülte ve yüksek okul mezunu olması ve işletmenin son dört aylık SGK sigortalı hizmet listesinde bulunmayan yeni istihdam yaratması koşulları aranmaktadır. Bu kişilerin işe başladığı tarihten itibaren en geç 30 gün içinde destek başvurusunun yapılması gerekmektedir. Aynı anda 2 kişi söz konusu destekten yararlanabilir. Aylık ödeme tutarı kişi başı en fazla 1.500 TL ve destek üst limiti 50.000 TL'dir.

Teşekkürler…