15-29 sentyabr 2017, Bakı Dövlət İdarəçilik Akademiyası Bakalavr pilləsi İDARƏETMƏ NƏZƏRİYYƏSİ Müəllim, i.e.n. dosent M.M.Bağırzadə

1. İdar ə etm ə elmi v ə n ə z ə riyy ə si : ə sas atributlar 2. İdar ə etm ə t ə f ə kkürünün inkişafı v ə elmi t ə liml ə r 3. İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin t ə m ə l elementl ə ri 4. Sistem - idar ə etm ə obyekti kimi 5. T ə şkilatlarda idar ə etm ə 6. İdar ə etm ə prosesi 7. İdar ə etm ə subyekti, hakimiyy ə t v ə liderlik. 8. İdar ə etm ə nin s ə m ə r ə liliyi FƏNNİN PROQRAMI (əsas mövzular)

İdar ə etm ə formaları: - t ə nziml ə m ə - yön ə ltm ə - nizamlama - r ə hb ə rlik - n ə zar ə td ə saxlama - istiqam ə tl ə ndirm ə - d ə st ə kl ə m ə - hökmranlıq - stimullaşdırma -....

İdar ə etm ə haqqında ibtidai t ə s ə vvürl ə r: Q ə dim insan v ə yaşam vasit ə l ə rind ə n istifad ə Odun f ə th edilm ə si v ə t ə tbiqi sah ə l ə ri T ə bii prosesl ə r ə t ə sir ed ə n qüvv ə l ə r İnsan maddi, enerji, informasiya axınları m ə kanında İbtidai idar ə etm ə formalarının yaranması

İdar ə etm ə nin teoloji, ezoterik v ə elmi t ə liml ə ri 1. T ə bii v ə fövq ə lt ə bii qüvv ə l ə rin t ə siri v ə d ə yişikl ə r; 2. T ə biy ə tin insana v ə insanın t ə biy ə t ə t ə siri prosesind ə d ə yişikl ə r 3. İnsanın insana t ə siri v ə d ə yişikl ə r 4. İnsanın önc ə düşünülmüş d ə yişm ə m ə qs ə di il ə etdiyi t ə sirl ə r - idar ə etm ə dir 5. Subyektl ə rin müxt ə lif t ə biyy ə tli obyektl ə ri idar ə etm ə si

İdar ə etm ə nin t ə yin edilm ə si İdar ə etm ə - ictimai sistemin daxili keyfiyy ə ti olaraq, insanlar arasında m ə hsulların mübadil ə si t ə l ə batını öd ə y ə n ə m ə k bölgüsü prosesinin tarixi n ə tic ə sidir. (K.Marks) İdar ə etm ə - f ə rqli növ (bioloji, sosial, texniki) müt ə ş ə kkil sisteml ə rin funksiyası olaraq, onların strukturu, f ə aliyy ə t rejimi v ə daxili tarazlığı, f ə aliyy ə t- l ə rinin m ə qs ə d v ə proqramlarını t ə min olunmasına xidm ə t edir. ( Глущенко Е.В., Захарова Е.В., Тихонравов Ю.В. Теория управления: Учебный курс. М., С. 13.)

İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin t ə rkibi Elm sah ə si kimi - Obyekti - Predmeti - Metodologiyası il ə seçilir, formalaşması v ə inkişafı prosesind ə bir t ə r ə fd ə n başqa elml ə rd ə n f ə rqi d ə rinl ə şir, eyni zamanda daha da çoxsah ə li (multidissiplinar) sintetik elm ə çevrilir. İdar ə etm ə elmind ə aşağıdakı sah ə l ə r (bilikl ə r sisteml ə ri) inkişaf edir: Akademik – idar ə etm ə nin elmi aparatının işl ə nm ə si v ə inkişafı N ə z ə ri – xüsusi n ə z ə riyy ə ll ə rin (strateji idar ə etm ə, dövl ə t idar ə çiliyi, menecment, innovasiya, antiböhran, heyy ə tin, layih ə l ə rin, maliyy ə v ə s.) inkişafı T ə tbiqi – İdar ə etm ə obyektl ə ri v ə sisteml ə rinin layih ə ll ə ndirilm ə si v ə yaradılması (t ə sisatlanma, dövl ə t quruculuğu, ) Empirik - idar ə etm ə faktları toplanması, sisteml ə şdirm ə

İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin mahiyy ə ti İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə si – obyektiv al ə md ə t ə bii, texniki, sosial bütövlükl ə rin idar ə olunma- sının ümumi prinsipl ə ri v ə metodları, idar ə etm ə münasib ə tl ə rinin forma v ə m ə zmunu haqqında elmi bilikl ə r sistemidir. İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin obyekti – qarşılıqlı idar ə etm ə t ə sirl ə r sistemidir. İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin predmeti – qarşılıqlı idar ə etm ə t ə sirl ə r ç ə rçiv ə sind ə idar ə etm ə sibyekti v ə obyekti arasında yaranan münasib ə tl ə r t ə şkil edir

İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin anlayışları Sosial birlikl ə rin idaredilm ə si (sosial idar ə etm ə ) – idar ə etm ə nin ə sas növl ə rind ə n biri olaraq, funksiyası c ə miyy ə t v ə onun sisteml ə rinin müt ə r ə qqi inkişaf t ə l ə batlarının reallaşmasıdır. ( Laqusta, s. 542 ). Sosial idar ə etm ə nin üç növü vardır: - - dövl ə t idar ə etm ə si, - - menecment, - - özünü t ə şkiletm ə İdar ə etm ə subyekti - idar ə etm ə obyektin ə t ə sir ed ə n idar ə edici yarımsistem (idar ə etm ə orqanı, hey ə t, komanda, r ə hb ə r). İdar ə etm ə obyekti – subyektin t ə sirl ə rini q ə bul ed ə n idar ə olunan (yarım-) sistem (ictimai münasib ə tl ə r v ə prosesl ə r, sosial t ə şkilatlar, t ə bii v ə texniki qurğular v ə kompleksl ə r, insanlar). İdar ə etm ə subyekti v ə obyektinin ə laq ə si informasiya mübadil ə si vasit ə sil ə t ə min edilir. Başqa s ə viyy ə d ə idar əə etm ə subyekti idar ə etm ə obyekti kimi n ə z ə rd ə n keçiril ə bil ə rmi?

İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin anlayışları Paradiqma - (yunanca Paradeigma – misal, nümunə) – anlayışların ilkin konseptual sxeması, anlayışlar sistemi, müyyən tarixi zaman parçasında elmi dairələrdə qəbul edilmiş problemlərin qoyuluşu və həllinin aparıcı modelidir F.Teylorun idarəçiliyin səmərəliliyi, A.Fayolun funksional differensiallaşma, M.Veberin idarəedici təbəqə -bürokratiya və s. Sistem və synegetik paradiqmalar nəzəriyyənin perspektiv inkişaf istiqamətidir Müasir idarəetmə paradiqmasında insan şəxsiyyətinin rolu, qloballaşma proseslərində şəbəkələr və biliklərin idarəedilməsi aparıcı paradiqma kimi çıxış edir.

İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin anlayışları İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sininin funksiyaları: Metodoloji İdrak Qiym ə tl ə ndirici T ə tbiqi Proqnostik Maarifl ə ndirm ə İdar ə etm ə prosesi – idar ə edici f ə aliyy ə tl ə r m ə cmusu olaraq, subyekt elementl ə ri t ə r ə find ə n icra edil ə n idar ə etm ə funksiyalarının t ə şkilatlarda davam ed ə n prosesidir: - m ə qs ə dyönlü. - k ə silm ə z, - dövrü (tsiklik), - inteqrativ.

İdar ə etm ə n ə z ə riyy ə sinin anlayışları İdar ə (-etm ə ) kateqoriyası Subyekt (idar ə ed ə n) Obyekt (idar ə olunan) İdar ə etm ə münasib ə ti ( ə laq ə v ə t ə sir) İdar ə etm ə sistemi İdar ə etm ə prosesi İdar ə etm ə metodologiyası M ə qs ə d (missiya, prioritetl ə r, strategiya) İdar ə etm ə funksiya v ə strukturu İdar ə etm ə prinsipl ə ri, qanunları, yanaşmaları İdar ə etm ə mexanizml ə ri v ə texnlogiyaları İdar ə etm ə keyfiyy ə ti (s ə m ə r ə, m ə hsuldarlıq, ə m ə li- saleh)

Təşkilatda idarəetmə məqsədi, strategiyası və taktikası Plan –göstəriş- direktiv deyildir, lakin məqsədə çatma səmərəli yollarının göstəririci indikatorudur Planlaşdırma Əlaqələndirmə Nəzarət Təşkiletmə Motivasiya Ümumi idarəetmə fünksiyalarının əlaqələri

Təşkiletmə modellərinin idarəetmə fuksiyalarına uyğunluğu mexanikiIsan resursları sistemli Ictimai təsissat - institut Rasional bürokratiya qapalı sistemi Əmək bölğüsü ilə qpalı sistem Mühitin hissəsi olan açıq sistem Açıq maraqların qarşılıqlı əlaqə sistemi Əməli idarəetmə Heyətin idarəedilməsi Strateji menecment Məhdud optimallaşma strategiyası Təşkilatda idarəetmə məqsədləri

T ə şkilatın strateji idar ə edilm ə si Təşkilatın missiyası Təşkilatın məqsədi Xarici mühitin təhlili və qiymətlən- dirilməsi Təşkilatın güclü və zəif tərəf- lərinin təhlili Strategiya nəticələ-rinin qiymətlən- dirilməsi Strategiya- nın reallaş- dırılması Strategiya seçimi Strateji seçimlərin qiymətlən- dirilməsi

Funksiyalar Metodlar Prinsiplər Avtokrat üslub Demokratik üslub Prinsiplər Liberal üslub Prinsiplər Funksiyalarr Metodlar İdarəetmə

Diqq ə tiniz ə gör ə t ə ş ə kkür edirik !