Temizlik Malzemeleri (1) Bedenimiz, kullandığımız araç-gereçler ve yaşadığımız mekanlar zamanla kirlenir. Kir, suda çözünmeyen, yağ ve benzeri maddelerin toz, toprak vb. ile karışımıdır. Bu karışımdaki suda çözünmeyen bileşen çoğu zaman bitkisel ve hayvansal kökenlidir; ancak petrol kökenli de olabilir (Şekil 4.22).

Kiri temizlemek için, yapısındaki suda çözünmez maddeleri çözünür hale dönüştürmek gerekir. Bu da iki şekilde mümkündür: 1. Kirdeki yağ vb. bileşenler kimyasal bir dönüşüme uğratılarak çözünür türlere dönüştürülür. Bazların kir çıkarma özelliği böyle bir süreç ile ilgilidir. Temizlik Malzemeleri (2)

2. Yağ hidrofob özellikli büyük bir moleküldür, suda çözünmez. Ancak yağın baz ile tepkimesinden oluşan gliserin ve yağ asidi tuzu suda çözünür. Bazın kir temizleme özelliği buradan gelir (Şekil 4.23) Temizlik Malzemeleri (3)

Bir ucu ile suya karışırken diğer ucu ile yağa karışan uzun zincirli bir molekül bulunabilirse, bu molekül su ile yağın birbirine karışmasını sağlayabilir. Şekil 4.24’teki yağ asiti tuzu böyle bir maddedir. Temizlik Malzemeleri (4)

Bu molekülün oksijenli ucu polar karakterli olup su molekülleri tarafından kolayca sarılır. Uzun hidrokarbon zinciri olan hidrofob kuyruk ise yapı bakımından yağ molekülüne benzer ve bu yüzden yağ ile kolayca karışır. Molekülünü incelediğimiz bu maddeye sabun denir. Sabuna benzer özellikler taşıyan başka pek çok madde vardır. Temizlik Malzemeleri (5)

Temizlik malzemelerinin doğru kullanımları Kimyasal maddeler yalnızca imalat ya da sanayi dallarında kullanılmayıp, günlük yaşamımızın bir parçası haline gelmiştir. Temizlik Malzemeleri (6)

Mutfak ve banyoyu temizlediğimiz, çamaşır ve bulaşıkları yıkadığımız ve mobilya cilaları, yüzme havuzu için kullandığımız klor, benzin, motor yağı, hidrolik yağ ve LPG kimyasal maddelerdir. Temizlik Malzemeleri (7)

Evlerimizde kullandığımız ve kimyasal madde olarak değerlendirmediğimiz birçok ürün bulunmaktadır. Sabunlar, şampuanlar, deodorantlar, parfümler, ilaçlar, öksürük şurupları, reçeteli ilaçlar, vitaminler, bitkisel ilaçlar ve organik temizlik ürünleri. Kimyasal maddeler zehirli ve yanıcı olabilir ya da karıştırıldıkları zaman şiddetli tepki verebilirler. Temizlik Malzemeleri (8)

Temizlik iki anlamda düşünülebilir; kirlerden arınma ve mikroplardan arınma. Mikroplardan arındırma amacıyla vücudun; mekanların, giysilerin, ve döşemelerin temizlenmesine hijyen denir. Hijyen (1)

Sabun ve deterjanların dolaylı yoldan mikrop temizleme özellikleri de vardır. Çünkü mikropların bazıları kirli yüzeylere tutunmuştur; kir temizlenirken mikrop da gider. Bazı deterjanlara ağartıcı olarak katılan sodyum perborat (NaBO3) aynı zamanda hijyen de sağlar. Ayrıca bazı mikroplar, sabunun ve deterjanın su ortamına sağladığı yüksek pH’larda ölür. Ancak, normal deterjanlarla mikroplardan tam bir arınma sağlanamaz. Hijyen amacıyla kullanılan deterjanlar da vardır. Böyle deterjanların aktif maddesi katyonik bir moleküldür. Hijyen (2)

Bu maddenin sulu çözeltisinin hem kirleri temizleme hem de hijyen sağlama gibi bir üstünlüğü vardır. Mikrop öldürme amacıyla kullanılan maddelere dezenfektan denir. Dezenfektanlarla mikrop giderme işlemi de dezenfeksiyon adını alır. Dezenfeksiyon maddelerinin başlıcaları aşağıda listelenmiştir; Hijyen (3)

Bu maddelerin sulu çözeltileri temizlenecek yüzeylere uygulanınca, bazı mikropların sporları hariç birçok mikroorganizma ölür. Temizlenecek yüzeyleri UV (ultraviyole; mor ötesi) ışınlara maruz bırakarak mikrop temizlemek de mümkündür. Özellikle metal yüzeylerini temizlemede bu yöntem çok yararlıdır. Doktorlar, diş hekimleri ve kuaförler kullandıkları aletlerin hijyenini bu yöntemle sağlarlar. Hijyen (4)

(Şekil4.28). Canlı dokulara ve kumaşlara zarar verdiği için UV ışınlarla doğrudan temasın sınırlı tutulması önerilir. Hijyen (5)

Kimyasal formülü Na2CO3 olan sodyum karbonat (çamaşır sodası) suda sertlik yapan iyonların (Mg2+ ve Ca2+) karbonat olarak çökelmesini sağlar. Bundan dolayı çamaşır sodası sert sularda da iyi bir temizleyicidir. Çamaşır Sodası (1)

Kirli ortamı oluşturan yağlar ile kuvvetli baz olan NaOH’ın tepkimesinden sabun ve gliserin oluşur. Çamaşır sodası bu özelliğinden dolayı iyi bir temizleyicidir. Çamaşır Sodası (2)

Çamaşır suları klorlu ve klorsuz olarak ikiye ayrılır. Kimyasal formülü NaCIO olan sodyum hipoklorit klorlu bir çamaşır suyudur. Genellikle sanayide NaOH ile klor (Cl2) gazının etkileşmesinden elde edilir. Çamaşır Suyu (1)

Kuvvetli yükseltgen özelliği göstermesinden dolayı elbiselerin beyazlatılmasında veya ağartılmasında çok kullanılan bir temizlik maddesidir. Mikrop öldürücü özelliği de bulunan bu madde temizlik ve hijyende kullanılır. Oksijenli çamaşır suları yapısında klor içermeyen hidrojen peroksit (H2O2) sodyum perborat monohidrat (NaBO3-H2O) gibi maddelerdir. Klor içermeyen bu çamaşır suları çamaşırları yıpratmaz, klor içerenlere göre daha avantajlıdır. Çamaşır Suyu (2)

Klorlu çamaşır suyunda etken madde olan NaCIO bileşiği %5 dolayındadır. Bu madde renk yapıcı maddelerde bulunan karbon atomları arasındaki çift bağı kopararak tek bağa dönüşmesini, böylelikle de maddenin ışığı soğurma etkisini yok eder. Bu sayede çamaşırlar daha beyaz görünür. Çamaşır suları dayanıksız kimyasallar olduğundan çabuk bozulurlar. Çamaşır Suyu (3)

Bazı çamaşır suları hücre zarına ve hücre proteinlerine etki ederek proteinleri parçalar. Bundan dolayı çıplak elle dokunulmamalıdır. İçildiğinde zehir etkisi gösterir. Bazı temizlik maddeleri ile birlikte kullanılması sonucu zehirli gazlar çıkarır. Kullanılan yerler bol su ile yıkanmalıdır. Çamaşır Suyu (4)