YAŞAM BİR SÜREÇTİR! BEBEKLİK ÇOCUKLUK GENÇLİK YETİŞKİNLİK YAŞLILIK

Yaşlılık çağrısız gelen bir konuktur. (Alman Atasözü)

Bunu Biliyor muydunuz? Anayasa maddesi: Yaşlılar, devletçe korunur. Yaşlılara devlet yardımı ve sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir.

YAŞLILIK Anne karnından başlayarak yaşamın sonlanmasına kadar devam eden doğal bir süreçtir.

YAŞLANMA: Zamana bağlı olarak, hastalık söz konusu olmaksızın ortaya çıkan anatomik yapı ve fizyolojik işlev değişiklikleridir. 65 yaş ve üzeri bireyler “yaşlı” olarak tanımlanmaktadır (WHO) yaşları “erken yaşlılık” 75 – 84 yaş arası “yaşlılık” 85 yaş ve üzeri ise “ileri yaşlılık” olarak adlandırılır.

YAŞLILIKTA VÜCUDUN YAPI VE İŞLEVLERİNDE OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLER Fiziksel değişiklikler Organ fonksiyonundaki değişiklikler Yaşam biçimindeki değişiklikler

1. FİZİKSEL DEĞİŞİKLİKLER Vücut ağırlığı Vücut kompozisyonu İskelet sistemi Su metabolizması

2. ORGAN FONKSİYONLARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER Tat ve koku duyusu azalır. Tükürük salgısı azalır. Ağız ve diş problemleri ortaya çıkar. Yutma güçleşir. Mide fonksiyonları azalır. Karaciğer ve safra fonksiyonları azalır. Barsak fonksiyonları azalır. Bağışıklık sistemi fonksiyonları azalır. Sinir sistemi fonksiyonları azalır. Bazal metabolizma hızı yavaşlar.

3. YAŞAM BİÇİMİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER Yalnız yaşama Eşini kaybetme Aileden ya da arkadaşlardan ayrılma İşten ya da evden ayrılma Fiziksel engel, hareket güçlülüğü Yardımcı kişi ve kurumların olmaması Gelir yetersizliği Bağımlılık Sosyal izolasyon Ruhsal problemler ( Depresyon veya bunama) İlaç kullanımı

YAŞLILIKTA BESLENME

Her yaş ve durumda yeterli ve dengeli beslenilmelidir. Normal vücut ağırlığı korunmalıdır. Diyetteki toplam yağ miktarı azaltılmalıdır. Vücuda yeterli miktarda sıvı ve su alınmalıdır. Vücudu kalbi fazla yoracak aşırı etkinliklerden kaçınmalıdır. Düzenli ve ölçülü bir yaşam biçimi benimsenmelidir. YAŞLILIK ÖNCESİ BESLENME VE YAŞLILIĞA HAZIRLANMA

Yaşlılıkta Beslenmenin Önemi Yaşlı bireylerin beslenmesi düzenlenirken; etkileyen etmenler göz önünde bulundurularak enerji ve besin öğelerinin yeterli miktarda alınmasına dikkat edilmelidir. Böylece, yaşlıların çoğunluğunun enerjik, yaşam dolu ve bağımsız bir yaşam sürdürmeleri kolaylaşır, sağlığı korunur, yaşam kaliteleri ve beklenen yaşam süresi artar.

Beslenme; hastalıkların önlenmesinde, geciktirilmesinde ve tedavi edilmesinde, sakatlıklardan korunmada ve kronik hastalıkların önlenmesinde önemlidir.

Yaşlıların Enerji ve Besin Öğeleri İhtiyacı Yaş ilerledikçe, besin öğelerinin sindirilme, emilme ve depolanma yeteneği azalır. Hücrelerin besin öğelerini alma ve kullanma gücünde zayıflama olur.

ENERJİ Yaş ilerledikçe bazal metabolizma hızında düşme, fiziksel etkinliklerde azalma ve yavaşlama görülür. Bunun için yaşlandıkça enerji harcaması da azalır. Ancak hastalıklar, sakatlanma ve kırıklar gibi bazı özel durumlarda artabilir. Enerji ihtiyacının arttığı bu gibi durumlarda yetersiz beslenilmesi kronik beslenme yetersizliği denilen duruma neden olur.

Zamanının çoğunu yatakta geçiren yaşlarında bir kişinin günlük enerji ihtiyacı kalori dolayındadır. Yaşı 70 üzerinde olan insanların çoğunun günlük toplam enerji harcaması kalorinin altındadır.

YAĞLAR Toplam günlük enerji ihtiyacının ortalama %20 kadarı yağlarla karşılanmalı, bu oran % 25 i geçmemelidir. Hastalık nedeni ile herhangi bir kısıtlama yoksa, günlük yağ olarak tüketilmesi gereken miktar yaklaşık gramdır. Bu miktarın yarısının bitkisel sıvı yağlardan, yarısının da zeytinyağından sağlanması uygundur.

KARBONHİDRATLAR Günlük alınan enerjinin yaklaşık % 60’ı karbonhidratlardan karşılanmalıdır. Ancak gereksinimden fazla alınan karbonhidrat yağa çevrilerek şişmanlığa neden olur. Karbonhidrat gereksinimi tahıllar, kepeği ayrılmamış tahıl unları, sebze ve meyvelerden karşılanmalıdır.

PROTEİN Enfeksiyon, ameliyat, yaralanma ve kırık gibi sağlık problemleri protein gereksinimini artırır. Kilo başına 1 gr protein almak yeterlidir. Buna göre 70 kg. ağırlığındaki bir bireyin günlük protein gereksinmesi : 70 X 1 = 70 gramdır.

VİTAMİNLER ve MİNERALLER Enerji gereksinmesinin azalması, vücut direncinin azalması, hareket kısıtlılığı, kronik hastalıkların görülme sıklığının artması gibi nedenlerle vitamin ve minerallere olan gereksinim artar.

SIVI Vücuttan her gün yaklaşık 2.5 litre (15-20 su bardağı kadar) su atılır. İdrar, ter, dışkı ile ve solunum yoluyla her gün vücuttan atılan bu suyun yerine konulması gerekir. Yaşlılık döneminde günde en az 8-10 bardak (1500 mililitre) su tüketilmelidir. Ayrıca sıvı ihtiyacı; su olarak, meyve suyu, süt, ayran, çorba, demi az çay, ıhlamur ve benzer şekillerde karşılanmalıdır.

Posalı gıdalar barsak hareketlerini artırır, kan şekerini düzenler, kan kolesterolünü azaltmaya katkı sağlar, şişmanlığı önler ve barsak kanserine karşı koruyucudur. Bu nedenle bitkisel gıdaların vücutta sindirilemeyen bölümü olarak da bilinen posalı gıdaların günde mg tüketilmesi önerilmektedir. Kurubaklagiller, kepekli tahıl ürünleri posa içeriği yüksek olan gıdalar arasındadır. POSA

YAŞLILAR İÇİN DİYET DÜZENLEME Yaşlının diyeti, o kişinin özelliğine göre düzenlenir. Yaşlanma sürecinde ortaya çıkan yetersizlik ve bozukluklara göre, bazı besinlerin miktarında, hazırlanmasında ve kıvamında değişiklik yapılır; öğün sayısı da arttırılabilir.

Yeterli ve dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite, alkol ve sigaradan kaçınma yaşam kalitesini artırır. Kalsiyum içeren süt ve süt ürünlerinin tüketimi artırılmalıdır.

Yaşlılıkta Beslenmede Dikkat Edilecek İlkeler 1. Besin gruplarının tümünden yeterli miktarda yiyecek bulundurmalıdır. Enerji kısıtlanması; hayvansal yağlar, şeker, tahıl, hamur tatlıları gibi yiyecekler azaltılarak yapılmalıdır. 2. Çiğneme güçlüğü olanlara, yiyecekler yumuşatılarak, pişirilerek ya da sulu şekilde hazırlanarak verilmelidir.

3. Bağırsakların normal çalışması ve kabızlığın önlenmesi için diyette yeterli miktarda posalı besin bulundurmalıdır. 4. İleri yaşlarda öğün sayısı arttırılmalı, öğünlerde alınan yiyecek miktarı azaltılmalıdır.

5. Diyette sıvı miktarı arttırılmalı, tuz azaltılmalıdır. Hayvansal yağlardan, acı, baharatlı, salamura yiyeceklerden kaçınmalıdır. 6. Yaşlının durumu uygunsa, aile ile birlikte yemeli, zorunlu olmadıkça aile sofrasından ayrılmamalıdır.

7. Diyet yaşlının ilgi, istek ve alışkanlıkları gözetilerek düzenlenmeli, görünüş, lezzet yönünden iştah açıcı olmalı ve tekdüzelikten kaçınmalıdır.

YAŞLILIK DÖNEMİNDE ÖNERİLEN BESİN GRUPLARI VE GÜNLÜK ALIM MİKTARLARI Et, yumurta ve kurubaklagiller Süt ve ürünleri Taze sebze ve meyveler Ekmek

ET, YUMURTA VE KURUBAKLAGİLLER Et (tavuk ve balık tercih edilir) veya Yumurta 1 porsiyon kurubaklagil yemeği Her gün 2 porsiyon tüketilmelidir.

SÜT VE ÜRÜNLERİ 2-3 su bardağı süt veya yoğurt (az ağlı/yağsız) 1-2 kibrit kutusu beyaz peynir (tuzu alınmış) Her gün 3-4 porsiyon tüketilmelidir.

TAZE SEBZE VE MEYVELER 3-4 adet meyve 3 porsiyon sebze yemeği Her gün en az tüketilmelidir.

EKMEK 4 orta dilim ekmek (kepekli) 1-2 porsiyon pilav- makarna Her gün 5-6 porsiyon tüketilmelidir.

ÖZET OLARAK; Yeterli ve dengeli beslenme önemlidir! Amaç kişilerin enerjik,yaşam dolu ve bağımsız bir hayat sürmesi KISACA yaşam kalitesini artırmak!

ÖZET OLARAK; Fizyolojik değişiklikler, fiziksel, sosyo-ekonomik ve psikolojik nedenler, kronik hastalıklar, ilaç-besin etkileşimi yaşlı bireyin besin tüketimini etkileyebilecek etmenlerdir.

İnsanın başına gelebilecek en acıklı durumlardan biri, bir gün ansızın ağaran saçlarımız ve kırışıklıklarla dolmuş yüzümüzle kısır bir çalışma yaşamının sonuna geldiğimizi görüp, geçmiş yıllar boyunca tüm beceri ve yeteneklerimizin yalnızca çok küçük bir bölümünü kullanabildiğimizin farkına varmaktır (V.W. Burroughs)

“