3 İş Kazalarında Avrupa Birincisi, Dünya Üçüncüsüyüz

 Devlet iş güvenliği mevzuatını geliştirmek, bu mevzuatın uygulanmasını sağlayacak ölçü ve etkinlikler bir denetim teşkilatı kurmak ve işlemesini sağlamak zorundadır

 "Devlet, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını İzler, denetler ve teftiş eder." der.  Devlet önce iş hayatını düzenleyici mevzuatı düzenler, sonra uygulanması ve denetlenmesi için gerekli teşkilatı kurar ve çalıştırır.

 Devlet Anayasa'dan kaynaklanan görevlerini yerine getirmek, iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi amacıyla ve rahat çalışma ortamının sağlanması maksadıyla iş güvenliğine ait mevzuatı düzenlemek ve geliştirmek amacıyla gerekli yasaları ve diğer hukuki düzenlemeleri yapmak zorundadır. İş Güvenliği mevzuatı bir dizi yasa, tüzük ve yönetmelik gibi devlete has hukuki düzenlemelerle sağlanır ve geliştirilir

 tarihli R.G. yayınlanan 4857 Sayılı Yeni İş Kanunu yürürlüğe girmiş iş sağlığı ve iş güvenliği konusunda Yasanın 77 nci maddesinden 89 ncu maddesine kadar yeni hükümler getirmiş ve bu maddelere dayanılarak 40' a yakın Yeni Yönetmelikler hazırlanmış ve yayınlanmıştır.

 İş sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması, güvenli işyeri ortamında çalışma sağlamak amacıyla devletin mevzuat çıkarması ile ilgili olarak Türkiye'de çıkarılmış bulunan yasa ve tüzükler ile yönetmelikler en ileri ülkeler seviyesindedir. Hemen her konuda çıkarılmış önlemler ve tedbirler içeren mevzuat bulunmaktadır. Mevzuat noksanlığı bulunmamaktadır

 Devlet çıkardığı iş güvenliği yasalarını hem kendi işyerlerinde ve hem de işverenlere uygulatmak zorundadır

 Tedbirlerin işyerlerinde uygulanma mecburiyeti olacak şekilde kanunlarda hükümler bulunması ve uygulanmaması halinde bir sorumluluk olması ve sonuçta bir ceza verilmesi gerekli bulunmaktadır.

 Devlet iş kanunlarının ve iş güvenliğine esasların uygulanmasını teminen 1946 yılında Çalışma Bakanlığını kurmuştur. Bakanlığın sonradan 1985 yılında yeniden organize edilmesi ile çıkarılan 3146 Sayılı Kanunla ismi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı olmuştur. Kuruluş Kanununun 2 nci maddesinde görevleri sayılmıştır.

 İş güvenliği mevzuatının yürürlüğe konulması, uygulama için yeterli değildir.

 "Devlet çalışma hayatı ile ilgili mevzuata uygulanmasını izler, denetler ve teftiş eder.Bu ödev Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili iş müfettişlerince yapılır." Denilmek suretiyle devletin çalışma hayatına doğrudan müdahalesini açık biçimde ortaya koymaktadır.

 İş sağlığı ve iş güvenliği teftişlerinde tespit noksanlık ve aykırılıkların durumuna göre süresi müfettiş tarafından tayin edilen ve 6 ayı aşmayan bir mehil takdir edilmektedir. Verilen süre sonunda işyeri yeniden denetime tabi tutulmakta noksanlıklarını gidermeyen işveren hakkında idari para cezası uygulanmaktadır

 İdari para cezası dışında ayrıca 4857 Sayılı Yasanın 79 ncu maddesinde belirtilen işin durdurulması ve işyerinin kapatılması gibi iki ayrı idari müeyyide daha uygulanabilmektedir.  Karara karşı iş mahkemesine itiraz hakkı vardır. Mahkeme kararı kesindir  İşin durdurulması veya kapatılması sonucu işsiz kalan işçilerin ücretlerini işveren ödemeye veya meslek ve durumlarına göre iş vermeye mecburdur

 Esenyurt'ta 11 işçinin hayatını kaybettiği yangının raporu tamamlandı.  İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı'nın hazırladığı rapora göre yangın 21.07'de başladı ve 21.14'te ilk müdahaleyi ekipler yaptı. Gece 00.45'te tamamen söndürülen yangın pvc-polyester çadırların üzerinden geçen elektrik kablosundan çıktı. Rapora göre yangın, önce 1 No'lu çadırın üzerinden geçen elektrik tesisatından çıkan kıvılcımların sünger yataklara düşmesiyle başladı. Polyester çadır örtüsünün tutuşmasıyla hızlanan yangın rüzgârın etkisiyle hızla yayıldı. 1 No'lu çadırda sıkışan 11 işçi birkaç dakika içinde yanarak can verdi.  Raporda yangın öncesinde işçilerin kaldığı çadırlar hakkında ilginç bilgiler yer alıyor. Rapora göre işçilerin yatakhane ve yemekhane olarak kullandıkları çadırlar metal profil üzeri PVC polyester branda kaplı. Isınma tavana asılı ve ayaklı infrared ısıtıcılarla, aydınlatma ise duylu ampuller ile sağlanıyordu. Çadır içerisinde ranzalar arasında ısıtıcı, su ısıtıcısı, büro tipi buzdolapları gibi elektrikli cihazlar tespit edildi. Raporda yanmayan yatakhanede yapılan incelemede, işçilerin soğuktan korunmak amacıyla ranzaların etrafını battaniyelerle kapatmaları ve tüm giyim eşyalarının da ranzalarda asılı bulunmasının yangın yükünün artmasına neden olduğu belirtildi.

A- Yasal Gereklere Uyma ve Sorumluluk :  4857 sayılı İş Kanununun 77 ve Borçlar Kanununun 332 nci maddeleri, işverenleri işyerlerinde çalışanların sağlığını ve iş güvenliğini korumak için her türlü önlemleri almak ve araçları noksansız bulundurmakla yükümlü tutmuşlardır.  İşverenlerin en önemli görevi işyerlerinde İ.S.İ.G. ne ait bütün mevzuat hükümleri eksiksiz uygulamaktır. İşyerinin kuruluşundan açılışına ve işletme safhalarında olabilecek her türlü risklere karşı alınabilecek tüm önlemleri ve mevzuatta yazılı hususları yerine getirme görevi ve sorumluluğu bulunmaktadır.  Bu konudaki mevzuat hükümleri emredici nitelikte olup uygulanmasından kaçınılamaz.  Bu konuda herhangi bir mazeret ileri sürülemez.  Kamu düzeni ile ilgili olan bu mevzuat hükümlerinin yerine getirilmemesi halinde işverenin hem cezai sorumluluğu ve hem de karşı tarafa tazminat ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır.

B- Yazılı Olmayan Mevzuatın Gereklerini Yerine Getirme Görevi: İSİG ile ilgili çıkarılmış Kanun, Tüzük ve Yönetmelik dışında kalan ancak teknik ilerlemenin getirdiği ve mevzuatta yer almayan daha uygun tedbirleri dahi işveren almaya mecburdur. İşverenin çalışanı gözetme borcundan dolayı geliştirilmiş etkin önlemler ne ise onu almaya, gerekli araç ve gereçleri bulundurmaya ve kullandırmaya işveren gene mecburdur. Teknik ilerleme ve teknolojik gelişmeler karşısında mevzuat hükümler yetersiz ve eksik kalabilir, meydana gelebilecek risklere karşı koruyucu tedbirler varsa ve biliniyorsa, işveren bu gelişmeleri yakından takip etmek ve bunları işyerinde bulundurmak veya kullandırmak zorundadır.

C- Çalışanları Eğitme Görevi: İş Kanununun 77 nci maddesinde" İşverenler, İSİG önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek,çalışanları karşı karşıya kaldıkları riskler, alınması gerekli tedbirler,yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek,eğitimini vermek zorundadır." Hükmüne istinaden işverenler çalıştırdıklarını İSİG yönünden eğitmekle yükümlü bulunmaktadırlar.Bu maddeye istinaden çıkarılmış bulunan Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik uyarınca işverenler, çalışanları, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ve bunlarla ilgili alınması gerekli tedbirler konusunda işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim programlarını hazırlamak, eğitimlerin düzenlenmesini, çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak ve verilecek eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmekle yükümlüdürler.

Yasanın 88 nci maddesine sonradan eklenen hükme göre çalıştığı işle ilgili mesleki eğitim almamış işçiler,genç işçiler ve çocuklar, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz hükmü bulunmaktadır. Bu nedenle işbaşı eğitiminin önemi yasal olarak zorunlu hale getirilmiştir. Gerçekten meydana gelen iş kazalarının % 80 i insan hatasından kaynaklanmaktadır. İşçilerin hatalarından kaynaklanan kazalarda ikinci sırada eğitimsizlik yer almaktadır. Kullanılan alet, edavat, tesis, makine, ve kimyasal maddelerin; kullanılması, faydaları ve zararları iyi anlatılmalı, kullanma biçimleri gösterilmeli ve deneme sürelerinde işbaşı eğitimlerinin tam olarak yaptırılması gereklidir. Bunun sonucu olarak işin ehlisine yaptırılması gereklidir. Birçok Yönetmelik hükümlerinde belirli eğitim ve ehliyet isteyen işlerde çalışanların eğitimlerinin gördürüldüğüne dair belge ve sertifika istenmektedir. Bunların eksikliği halinde işverenlerin meydana gelen kazalarda sorumlu tutulduğu unutulmamalıdır.

D-İ.S.İ.G.Tedbirlerinin Sürekli İzlenmesi ve Denetlenmesi Görevi: İşveren alınmış ve alınacak iş sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerini sürekli olarak izleyecek ve denetleyecektir. Yürürlükteki, İ.S.İ.G. Tüzüğünün 4 ncü maddesinde bu husus düzenlenmiş bulunmaktadır. İşveren sadece önlemleri almakla yetinmeyecek bu önlemlerin işyerin de uygulanmasını devamlı olarak denetleyecek ve izleyecektir. Bu konuda gerekli disiplini de sağlayacaktır. Bu yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverenler kusurlu sayılır ve doğan zararlardan hukuken sorumlu tutulurlar.

E- İşverence İSİG Tedbirlerine Uymaları İçin İşçilerin Zorlanması Görevi Alınan tedbirlere işçilerin uyma zorunluluğu bulunmaktadır. İş Kanununun 77 nci maddesinde “ İşçiler de iş sağlığı ve; güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler." hükmüne yer verilmiştir. İşyerinin yönetim hakkının işverende bulunması ve işin düzenlenmesi işverence yapıldığından,yönetim hakkının tabii sonucu olarak işveren alınan İSİG tedbirlerine işçilerin uymalarını isteme hakkına ve yetkisine sahiptir. İşçilerin alınan güvenlik tedbirlerine uymamaları halinde işverene verecekleri zarar otuz günlük ücretlerini aşması halinde işveren İş Kanununun 25 nci maddesinin II numaralı bendinin (ı) fıkrası uyarınca iş aktini bildirimsiz feshedebilir.

A) İhtimam Mecburiyeti Çalışanlar iş sağlığı ve iş güvenliğinin doğrudan muhatabı bulunmaktadırlar. Alınan tedbirlerin ve getirilen önlemlerin tümü, çalışanların iş başında sağlık ve güvenlik içinde bulunmaları içindir. Sağlıksız biri hem kendi yönünden huzursuz bulunur ve hem de işyerinde verimli bir üretimde bulunamaz. Üretimi tehlikeye düşürür. Bu yüzden işyeri ortamının iyileştirilmesi yanında çalışanların da sağlıklı bulunmaları ve sağlık, güvenlik tedbirlerine azami derecede uymaları gerekir. Bu şartlara uymamanın müeyyidesini öncelikle fiziksel ve ruhsal sağlığındaki olumsuzluklarla çalışan görür. Sonrada maddi sorumluluk alır. Uğranılan maddi zarar çalışanın kusurundan kaynaklandığı tespit edildiğinde bu zararı tazminle mükellef tutulur. Nitekim Borçlar Kanununun 321 nci maddesinde "İşçi taahhüt ettiği şeyi ihtimamla ifaya mecburdur. Kasıt, ihmal ve dikkatsizlik ile iş sahibine iras ettiği zarardan mesuldür." hükümlerine yer verilmiştir. Bu nedenle çalışana yükletilen birinci görev işi ihtimamla yapması işyerinin alet, edevat ve malzemesine zarar vermemesidir.

B- Tedbirlere Uyma Mecburiyeti : Yukarıda belirtilen hususlara ilaveten işçilerin bu tedbirlere uyumsuzlukları onları sorumlu kılar. İş Kanununun 77 ncü maddesinde bu mecburiyet açıkça belirtilmiştir. Buna göre çalışanlarda İ.S.İ.G. hakkındaki usul ve şartlara uymakla yükümlüdürler denilmek suretiyle-sorumlu tutulmuşlardır. Bu usul ve şartlara uymayan eğer işçi ise sorumlulukları dışında işverenin iş aktini bu nedenlerle feshi hakkındaki yetkilerine muhatap olmaktadırlar.

İŞSAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNDE SENDİKALARIN GÖREVİ: İşçi sendikalarının ortak amacı, çalışma hayatında üyelerinin ekonomik menfaatlerinin korunması ve geliştirilmesi yanında, sosyal haklarının da korunması ve geliştirilmesidir. Bu amaç Sendikalar Kanununun 1 nci maddesinde gösterilmiştir. Sendikalar bu amaçlarını yerine getirirken üyelerinin çalışma hayatından doğan ve kendilerini yakından ilgilendiren bir çok konuda onlara gerekli eğitimleri de vermek zorundadır. Nitekim 2821 sayılı Kanunun 33/ 6 ve 44/ II nci maddelerine göre işçi sendika ve konfederasyonları gelirlerinin en az yüzde onunu üyelerinin mesleki eğitimi ile bilgi verilmesi ve tecrübelerini artırmak için kullanmak zorundadırlar. Bu eğitimlerin konusunu iş mevzuatı oluşturmaktadır. İş mevzuatı içinde yer alan İSİG tedbirlerine özel önem işçilerin mesleki ilerlemeleri ile karşılaşacakları mesleki riskler hakkında kendilerine detaylı bilgi verilmesi ve iş kazalarına karşı korunma yolları ile kişisel koruyucularının kullanılması öğretilmelidir. Sendikaların eğitim görevi dışında ikinci görevleri işverenle yaptıkları toplu iş sözleşmelerine iş mevzuatı ile getirilen hükümler ve önlemler dışında İSİG ile ilgili hususlara ayrı bir önem vererek bu konuda değişik ve işkoluna has yeni ve uygulanabilir hükümler koymaya çalışmaları olmalıdır. Şüphesiz çalışanların en önemli sosyal hakkı sağlıklı biçimde yaşama hakkıdır. Sendikalar bu konuda daha üstün bir çaba içinde olmalıdırlar. Kendi araştırmaları ve işi yakından bilmeleri nedeniyle her işkolunda kullanılan alet ve edevat ile ham ve yarı mamül maddelerin getirdiği riskleri bilerek mevzuatta yer almasa bile bazı özel tedbirleri uygulamak üzere sözleşmelerine dahil ettirmeye çalışmalıdırlar.