Toprak analiz sonuçlarına göre; yörede yetiştirilen ürünler için gübre öneri programı oluşturulması amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında Beypazarı ilçesine bağlı Kayabükü, Köşebükü, Kuyucak-Bağözü, Aşağı Ulucak ve Kırbaşı köylerinde sürdürülebilir arazi yönetim planlaması ele alınmış ayrıca Beypazarı ilçesi Kayabükü, Köşebükü, Kuyucak-Bağözü, Aşağı Ulucak ve Kırbaşı köylerinden 0-20 cm yüzey örneklemesi yapılmıştır. Alınan toprak örneklerinde pH, EC, tekstür, organik madde, kireç, alınabilir fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, bakır, çinko ve mangan tayini yapılmıştır. Toprak analiz sonuçlarına göre; yörede yetiştirilen ürünler için gübre öneri programı oluşturulmuştur. Beypazarı, Ankara İli’nin kuzeybatısında bulunur ve Ankara’ya 98 km. uzaklıktadır. İlçenin doğusunda Ayaş, Güdül ve Çamlıdere, batısında Nallıhan ilçesi ve Eskişehir ili, güneyinde Polatlı ve Mihallıçcık, kuzeyinde Gerede, Seben ve Kıbrıscık ilçeleri, kuzeydoğusunda Kızılcahamam ilçesi bulunmaktadır. Denizden ortalama 700 m. yüksekliktedir. İlçenin yüzölçümü km 2 dir. Beypazarı ilçesi, İç Anadolu ile Batı Karadeniz ve Marmara Bölgeleri iklimi arasında geçit iklimine sahiptir. Denizden uzak ve etrafı dağlarla çevrili olduğu için karasal ve yarı kurak bir iklimi vardır. Yaz ile kış arasında büyük sıcaklık farkları görülmektedir. İlçe’nin kuzey ormanlık bölümü Karadeniz iklim özelliği, güneydeki bozkır bölümü ise tamamen Orta Anadolu iklim özelliği göstermektedir (Şener 1997).

Toprak örnekleri, laboratuvarda hava kurusu duruma getirilip 2 mm'lik elekten geçirildikten sonra aşağıda belirtilen fiziksel ve kimyasal analiz işlemlerine tabi tutulmuştur. (Anonymous 1951). Tekstür Toprak örneklerinin kum, kil ve silt fraksiyonları Bouyoucos (1951) tarafından bildirildiği şekilde Hidrometre yöntemine göre belirlenerek tekstür sınıfları saptanmıştır. Toprak reaksiyonu (pH) Toprak örnekleri 1:2.5 oranında saf su ile sulandırılmış toprak: su çözeltisinde Jackson (1958)’e göre cam elektrotlu pH metre kullanılarak belirlenmiştir. Elektriksel iletkenlik (EC) Elektriksel iletkenlik değeri 1:2.5 oranında saf su ile sulandırılmış toprak: su çözeltisinde EC metre cihazıyla belirlenmiştir (Jackson, 1958).

Kireç (CaCO 3 ) Kireç Çağlar (1958)’e göre Scheibler kalsimetresi kullanılarak belirlenmiştir. Organik madde Organik madde Jackson 1969’a Walkley Black Yöntemiyle belirlenmiştir. Fosfor (P) Olsen vd. (1954) tarafından bildirildiği şekilde, toprak örnekleri 0. 5 N NaHCO 3 (pH=8.5) ile ekstrakte edilerek çözeltiye geçen fosfor (P), ICP-OES cihazıyla belirlenmiştir. Potasyum (K), kalsiyum (Ca) ve magnezyum (Mg) Pratt (1965) tarafından bildirildiği şekilde NH 4 OAc (pH=7) ile ekstrakte edilerek ICP- OES cihazıyla belirlenmiştir. Demir (Fe), Bakır (Cu), Çinko(Zn) ve Mangan (Mn) Lindsay and Norvell (1978) tarafından açıklandığı gibi ICP-OES cihazıyla belirlenmiştir.

Orta Anadolu bölgesinde toprak analiz sonuçlarına göre çeşitli bitkilere verilmesi gerekli azotlu gübre miktarları (kg N/dekar) (Güçdemir, İ.H., 2006, Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Ankara) Bitki ÇeşidiTarım Şekli Topraktaki Organik Madde Miktarları (%) BuğdayKuru9875 HavuçSulu SebzeSulu Orta Anadolu bölgesinde toprak analiz sonuçlarına göre çeşitli bitkilere verilmesi gerekli fosforlu gübre miktarları (kg P2O5/da) (Güçdemir, İ.H., 2006, Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Ankara) Bitki Çeşidi Tarım Şekli Bitkilere Yarayışlı Fosfor Miktarı (Olsen Metodu ile) kg P 2 O 5 / dekar BuğdayKuru SebzeSulu HavuçSulu Orta Anadolu bölgesi toprak analiz sonuçlarına göre çeşitli bitkilere verilmesi gerekli potasyumlu gübre miktarları (kg K2O/ dekar) (Güçdemir, İ.H., 2006, Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Ankara) Bitki ÇeşidiTarım Şekli Bitkilere Yarayışlı Potasyum Miktarları (kg K 2 O/dekar) BuğdayKuru864-- SebzeSulu HavuçSulu

Toprak analizlerinin değerlendirilmesinde kullanılan mikro element sınır değerleri (ppm) (Lindsay and Norwell 1969; FAO 1990; TOVEP 1991; Güneş vd 1996.) Besin Maddesi Çok AzAzYeterliFazlaÇok Fazla Mn (ppm)< > 170 Zn (ppm)0,20,2 – 0,70,7 – 2,42,4 – 8> 8 Cu (ppm) YetersizYeterli < 0,2> 0,2 Fe (ppm) AzOrtaFazla < 0,20,2 – 4,5> 4,5

Örnek No Organik Madde (%) N Gereksinimi (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) Amonyum Sülfat (%21 N) Amonyum Nitrat (%33 N) Üre (%46 N) 890,87942,8627,2719, ,30838,1024,2417, ,50733,3321,2115, ,18523,815,210,9 Örnek No P 2 O 5 (kg da -1 ) P 2 O 5 Gereksinimi (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) TSP (%44 P 2 O 5 ) DAP (%18 N, %46 P 2 O 5 ) DAP’ tan Gelen N Miktarı 1000,36920,4519,573, ,10818,1817,393, ,81613,6413,042,35 Örnek No K 2 O (kg da -1 ) K 2 O Gereksinim i (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) Potasyum Sülfat (%50 K 2 O) Potasyum Nitrat (%13 N, %46 K 2 O) Potasyum Nitrat tan Gelen N Miktarı 32610, ,392, , ,041, ,99488,701,13 Beypazarı İlçesinde Buğday Tarımı Yapılan Bazı Alanların N, P, K, İstekleri

Beypazarı İlçesinde Havuç Tarımı Yapılan Bazı Alanların N, P, K, İstekleri Örnek No Organik Madde (%) N Gereksinimi (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) Amonyum Sülfat (%21 N) Amonyum Nitrat (%33 N) Üre (%46 N) 3891,141885,7154,5539, ,041990,4857,5841,30 Örnek No P 2 O 5 (kg da -1 ) P 2 O 5 Gereksinimi (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) TSP (%44 P 2 O 5 ) DAP (%18 N, %46 P 2 O 5 ) DAP’ tan Gelen N Miktarı 3890,071329,5528,265,09 Örnek No K 2 O (kg da -1 ) K 2 O Gereksinim i (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) Potasyum Sülfat (%50 K 2 O) Potasyum Nitrat (%13 N, %46 K 2 O) Potasyum Nitrat tan Gelen N Miktarı 2518, ,784, , ,433,96

Beypazarı İlçesinde Sebze Tarımı Yapılan Bazı Alanların N, P, K, İstekleri Örnek No Organik Madde (%) N Gereksinimi (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) Amonyum Sülfat (%21 N) Amonyum Nitrat (%33 N) Üre (%46 N) 3251,001571,4345,4532, ,511466,6742,4230, ,101361,9039,3928, ,501152,3833,3323,91 Örnek No P 2 O 5 (kg da -1 ) P 2 O 5 Gereksinimi (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) TSP (%44 P 2 O 5 ) DAP (%18 N, %46 P 2 O 5 ) DAP’ tan Gelen N Miktarı 3201,091329,5528,265, ,51511,3610,871,96 Örnek No K 2 O (kg da -1 ) K 2 O Gereksinim i (kg da -1 ) Verilecek Gübre Miktarı (kg da -1 ) Potasyum Sülfat (%50 K 2 O) Potasyum Nitrat (%13 N, %46 K 2 O) Potasyum Nitrat tan Gelen N Miktarı 32010, ,742, , ,093,39

SONUÇ VE ÖNERİLER Önerilen gübrelerden istenilen verimin alınması için gübrenin bitkiye veya toprağa ne kadar ve ne zaman verileceğinin bilinmesinin yanında, hangi yöntemle verileceğinin de belirlenmesi gerekir. Azotlu gübreler buğday üretiminde üçe bölünerek uygulanmalıdır. Birinci azotlu gübre uygulamasında, azotun üçte biri ekimden önce veya ekimle birlikte verilmelidir. İkinci azotlu gübre uygulamasının diğer üçte biri buğdayın kardeşlenme döneminde verilmelidir. Üçüncü azotlu gübre uygulamasının son üçte birlik kısmı da mart ayı sonunda bitkilerin sapa kalkma dönemi öncesi verilmelidir. Fosforlu gübrelerin tamamı, ekim öncesi toprağa verilmelidir. Bu sayede bitkiler tarafından gelişme dönemlerinde kolay ve yeterli miktarda alınabilir. Ancak fosforun toprakta hareketliliği az olduğu için ve topraktaki kirece bağlanarak bitkiler tarafından alınamayacak forma geçtiği için alkali karakterli topraklarda fosforlu gübreler kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Potasyumlu gübreler, toprak analizleri sonucuna göre kullanılmalıdır. Genel olarak ülkemiz toprakları potasyumca zengindir. Potasyumlu gübreler ekim öncesi toprağa verilmelidir.

Havuç yetiştiriciliğinde azotlu ve potasyumlu gübrelerin büyük önemi vardır. Bu iki besin maddesi, verim ve kaliteyi önemli ölçüde etkiler. Potasyum havuçta şeker oranını artırır. Sebze gübrelemesinde azotlu gübrenin hepsi ekim dikimde verilmemeli, değişik büyüme dönemlerinde birkaç seferde verilmelidir. Azotlu gübrenin, bitkinin gelişimi boyunca verilecek miktarının yarısı ekim dikim zamanında verilmelidir. Geri kalan kısmı ise bitki gelişmesinin hızlı olduğu dönemlerde verilmelidir. Fosforlu gübreler ekim dikimden hemen önce veya ekim dikim sırasında verilerek toprağa karıştırılmalıdır. Çok erken verilirse toprakta zamanla bitkinin yararlanamayacağı forma dönüşür. Geç verildiğinde ise bitki büyüme dönemine girdiğinden yine yararlanamayacaktır. Potasyum, toprak ve bitki analizlerine göre eksik olması durumunda verilmelidir. Potasyumun toprakta hareketliliği fosfordan fazla, azottan daha az olduğu için potasyumlu gübrelerinde fosforlu gübreler gibi ekimden önce veya ekim zamanında tohum yatağına verilmesi uygundur. Köylerin geneline bakıldığında kireç miktarının yüksek olduğu görülmektedir. Toprakta kirecin yüksek olması başta fosfor ve demir olmak üzere birçok besin elementinin alınımını olumsuz yönde etkilemektedir. Mikro elementler kireci yüksek olan topraklarda yapraktan gübreleme şeklinde uygulanmalıdır. Çünkü toprağa uygulandığı takdirde kireçle birleşerek yarayışsız forma dönüşür. Bu nedenle mikro element eksikliğinde 20 günde bir en az üç kere, % 0,1-0,5’ lik mikro element çözeltileri yapraktan uygulanmalıdır.

KAYNAKLAR Anonim Ankara İli Arazi Varlığı Raporu. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Rapor No: 06, Ankara Anonim "Beypazarı Meteoroloji İstasyonu Meteorolojik Verilerin Yılları Arasındaki Değerleri". Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, 2-3 Ankara. Anonim, sebzecilik Anonim, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Değerlendirilmesi projesi, havuç yetiştiriciliği, Anonim, Serin İklim Tahılları Yetiştiriciliği Güçdemir, İ.H., 2006, Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Ankara Lindsay and Norwell 1969; FAO 1990; TOVEP 1991; Güneş vd Şener, Y Beypazarı Tarihte ve Bugün. S.168, Beypazarı.

HAZIRLAYANLAR Handan CANDEMİR Merve ÇAKAR Nur Gül KAYAHAN Tansu ÖZDEMİR BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ.