ÖĞRENME ÜRÜNLERİ VE ÖĞRETİMİ Mustafa ULU

ÖĞRENME ÜRÜNLERİ KAVRAM ÖĞRETİMİ İLKE, GENELLEME, AKADEMİK KURAL VE ÖĞRETİMİ PROBLEM ÇÖZME VE ÖĞRETİMİ PSİKO-MOTOR BECERİ ÖĞRENME VE ÖĞRETİMİ ÖĞRENME STRATEJİLERİ VE ÖĞRETİMİ

KAVRAM ÖĞRENME ve ÖĞRETİMİ Kavram öğrenme dört düzeyde gerçekleşmektedir. 1.Somut düzey, 2. Tanıma düzeyi, 3. Sınıflama düzeyi, 4. Soyut düzey.

SOMUT DÜZEY ve TANIMA DÜZEYİNDE KAVRAM ÖĞRETİMİ Çocuklar, somut ve tanıma düzeyindeki birçok kavramı, informal eğitim yoluyla öğrenir. Ancak bazı kavramların somut ve tanıma düzeyinde öğrenilmesi ilköğretim, ortaöğretim hatta yüksek öğretim düzeyinde sürer.

SOMUT ve TANIMA DÜZEYİNDE KAVRAM ÖĞRETİM İLKELERİ 1. Kavramın kendisi, resmi ya da temsili sınıfa getirilmelidir. Örneğin, sınıfta bir çiçeğin bölümleri incelenecekse, sınıfa çeşitli bölümlerinin görülebileceği çiçekler getirilir.Çiçeklerin her bir bölümü somut olarak görülür. 2. Öğrencilere maddenin adı verilmeli, madde ile adı arasındaki ilişki kurmaları sağlanmalıdır.Çocuklar okula gelmeden önce bazı kavramların adı, kelime haznelerinde bulunmayabilir. Ancak, okul öncesi ve okul sırasında kavramların adları çocuklara verilmelidir. Çocuk kavramın adı ile kendisini ilişkilendirmelidir. Taç yaprak

3. Maddenin doğru tanınmasından ve adlandırılmasından hemen sonra bilgilendirici pekiştireç verilmelidir. 4. Öğrencinin maddeyi tanıyıp tanımadığını belirlemek üzere madde daha sonra tekrar gösterilmeli ve adıyla ilişki kurması sağlanmalıdır.

SINIFLAMANIN BAŞLANGIÇ DÜZEYİNDE KAVRAM ÖĞRETİMİ İlköğretime gelmeden önce çocuklar çevrelerinde somut örneği olan birçok kavramı sınıflama düzeyinde öğrenmiştir. Örneğin , meyve kavramının kapsamında yer alan elma, armut, portakal vb. ayırt edip sınıflayabilir. Ancak “ağırlık ölçüleri”, “isim”gibi kavramları ilköğretim yıllarında öğrenirler. Hatta bazı soyut kavramları lise ve üniversite yıllarında kazanırlar. Sınıflamanın başlangıç düzeyinde kavram öğretmede kullanılan ilkeleri aşağıda sırayla verilmiştir.

1. Öğrencilere, kavramın en az iki farklı örneği ile çok kesin bir ya da iki örnek olmayanı veriniz. Örneğin; üçgenleri öğretirken çeşitli üçgenleri örneklendirmek üzere üçgen biçimindeki kartonları, örnek olmayan durumlar için de dikdörtgeni, kareyi, beşgeni kartonlarla gösterebiliriz. Örnek olanlar, öğrencinin kavramın belirgin özelliklerini tanımasına yardım etmelidir. Örnek olmayanlar da örneğin bazı özelliklerini taşımakla birlikte, bazı temel özellikler bakımından farklı olmalıdır. Örnek olanlar Örnek olmayanlar

4. Öğrencilerin, kavram özelliklerini özellikle de aynı seviyede bulunan kavramlar varsa, kavramı diğerlerinden ayıran bir ya da iki kritik özelliğini ifadelendirmelerine yardım ediniz. Örneğin, öğrencilere üçgenleri göstererek tümünün de üç kenarlı olduğu üç köşeli olduğu, iç açılarının ölçerek tümünün iç açılarının toplamının 180 derece olduğu buldurulabilir. Öğrenciler bulamadıkları takdirde, öğretmen kavramın özelliklerini öğrencilere göstererek açıklayabilir. Sonra tekrar öğrencilerden örnekler isteyebilir. Öğrenciler, üç kenarlı, üç köşeli kapalı düzlem şekiller çizip kesebilir.

5. Öğrencilerin kavramı tanımalarına yardım ediniz. Sınıflamanın başlangıç safhasında, öğrencilerin kavramın tanımını yapması çok gerekli değildir. Ancak öğrenciler, tanımda geçen kelimeleri anlayarak kullanmalıdır. Bundan dolayı kavramın tanımını öğrencilerin kendilerinin yapmalarına yardım ediniz. Örneğin ; üçgen kavramında geçen “kenar”, “köşe”, “iç açı” gibi kavramları somut olarak kendileri * görerek, * duyarak, * ölçerek ne anlama geldiğini öğrenmelidir.

6. Öğrencilere kavramın yeni örnekleri ve örnek olmayanlarını vererek onların kavramı farklı durumlarda tanımaları ve sınıflandırmalarını sağlanmalıdır.

7. Öğrencilere bilgilendirici dönüt veriniz . Öğrencilerin, örneği doğru tasvir edip etmediğini bilmesi, doğru tasvir edemedi ise neden (nerede) hata yaptığını öğrenmesi, kavramı doğru öğrenmesini sağlayacaktır. Örneğin ; çocuk üçgen yerine başka bir şekli tanımlıyorsa, bilgilendirici dönüt verilmediği takdirde yanlış öğrenmeye devam eder.

C . GELİŞMİŞ ve SOYUT DÜZEYDE KAVRAM ÖĞRETİMİ * Etkili bir öğretimle, çocukların 10-12 yaşlarında soyut düzeyde kavram öğrenebildikleri gözlenmiştir. * Ancak, bu yaşlarda her şartta soyut düzeyde kavram öğrenmeye hazır olmadıkları da ortaya çıkmıştır. *Kavramı plânlı bir şekilde öğretme, üst seviyede kavram öğrenmeyi sağlamaktadır. -ÖĞRETİMİN ETKİLİLİĞİ İKİ TEMEL FAKTÖRE BAĞLIDIR. A. Ön şart öğrenmeler tam olmalıdır. Kavramın soyut düzeyde öğretilmesini sağlamak için, kavramın sınıflandırılmasının başlangıçta öğrenilmiş olması gerekir. B. Pek çok durumda test edilmiş İLKELER kullanılmalıdır . Bu ilkeler basamak basamak aşağıdaki gibi kullanılmalıdır.

1. Öğrenciler kavram öğrenmeye hazırlanmalıdır. 2. Kavramın örneklerini ve kavrama örnek olmayanlar verilmelidir. 3. Öğrencilerin, örnekleri ve örnek olmayanları belirleyebilmeleri için öğrenme stratejisi kazanmalarına yardım edilmelidir. 4. Öğrencilerin kavramların adlarını ve özelliklerini 5. Öğrencilerin kavramları tam anlamalarına yardım edilmelidir. 6. Öğrencilerin kavramları kullanmaları sağlanmalıdır. 7. Öğrencilere dönüt verilmelidir.

PSİKOMOTOR BECERİLER: Psikomotor beceriler belirli fiziksel hareketlerin belli bir sıraya göre doğru , hızlı ve otomatik olarak yapılması sonucunda ortaya çıkan davranışları içerir Bazı durumlarda , bir psikomotor becerinin öğrenilebilmesi için birçok zihinsel beceri, sözel bilgi ve tutumlarında öğrenilmiş olması gerekebilir. Ancak öğretim analizi açısından, eğer performans ağırlıklı olarak psikomotor becerilerin öğrenilmesine bağlıysa ya da davranış bir motor becerinin ustalıkla yerine getirilmesine dayanıyorsa , bunu bir psikomotor amaç olarak ele alırız .

Becerilerin 2 temel yönü vardır: 1-Nasıl yapılacağının kuralları 2-Gerçekleştirilecek koordineli kas hareketleri Beceriler şu yolla doğru, çabuk ve ahenk içinde yapılacak duruma getirilir. 1)Becerinin nasıl yapılacağının açıklanması 2)Hareketlerin sırasının rehberlik edilerek gösterilmesi ve yapılması 3)Hareket doğru yapıldığında gecikmeksizin bilgi ve pekiştireç verilmesi 4)Tekrar

ZİHİNSEL (ENTELEKTÜEL) BECERİLER: Zihinsel beceriler ; öğrencinin bir şeyi yapmak için bilişsel işlemler yapmasını gerektiren becerilerdir. Zihinsel beceriler , bireyin çevredeki gerçek nesneleri temsil eden dil ve sayılar gibi sembolleri kullanarak öğrenmesini sağlar. Kelimeler , nesneler ve nesneler arasındaki ilişkileri (altında, üstünde, içinde gibi) temsil eder. Sayılar çevredeki eşyaların miktarını temsil eder ve bu miktarlar arasındaki ilişkiyi göstermek için "+","-","=" gibi semboller kullanılır. Bireyler tecrübelerini bu tür semboller kullanarak paylaşırlar. Beş çeşit zihinsel beceri vardır: ayırt etme;somut kavramlar; tanımlanmış kavramlar;kurallar ve problem çözme

Bu becerilerle öğrenci, iki şeyin benzer veya farklı olup olmadığını belirleyebilir; isim ve özelliklerine göre nesneleri sınıflandırabilir; iki veya daha fazla kavram arasında ilişki kurabilir ve çeşitli kuralları uygulayarak problemleri çözebilir. Bundan dolayı, öğrencinin bir şekilde sembolik bilgileri kullanmasını gerektiren amaçlar zihinsel beceriler olarak sınıflandırılabilir. İki veya daha fazla kuralı kullanarak problemleri çözmeyi öğrenmek için; öğrencilerin önceden bu kuralları öğrenmiş olması gerekir. Zihinsel bir işlemle ilgili önkoşul öğrenmeleri belirlemek için hiyerarşik öğrenme analizi yaklaşımı kullanılır.

Zihinsel Becerilerin Öğrenilmesi İçin Gerekli Koşullar: 1) Zihinsel becerinin gerektirdiği önkoşul davranışlar öğrenilmiş olmalı ve öğrenci bunları hatırlayıp kullanabilmelidir. 2) Karmaşık becerileri oluşturabilmek için basit beceriler uzun süreli bellekten geri getirilmelidir. 3) Zihinsel Beceriler değişik durumlara uygulanmalıdır. 4) Periyodik olarak yeni öğrenilen beceriler gözden geçirilmeli, uygulanmalı ve tekrar edilmelidir. 5) Öğrencilere yeni bir beceriyi öğrendikten sonra onu hatırlaması için ipucu verilmelidir. 6) Öğrencinin öğrenme sırasındaki doğru davranışları pekiştirilmelidir.

SÖZEL BİLGİLER: Sözel bilgiler , bellekte önerme ağları olarak kaydedilen bilgilerdir. Diğer bir anlatımla , sözel bilgiler belleğe "ne?" sorusunun cevabı olarak kaydedilen bilgilerdir. Sözel bilgiler miktar ve organizasyon açısından farklılık gösterebilirler. En basit sözel bilgi bir şeyi isimlendirmeyi içerir. Ancak; burada bir nesnenin ismimi bilmek , o ismin anlamını bilmekten farklıdır. Bir ismin anlamını bilmek zihinsel bir beceri olan kavram öğrenme ile ilgilidir. Bir diğer sözel bilgi türü olgularla ilgilidir. Bir olgu, iki veya daha fazla isimlendirilmiş nesne yada olay arasındaki ilişkiyi anlatan sözel bir ifadedir: "Türkiye'nin başkenti Ankara'dır" ," Binadaki yangın saat 14'te başladı" gibi. Üçüncü tür sözel bilgi ise , organize edilmiş bilgileri (bellekte önceden kayıtlı bir dizi bilginin ilişkilendirilmesi) içerir : Kimyasal maddelerin isimleri ile özelliklerinin yada tarihte bir dönemde ilgili olguların ilişkilendirilmesi gibi

Sözel bilgiler, hiyerarşik bir yapı oluşturmazlar Sözel bilgiler, hiyerarşik bir yapı oluşturmazlar. Yani bir bilginin öğrenilmesi diğer bir bilginin öğrenilmesine bağlı değildir. Öğrenme herhangi bir sırada ilerleyebilir. Bilgilerin en iyi şekilde kategorileştirilebileceği bir yol var mıdır? Bir bilgisayar sisteminin unsurları , temel bilgi işlem kategorilerine (girdi, bilgi işleme, çıktı) göre gruplandırılabilinir; vücut organları vücudun temel bölümlerine göre (kafa, kol, bacak, ayak ve gövde) gruplandırılabilinir.

Sözel bilgilerin öğrenilmesinin son derece önem taşıdığı durumlar vardır. Bir yabancı dilde kelimelerin öğrenilmesi sözel bilgidir ve bu çok karmaşık bir iletişim becerisinin öğrenilmesine temel oluşturur. Sözel bilgiler çoğu zaman daha karmaşık kavram ve kuralları öğrenmek için bir ön şart niteliği taşır. Sözel bilgiler, zihinsel becerilerin bilgi temelini oluşturur. Sözel bilgilerin kazanılmasında şu koşulların yerine getirilmesi beklenir. 1)Öğrenci yeni öğreneceği bilgiyi içine alacağı genel bilgi ve kavramlara daha önceden sahip olmalıdır. 2)Öğrenciler yeni öğrenilecek bilginin içinde geçen kelimelerin anlamlarını bilmelidir. 3)Yeni öğrenilecek bilginin öğrenilmesindeki amaç,öğrenci için açık seçik belli olmalıdır. 4)Yeni öğrenilecek bilgi anlamlı bir bütün içinde verilmelidir