İSKELET SİSTEMİ GANİME AYDIN

İNSANDA DESTEK VE HAREKET İskeletin Görevleri: Vucuda desteklik sağlar. Kaslarla birlikte hareketi sağlar. Canlını hareketini sisnir ve endokrin sistem birlikte denetler, düzenler. Vücuda şekil verir. İç organları koruma ve bu yapıların tutunmasını sağlar. Kemiğin içindeki kemik iliğinden kan hücreleri üretilir. Mineral deposu olarak iş görür.

KEMİK DOKU: Kemikler vücudun dik durmasını sağlar ve şekil verir. İç organları korur. Eklem oluşturarak kaslarla birlikte organizmanın hareketini sağlar. Kanda kalsiyum ve fosfat miktarının düzenlenmesinde sağlar. Kemik dokusunda osteoblast, osteosit ve osteoklast olmak üzere 3 çeşit hücre ve hücreler arası madde bulunur.

Osteoblast: Kemik oluşturan hücrelerdir. Mezenşim kök hücrelerinden köken alırlar. Bu hücreler kollajen madde salgılar. Lifli yapıya dönüşen kollajene kalsiyum tuzları tutunur ve osteoblastlar osteositlere dönüşür. Bunlar kemik zarı ( periosteum) ve havers kanalları etrafında bulunur. Osteosit: Kemik doku hücreleridir. Uzantıları ile birbirine bağlanır. Osteoklast: Büyük ve çok çekirdeğe sahip girintili çıkıntılı hücrelerdir. Hematopoietik hücrelerden kök alır. Bunlar kemiği çözen hücrelerdir. Lizozomlarından salgıladıkları enzim ve asidik sıvılarla kemiğin dolgu maddeleri kemik tuzları ve organik maddeleri çözerler.

Hücreler arası madde: a-Organik kısım: protein yapılı osein ve kollagen liflerden oluşur. b- İnorganik kısım: Su, kalsiyum fosfat, kalsiyum potasyum, magnezyum, karbonat tuzları, potasyum kalsiyum florür içerir.

Kemik Oluşumu ve Kemik Gelişimini Etkileyen Faktörler: A-Genetik B- Hormonlar; Parathormon: Kalsiyumun kemikten kana geçmesi Büyüme hormonu: Protein sentezi (osein maddesi için) Kalsitonin hormonu: Kandaki kalsiyumun kemiğe geçmesi Aldesteron hormonu: Böbrekten mineral emilimi Embiryonik dönemde timus bezi, eşeysel hormonlar vs. C-Beslenme: A, C ve D vitamini; D vit Kalsiyumun ince bağırsaktan emilimini sağlar. Kalsiyum ve fosfatın kemikde birikmesini sağlar. Besinlerle alınan kalsiyum, fosfat, magnezyum gibi mineraller.

Spor: Ayağın yere teması ile kıkırdak dokudaki epifiz hücrelerinin uyarılması. Kemiğin bir kısmı bağ dokudan bir kısmı kıkırdak dokudan gelişir. Organizmanın hayatı boyunca bir taraftan kemik yapılırken bir taraftan yıkımı gerçekleşir. Büyüme çağında yapım yıkımdan fazla olduğundan kemikler uzar, orta yaşla yapım ve yıkım eşittir ancak yaşlılık döneminde yıkım artığından kemiklerde gözenekler artar. Osteoklastların aşırı çalışması, yeterli mineral alınmaması ve östrogenin azalması ile kemikleri kalsiyum emiliminin azalması, paratiroit bezinin aşırı çalışması ( hiperparatiroit), genetik gibi bir çok nedenden dolayı gözenek sayısı artar. Bu duruma osteoporoz denir.

Kemiğin Kısımları: Periost: Bütün kemiklerin üzerini periost denen kemik zarı çevirir. Kemiğin enine kalınlaşmasında, beslenmesinde ve onarımında rol oynar. Bağ dokusu yapısındadır. İçerisinde kollagen, elastik fibriller, damaralr ve sinirler bulunur. Sert kemik: Uzun kemiklerin gövdesi ile yassı ve kısa kemiklerin dış kısmında bulunur. Sıkı kemiği oluşturan hücreler Havers kanallarının etrafında dairesel olarak dizilir. Havers kanallarında atardamar, toplardamar ve ince sinirler bulunur. Havers kanalları birbirine Volkman kanalları ile bağlıdır. Kemik hücreleri bu kanallardan besin ve oksijen sağlarken artıklarını da aynı yolla kanala verilir.

Süngerimsi (Lamelsiz) Kemik: Uzun kemiklerin ucunda, yassı ve kısa kemiklerin iç kısmında bulunan gözenekli yapıdır. Gözeneklerin içi kırmızı kemik iliği ile doludur. Kan hücreleri burada bulunan (hematopoietic stem cell, multipotent stem cell ) hücrelerden oluşur. Havers kanal sistemi yoktur. multipotent stem cell Sarı Kemik iliği: Sadece uzun kemikte bulunur. Yağ dokusundan oluşur. Kan dolaşımında alyuvar kaybı olursa, yağlı kemik iliği kırmızı kemik iliğine dönüşerek kan hücreleri yapmaya başlar. Kıkırdak doku: Kıkırdak doku kemiğin boyuna büyümesi, tamiri ve eklemlerde sürtünmeyi engeller. Kıkırdak dokuda bulunan büyüme bölgesindeki (epifiz) hücrelerin bölünmesiyle boyuna büyüme gerçekleşir.

Kemik Çeşitleri: Uzun Kemikler: Kol ve bacak kemikleridir. Sarı ilik sadece uzun kemiklerde bulunur. Kısa Kemikler: El ve ayak parmakları kısa kemiklerdir. Yassı Kemikler: Kafatası, kaburgalar, kürek kemiği, kalça kemiği yassı kemikdir. Düzensiz Kemikler:Bazı yüz kemikleri, omurlardır. Genellikle birkaç kemikle bağlantı kuran kemiklerdir. Not: Diz kapağı gibi kemikler oval kemik olarak adlandırılır

Eklem Yapısı ve Çeşitleri:İki ya da daha çok kemiğin birbirine bağlanmasıyla meydana gelen yapılardır. Bağlantının hareket derecesine göre eklemler 3 e ayrılır. Oynar eklem:Vücüdun hareket işlevini üstlenmiş kol ve bacaklardaki eklemlerdir. Kemik uçları bağ dokusundan oluşmuş eklem kapsülü ile çevrilidir.İki kemiğin arasında kemiklerin hareket etmesini sağlayan sinoviyal boşluk ve bu boşlukta sinovial sıvı blunur. Bu sıvı eklemlerin kaygan olmasını ve mineral dengesini sağlar. Eklem bütünlüğünü sağlayan sinovial zar ise sinovial sıvıyı salgılar ve eklemi korur. Kemik uçlarındaki kıkırdak doku ise hareket yeteneğini artırır.

Oynamaz eklem: Kafatası ve yüz kemiklerinde bulunur. Kemikler birbirine kaynaşmıştır. Sinovial sıvı ve eklem kıkırdağı bulunmaz. Az oynar eklem: Omurganın omurları bu tip eklemlerdir. Aralarında elastik liflerden yapılmış diskler vardır. Boyun, gögüs ve bel omurları gibi.

İskelet sistemi Hastalıkları: Ateşli Romatizma: Streptokok grubu bakterilerin eklemleri, kalbi, böbrekleri, sinir sistemini tutan bir hastalıktır. Kireçlenme:Yaşlanma ile birlikte görülen genellikle kalça, diz, omurga mafsallarında ağrılı sertliklerdir. Sebebi ise mafsal yüzeylerde görülen aşırı kalsiyum tuzlarının birikmesidir. Bel fıtığı: Bel omurları arasında bulunan disklerin yapısının bozulmasıyla, özellikle bacaklarda şiddetli ağrılar görülen hastalıkdır.

Osteoporoz: Kemik dokudaki boşlukların artması. Tenisçi dirseği: El bilekleri aşırı çalışan kişilerde dirsek eklemlerinin zedelenmesi ağrı ve şişmelere neden olur. Buna tenisçi dirseği denir. Raşitizm: Çocukluk döneminde yeterli D vitamini alınmadığında kemikte kalsiyum ve fosfat birikemez. Kemik yumuşak kalır. Bacaklarda eğrilikler ve göğüs kafesinde çıkıntı meydana gelir.