BENLİK ALGISI

BENLİK Kim olduğumuz hakkında sahip olduğumuz inançların tümüne benlik kavramı denir. (Özelliklerimiz nelerdir? Nelerde iyi nelerde zayıfız?) Kendimiz hakkında yaptığımız değerlendirmeler ise benlik saygısını ifade eder. Genel benlik değerlendirmesi yanında kendimiz hakkında belirli alanlarda yeteneklerimize ilişkin özgül değerlendirmelerimizde vardır ve bu özgül değerlendirmeler benlik saygımızı etkiler. Kendimiz hakkında yaptığımız daha az bilinçli değerlendirmeler örtülü kendine saygı olarak tanımlanır.

BENLİĞE İLİŞKİN BİLGİLER NEREDEN GELMEKTEDİR?

Benlik Kaynakları 1) Toplumsallaşma 2) Yansıtılmış benlik algısı; başkalarının bize tepki veriş biçimlerine ilişkin algılarımız. 3) Başkalarından alınan geribildirimler 4) Kendini algılama 5) Uyarılmışlık durumunu algılama; algıladığımız şeylere tepkide bulunur ve bilişsel ve fizyolojik tepkilerimize bakarak hangi heyecanı yaşadığımızı çıkarsarız. 6) Çevreden farklılık; benlik kavramı bizi farklı kılan etmenlerden etkilenir. 7) Kendimizi başkaları ile veya önceki zamanlarla karşılaştırarak değerlendirme 8) Toplumsal kimlik

KÜLTÜR VE BENLİK Batılılar benliği yalnızca bağımsız işlev gören bir birim olarak düşünmemekte, gerçekten bağımsızlığı toplumsallaşmanın gereği olarak görmektedirler. Doğu kültürlerinde karşılıklı bağımlı bir benlik algısı vardır. Birey toplumsal ilişki ağının bir parçasıdır. Davranış toplumun düşünce, duygu ve eylemlerine bağlıdır. Karşılıklı bağımlı kültürlerde kişiyi farklı kılan özellikler benliği temsil edici olarak görülmez

Bağımsız ve karşılıklı bağımlı benlik algılamaları arasındaki farklar özellik bağımsız Karşılıklı bağımlı Tanım Toplumsal bağlamdan ayrı Toplumsal bağlamla ilişkili Yapı Dışsal sınırları olan, kararlı Esnek, değişken Önemli özellikler İçsel, özel Dışsal, herkese açık Görevler Kendine özgü olma Benliği ifade etme, İçsel özellikleri gerçekleştirme Kendi amaçlarına odaklanma Doğrudan olma Ait olma, uyma Kendine uygun yeri işgal etme Uygun davranışta bulunma Başkalarının amaçlarına odaklanma Dolaylı olma Başkalarının rolü Kendini değerlendirme Kendini tanımlama Kendine saygının temeli Kendini ifade yeteneği Uyum yeteneği

BENLİK BİLGİSİNİN DEĞİŞİK YÖNLERİ

Benlik Şemaları Şema bir kavram ya da uyarıcı hakkında örgütlü ve yapılandırılmış bilişler takımıdır. Benlik şemaları kendimiz hakkında düşünürken üzerinde odaklandığımız boyutlardır.

Benlik Şemaları İnsanlar Kendileri için önemli olan, Kendilerini uçlarda düşündükleri, Tersinin doğru olmadığından emin oldukları, boyutlarda şematiktirler (örn:bağımlılık- bağımsızlık)

Benlik Şemaları Bütün benlik şemaları olumlu değildir. İnsanlar olumsuz özelliklerine ilişkinde açık, ayrıntılı ve iyi örgütlenmiş şemalara sahiptirler İnsanlar yalnızca şimdiki özellikleriyle ilgili benlik kavramlarına sahip değildirler. Ayrıca gelecekte bir zaman benliklerini betimleyebilecekleri kişilik özelliklerine ilişkin benlik kavramlarına da sahiptirler. Bunlara olası benlikler adı verilir. Olası benliklerin çoğunluğu olumludur. Bazı olası benlikler gelecekte kişinin ne olabileceği konusundaki korkuları temsil eder Olası benlikler şemalar gibi işlev görürler

Benlik Farklılıkları Benliğin davranışlarımızı ve düşüncelerimizi etkileyen diğer yönleri gerçek benlik ile ideal benlik arasındaki farklardır. Gerçek benlik ile ideal benlik arasında fark algıladığımızda düş kırıklığı, üzüntü, doyumsuzluk ve kendimize saygıda düşme yaşarız. Gerçek benlik ile olması beklenilen benlik arasında fark algıladığımızda ise daha çok kaygı yaşarız.

BENLİK YÖNETİMİ

İşler Benlik Kavramı Benlik kavramının belirli bir durum için ulaşılabilen yönüne işler benlik denir İşler benlik genel benlik kavramımızın üzerine yapılanır, özgül durumlarda davranışlarımıza rehberlik eder. İşler benlik bazen kararlı benlik kavramı ile uyuşmayabilir. İşler benlik kavramındaki değişiklikler kalıcı benlik kavramında yalnızca zaman içinde kararlılık kazanırlarsa değişikliklere neden olurlar.

Benlik Karmaşıklığı Bazı insanlar ağırlıklı olarak kendilerini bir ya da iki özellikleri açısında düşünürlerken, diğerleri değişik bir dizi özellikleri açısında düşünürler Yalın benlik kavramları olanlar kendi önemlilik alanlarındaki başarılarında iyi hissederken, başarısızlığa karşı çok korumasızdırlar. Karmaşık benlik kavramına sahip olan kişiler başarısızlık karşısında daha korumalıdırlar. Olumsuz karmaşık benlik kavramları ise başarısızlık karşısında en korunmasız olanlardır.

Benlik Etkililiği ve Kişisel Kontrol Bireyin belirli görevleri yerine getirme de önemli yetenekleri konusunda beklentileri benlik etkililiğini oluşturur.

Davranışsal Etkinleşme ve Ket Vurma İnsanlarda hangi insanlara ve etkinliklere yaklaşıp hangilerinden kaçınılacağı konusunda temel kararları kontrol eden birbirinden bağımsız iki güdü sistemi vardır. 1. Davranışsal etkinleşme sistemi 2. İtici sistem ya da davranışsal ket vurma sistemi.

Benlik Farkındalığı Genellikle dikkatimiz dışarısı, yani çevre üzerine odaklanmıştır. Fakat bazen içe doğru, yani kendimiz üzerine odaklanmış da olabilir. Kendimizi çevrede hareket eden bir aktör olarak değil, kendimizin ve başkalarının dikkatinin bir nesnesi olarak düşünmeye başlamamıza benlik farkındalığı adı verilir. Kendine dikkat insanların kendilerini fiziksel görünüm, entelektüel edim, atletik beceri ya da ahlak gibi ölçütlerde standartlarla karşılaştırmasına ve bu standartları yakalamaya çalışmasına neden olur. Bu sürece geribildirim, kurama da sibernetik benlik yönetim kuramı denir. İnsanlar ayrıca kendilerinin kamuya açık ya da özel yaşamlarına ilişkin yönlerine dikkat etme dereceleri bakımından da farklılık gösterir. Bu ayrıma “kamuya” karşı “özel” benlik bilinci denir.

GÜDÜLENME VE BENLİK

Benlik Yönetimini Harekete Geçiren Güdüler 1.Gerçekçi bir benlik kavramı gereksinimi; Gelecekteki çıktılarımızı kestirebilir ve kontrol edilebilir kılmak için yeteneklerimizin oldukça gerçekçi bir değerlendirmesini yapabilmeye ihtiyacımız vardır. 2.Tutarlı benlik kavramı gereksinimi; Zamanla kararlı kalan, ikide bir değişmeyen belirli içsel niteliklerimizin olduğuna inanmak ihtiyacındayız. Var olan benlik kavramlarımızla uyuşmayan geri bildirimlerden ve durumlardan kaçınmak ve bunlara direnmek eğilimindeyizdir. Bu sürece kendini doğrulama adı verilir.

Benlik Yönetimini Harekete Geçiren Güdüler 3.Benliği geliştirme; bir çok kişi durağan bir yetenek düzeyini korumaktansa performanslarını geliştirmeye çalışır. Benlik yönetimi ile ilgili pek çok etkinlik bu gelişme gereksinimine hizmet eder. Benlik geliştirmede olası benlikler ve kendimizi istendik bir beceri ya da özelliğe sahip birisiyle karşılaştırma (yukarı doğru karşılaştırma) benliği geliştirmede önemli etki yaratabilir.

Benlik Yönetimini Harekete Geçiren Güdüler 4. Benliği yüceltme; İnsanlar kendilerini gerçekte olduğundan daha olumlu algılarlar, çevrelerinde olanlar üzerinde daha fazla kontrole sahip olduklarını düşünürler, gelecek konusunda gerçekle uyuşmaz biçimde iyimserdirler. Bunlara olumlu yanılsamalar denir. Tehditlere başka yaşam alanlarında kendimize ilişkin algılarımızı destekleyip güçlendirerek tepki veririz. İnsanlar zararsız yalanlarında yakalanmayacaklarını düşündüklerinde benliklerini yüceltmeye eğilim göstermekte, yalanlayıcı bilgilerin ortaya çıkma olasılığı varsa kendilerini daha dürüstçe değerlendirmektedir.

Benlik Yüceltme Kuramları Kendini doğrulama; İnsanların benlik değerlerine karşı özgül tehditlerle, ilişkisiz yönlerini doğrulayarak başa çıkmaya çalıştıklarını kabul eder. Bu kuram kendine saygıları yüksek olanlar için daha geçerlidir. Terör yönetimi kuramı; İnsanlar kendi ölümlülükleri ile ilgili korkulara açıktırlar ve bu açıklığın neden olduğu kaygıyı kontrol etmenin ve en aza indirmenin yollarını ararlar. En az iki etmen tarafından kaygıyı kontrol altında tutulmaktadır. 1. Başka türlü tehdit edici olabilecek bir dünyaya anlam veren kültürel bir dünya görüşü 2. Kişiye anlamlı bir evrende bir değer nesnesi olduğu duygusunu veren kişisel kendine saygı

Benlik Yüceltme Kuramları Tesserin benlik değerini koruma kuramı; bize yakın olan insanların davranışları, üzerimizde bize uzak olanlardan daha etkilidir. -Karşılaştırma etkisi: bir başkası benlik tanımımızla ilgili bir davranışta bizi geçerse, kişinin edimi iyileştikçe ve ona yakınlığımız arttıkça, benlik değerimiz için oluşturduğu tehdit büyüyecektir. Kıskançlık, engellenme ve kızgınlık yaşarız. -Yansıtma etkisi: bir başkası benlik tanımımızla ilişkisiz bir davranışta ya da beceride bizi geçerse, edimi ne kadar iyi, ilişkimiz ne kadar yakınsa, benlik değerimiz o kadar kazanabilir. Bu gurur duymamıza neden olur.

Toplumsal Karşılaştırma Kuramı İnsanlar tutum, yetenek ve görüşlerini doğru olarak değerlendirmeye güdülenmişlerdir. Doğrudan fiziksel standartların bulunmaması durumunda kendilerini başkalarıyla karşılaştırarak değerlendirirler Genel olarak kendilerini, kendilerine benzer başkaları ile karşılaştırırlar.

Toplumsal Karşılaştırmanın Amaçları Doğru benlik değerlendirmesi Benliği yüceltme-aşağıya doğru karşılaştırmalar Benliği geliştirme-yukarıya doğu karşılaştırmalar Topluluk duygusu

Benlik Sunumu Başkalarına verdiğimiz izlenimi kontrol çabalarımıza denir. Benlik sunumunun amacı etkileşimi arzuladığımız bir çıktıyı elde etmemizi sağlayacak biçimde yapılandırmaktır.

Benlik Sunumu İyi bir izlenim verme: -İçinde bulunulan toplumsal durumun normlarına uyma -Benlik reklamı davranışlarımız ya da benliğimiz hakkında olumlu bilgi aktarmadır. Bağlamın benlik reklamı amaçlı sözleri gözlemcilerin nasıl yorumlayacağı üzerinde yaşamsal etkisi vardır. -Yağcılık dinleyici hakkında olumlu şeyler söylemedir -Alçak gönüllüğün dikkatli kullanımı -Başkalarının yansıtılmış ünü altında güneşlenme (ışığından yararlanma)

Benlik Sunumu Etkisiz benlik sunumu: -Mahcup olma benlik sunumunda bir aksama olduğunda yaygın olarak yaşanan ve hoş olmayan bir duygudur. -Mahcup edici durumların çevrede bulunan herkes için rahatsız edici olması nedeniyle, diğerleri mahcup olan kişinin görünümü kurtarmasına yardımcı olmaya çalışır. -İnsanlar sık sık başarısızlıklarını dışsal ve kontrol edilemez nedenlere yüklerler

Benlik Sunumu Kendini engelleme (özür bulma) -İnsanların başarı önünde aşılamaz bir engel oluşturan davranışlarıdır. -İnsanlar kendi yeterlilik imgelerini gerçekte olmasa da, başarıyı olanaksız kılan engellerin olduğunu ileri sürerek koruyabilir. -Benliği yüceltme stratejisinde kendini engelleme de iki strateji kullanılabilir. 1) davranışsal kendini engelleme (genelde erkekler tercih eder). 2) hasta, kaygılı, utangaç veya sarsıcı bir olayın kurbanı olma ve benzeri iddialarda bulunma (Her iki cinsiyette kullanır).