POSTMODERN YAKLAŞIMLAR

TARİHÇESİ Sosyal yapısalcılara göre gerçeklik, büyük ölçüde insanların yaşadıkları koşulların bir işlevidir.  Sosyal yapısallıkta danışman, uzman rolünü reddetmekte, bunun yerine işbirliğine dayalı bir duruş sergilemektedir.  Dört temel varsayımı vardır  Doğal karşılanan bilgiye eleştirisel bakar  Dünyayı anlarken kullanılan dil, tarihsel ve kültürel olarak özeldir  Tek, gerçek bir doğru yoktur  Sosyal yapılar, farklılıklardan bir araya gelirler.

 ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ TERAPİ  Danışanlar, amaçları belirler, tanıya, geçmişe ve sorunun araştırılmasına çok az ilgi gösterirler.  İnsanların sağlıklı yaşamlarını zenginleştirecek çözümler için yetenekli olduğuna inanan iyimser varsayım üzerine kurulmuştur.  Danışman, soruna sabitlenmiş bir durumdan, yeni olasılıkların olduğu duruma geçişte insanlara yardımcı olan bir aracıdır.

 Danışanların dikkatleri, sorunun yapısı içindeki istisnalara çekilir.  İşe yarar olanı aramaya odaklanılır.  Kendini daha iyi hissettiğin ve işlerin iyi gittiği zamanlardan konuşulur.  Sorun odaklı düşünmek, işe yarar yollar bulmaktan alıkoyar.  İstisnai durumların ortaya çıkardığı olumlu hava, sorunun çözümüne yönelik yeni imkanlar doğuracaktır.

Terapötik amaçlar  Danışanların ne istediklerini belirlemek  Danışanların yaptıkları şeyler arasından işe yarar olanları araştırmak ve onları bu yönde ilerlemeleri için cesaretlendirmek  Yapılanlar işe yarar değilse, daha farklı bir şeyler yapmaya teşvik etmek  Oturumları kısa tutmak

 Danışma sürecinde diğer yaklaşımlardan farkı;  1.danışanlara sorunlarını tanımlayabilmeleri için fırsat verir. «size nasıl faydalı olabilirim»  2. sorunların çözüldüğünde yaşamında ne gibi değişiklikler olacak? (amaç belirleme)  3. sorunların olmadığı, bu sorunların etkisinin çok az olduğu dönemleri sorar.  4. Oranlama ölçeği kullanarak ne kadar yol kat edildiği değerlendirilir.

 Çözüm odaklı danışmanlar olumlu sonuçlara yol açacak küçük, gerçekçi ve ulaşılabilecek değişimlere odaklanır.  Amaca yönelik sorular sorarlar: Son görüşmemizden bu yana neler yaptın neler değişti?  Değişim ve çözüm hakkında konuşulur.  Bireyler yetenekleri ölçüsünde yapabileceklerini, sahip oldukları kaynakları, geçmişte yaptıkları işe yarar şeyleri konuştukları sürece danışmanın temel amacına uymuş olurlar.

Terapide danışmanın rolü  Danışanların durumları, değişimi nasıl sağlayacakları konusunda yardımcı olmaktır.  «buraya gelmeyi neden istiyorsunuz?  «bu sizde ne gibi bir farklılık oluşturdu?  «istediğiniz değişikliğin olduğuna dair işaretler neler olabilir?

 De Shazer, danışmanlarla danışanlar arasında üç türlü ilişkinin kurulduğuna dikkat çekmiştir.  1. Müşteri: ortaklaşa olarak işe yarayacak çözümler bulunur  2. Şikayetçi: Danışan, çözümün bir başkasının eylemlerine bağlı olduğunu düşünür  3. Ziyaretçi: danışan ailesi veya öğretmeni tarafından danışmaya getirilmiştir. Sorunu olduğunu kabul etmez.

 TERAPÖTİK TEKNİK VE İŞLEMLER  İlk randevuyu aldıktan sonra ne gibi değişiklikler oldu, neler yaptınız?  İstisnai sorularla, kaynakları kullanma fırsatı doğar, güç kazanımı oluşur, muhtemel çözümler belirlenir.  Mucize sorular, gelecekteki olasılıkların önünü açacaktır.  «eğer bir mucize olsaydı ve sorunun gece uyuduğunda çözülüverseydi, bu sorunun çözüldüğünü nasıl anlardın ve değişen ne olurdu?

 Derecelendirme ölçekleri: nasıl başardı, ileri gitmek için neler yapılabilir?  Danışanlara, oturumların sonunda dönüt verme: iltifatta bulunma, ev ödevi verme,  Danışanlar tatmin edici bir çözümü yapılandırdıkları anda danışma sona erer.

 ÖYKÜSEL TERAPİ  Terapi, kişisel özerkliğin dış sorunların ürettikleri baskın kültürlerin baskılarından kurtulup yeniden inşa edilme sürecidir.  Danışmanlar, danışanların anlattıkları hikayeleri dinlemeye özel bir ilgi göstererek, işbirliğine dayalı bir yaklaşım kurabilmeye önem vermektedirler.  Alternatif yaşam hikayeleri oluşturabilmeleri için danışanlar desteklenir.  Kendi dünyasında değişimi danışanın kendi sağlar.

 Sorunun danışanı nasıl rahatsız ettiği, cesaretini nasıl kırdığı araştırılır.  Olaylardan alternatif anlamlar çıkartılır ve danışandan bu anlamların yarattığı farklı bakış açılarından sorunu görmeye çalışması istenir.  İstisnai durumlar araştırılır.  Yeni bakış açısını destekleyecek geçmişe ait kanıtlar bulunur.  Yeni öyküyü kavrayacak ve destekleyecek başka kişiler bulunur. Sosyal çevrede destek bulması çok önemlidir.  Öyküsel terapinin genel amacı, danışanların yeni ve canlı bir dille deneyimlerini anlatmalarını sağlamaktır.

 Sorunu ve o sorundan etkilenen kişiyi birbirinden ayırmayı amaçlayan sorular sorulur.  Danışanların yeni yollar bulması için döngüsel sorular kullanılır  Tanı koyma çabaları olmaz.  Danışana iyimserlik aşılanır.  Carl Rogers’ın temel danışma fikirleri benimsenir.  Psikolojik danışman, danışanın deneyimini kavramaya çalışan bir konumdadır.

 Öyküsel terapistler sorunun kişi olmadığına, sorunun sorun olduğuna inanırlar.  Danışanların kendilerini sorun olarak görmeleri, sorunlarıyla etkili bir biçimde mücadele edecek yolları sınırlandırmış olurlar.  Bir kişiyi alkolik olarak etiketlemek başka, alkolün tümünü etkilediğini söylemek başkadır.  Sorunun bireyden ayrılması, umudu arttırır  Öfkenizin amacı nedir? Öfkeye nasıl teslim oluyorsunuz?

 Özel anlar araştırılır. Öfkenize teslim olabilecekken buna karşı koyduğunuz bir an oldu mu? Bu an sizin için nasıl bir şeydi? Bunu nasıl başardınız?  Önemli sonuçlar kişinin hayatında alternatif alanlar yaratabilecek bir kapasiteye sahiptir.  Alternatif hikayelerin geliştirilmesi çok etkili umudun doğmasına neden olur, bugün bundan sonraki yaşamın ilk günüdür.  Danışan mektup yoluyla değişimleri kayıt altına alır.  Yapılan çalışmalarda bir mektubun neredeyse üç oturumdan daha değerli olduğunu ortaya koymuştur.

STAN OLGUSUNDA POSTMODERN YAKLAŞIMLARIN UYGULANMASI  Danışma süreci hakkında bilgi verilir, işbirliğine dayalı ve danışan merkezli  Özel amaçlar saptanır  İstisnai durumlar sorulur  «kendinize saygı duyduğunuz anlarda her zamankinden farklı olan nedir?  Standan sorunlarını kendisinin dışındaymış gibi düşünmesini ister

 eğer bir mucize olsaydı ve sorunun gece uyuduğunda çözülü verseydi, bu sorunun çözüldüğünü nasıl anlardın ve değişen ne olurdu  Bu sayede odak çözümlere çevrilir.  Stanı sorunundan ayırabilmek için dışsallaştırıcı soru sorar (öyküsel teknik)  «depresyon size ne zamandır üstünlük kuruyor, karşı durduğunuz ve onun kazanmasına izin vermediğiniz zamanlar oluyor mu?

 Kendini yeterli görmesini sağlayacak geçmiş kanıtlar bulunur, «başarılı öğrenciliği, çocuklarla gönüllü çalışma yürütmesi»  Stan 0 ila 10 arasında kendini değerlendirir.  Danışman, öyküsel mektubunda Stan’a kararlılığı ve işbirliğinden dolayı tebrik eder, kendi yaşamında yaptığı değişiklikleri sürdürebilmesi için teşvik eder.

KATKILARI VE SINIRLILIKLARI  Sosyal yapısalcılık, çok kültürlülüğe uygun düşmektedir.  İyimser yaklaşım önemli,  Kısa süreli olması  Sorunlar değil, çözümler üzerine odaklanılır.  Birkaç etkinliğe gereğinden fazla güvenilmesi eleştiri konusu olmuştur.

 SON SÖZ  Sosyal yapısalcı kuram anlayışına göre uzman olan danışman değil, danışanın kendisidir.  Danışanı kapasitesi hakkında iyimser yaklaşım sergilenmektedir.  Çözümler üzerine konuşulur,

 Bütünleştirici yaklaşım, danışanın durumuna göre bazı tekniklerin birlikte ele alınıp bütünleştirilmesidir.  Tek bir kuram insan davranışlarını açıklamada yeterli kalmamaktadır.  Önümüzdeki yıllarda Psikoeğitsel,problem odaklı ve kısa danışmalar önemli yer almaya devam edecektir.  Danışanların özel gereksinimlerine (kültür) duyarlı olmalıyız.

 Maneviyatın ruh sağlığı için önemli olduğu, danışma uygulamasına dahil edilmesinin etkili olacağı önerilmektedir.  Manevi yaşam, bireyin yaşama anlam vermesini ve yaşamak için amaç bulmasını sağlayan kuvvettir.  Krizdeki bir çok danışan için manevi alan, herşeyin çöküntüye uğradığı bir dönemde önemli olan rahatlama kaynağı olabilir, ayakta kalmaları için temel bir güç kaynağı teşkil edebilir.