Bilimsel bilgi Prof Dr Süheyla Ünal

Bilgi nedir?

Bildiğimiz şey

Bildiğimizi sandığımız şey

Bilgi nedir? bir gerçeğin veya durumun deneyimiyle kazanılan farkındalık veya aşinalık belli bir alanda veya toplamda bilinen gerçekler ve malumat kişinin sorun çözmede ihtiyaç duyduğu uzmanlık ve yetenekler

Bilgi Öğrenme, gözlem ve araştırma yoluyla elde edinilen İnsan zekası sonucu ortaya çıkan zihinsel ürün Nesne ve olaylara yüklemler vererek varılan yargı (Sencer, 1981)

Niye bilmek isteriz

Niye bilmek isteriz? Evreni kavramak Kendimiz ile dış dünya arasındaki mesafeyi yok etmek Tanıdıklık duygusuyla yaşamak Yaşama anlam katmak Merak duygumuzu gidermek

Niye bilmek isteriz? Yaşamımızı sürdürebilmek Belirsizliği gidermek Korkularımızı yenmek Çevreyi ve olayları denetim altına almak Sorun çözmek

Sorun “Bireyi fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ve birden çok çözüm yolu olasılığı görünen her durum”

Niye bilmek isteriz? “ Bilgi güç demektir”. F. Bacon

“Tüm canlılar gibi insanın da yaşamını sürdürmesi öncelikle doğal çevresiyle uyum kurmasına bağlı olmuştur. Ne var ki, insan uyum kurmakla kalmamıştır; düşünme, iletişim kurma ve araç yapma gücüyle doğaya egemen olma sürecine girmiştir.” Cemal Yıldırım

Neyi bilmek isteriz?

Akla gelebilecek herşeyi

Nasıl biliriz?

Nasıl biliriz? Bilimsel bilgi (Akıl yolu ile sebep-sonuç ilişkisi) Sanatsal bilgi (Duyuların kullanımı) Sezgisel bilgi (Bilimsel bilgi ile sanatsal bilgi arasında bağ kurar)

Akıl Duyu organlarımız aracılığıyla gelen sayısız uyaranı, karmakarışık bir durumdan kurtarıp düzene koymak Nesneleri ve olayları birbiriyle karşılaştırmak, bunların birbirine uyan ve uymayan yönlerini bulmak ve aralarındaki benzerliklere veya farklara göre onları sınıflandırmak

Bilmenin düzeyleri Kaotik Komplike Basit Düşük Fikirbirliği düzeyi Yüksek Belirginlik düzeyi Kaotik Komplike Basit

Bilmenin düzeyleri Farkında olma Anımsama / Çağrıştırma / Hatırlama Tanıma Yorumlama Açıklayabilir olma Kanıtlayabilir olma Hakkında konuşabilme Yerine getirebilir/yapabilir olma

Bilgi döngüsü Sor Yanıtla Bil Yap

Bilginin içselleştirilmesi Nonaka: Bilgi spirali dışsallaştırma sosyalizasyon kombinasyon İçselleştirme 21

Bilme yolları Gelenekler (önceki uygulamalar, kültür) Otorite (anne, baba, öğretmen, din, medya vs) Bireysel deneyimler Ortak duyu, gündelik bilgi Bilim “sorun çözmek için izlenen düzenli yol”

Ortak duyu- Gündelik bilgi Duyu organları aracılığıyla dış dünyanın açıklanma biçimi Sıradan deneyimde karşılaşılan nesneler ve bunların ilişkileri hakkında genellemeler Düzenli ve tekrar eden olgular gündelik bilginin hammaddesini oluşturur Gündelik sorunları çözmek amacıyla kullanılır

Bilimsel bilginin nitelikleri Çeşitlilik, seçicilik: İlgilendiği konular çeşitlidir Süreklilik: Bilimsel bilgi üretme süreci hiçbir zaman durmaz Yenilik: Bilime yeni bilgiler eklenir Ayıklanma: Yanlış olduğu anlaşılan bilgiler kendiliğinden ayıklanır; yerine yenisi konulur.

Doğru bilginin ölçütleri Uygunluk Tutarlılık Tümel uzlaşım Apaçıklık Yarar

Ortak duyu – Bilim farkı Gözlem Gelişigüzel, dağınık Sistematik, denetimli Kavramlar Belirsiz Çok anlamlı Kalitatif Açık Belirgin Kesin Kantitatif Teori İhtiyatsız Dogmatik Tutarsız İhtiyatlı Tutarlı

Bilim geniş bir açıdan ortak duyunun giderek incelen, soyutlaşan ve tutarlık kazanan bir uzanımı olarak düşünülebilir Yıldırım C 1996

Bir düşünme yöntemi olarak bilim GERÇEK DÜNYA Denetimli gözlem ve gözlem sonuçlarına dayalı mantıksal düşünme yolundan giderek olguları açıklama gücü taşıyan hipotezler (açıklayıcı genellemeler) bulma ve bunları doğrulama yöntemi Gözlem/Deney TEORi

Einstein’ın bilim tanımı Bilim her türlü düzenden yoksun duyu verileri ile mantıksal olarak düzenli düşünme arasında uygunluk sağlama çabasıdır Bilim aklın düzenleyici niteliğini kullanarak olgu dünyasını anlaşılır kılmaya çalışır

Bertrant Russel’ın bilim tanımı Bilim, gözlem ve gözleme dayalı akıl yürütme yoluyla önce dünyaya ilişkin olguları, sonra bu olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabasıdır

Bilim Olaylar ve nesneleri kavramak, tanımak ve sınıflamak üzere çözümleyen Olgular arasındaki nesnellik ilişkileri kuran Bu ilişkileri deney yoluyla sınayarak, gerçekleşmiş ilişkileri genelleyen Kuramlar ve yasalar halinde dile getiren Bunlardan kalkarak gelecekle ilgili çıkarımlarda bulunan sistemli düşünsel çabalar (Sencer, 1978)

Yasa Kuram Değişken Değişken Bilim Nedensellik

Pozitif Bilim Sadece gözlenebilir olgularla ve nesnel (objektif) dış alemle ilgilenir Neden sonuç ilişkisi şeklinde tanımlayabileceğimiz gerekircilik (determinizm) bilimin temelidir Deneylerle doğrulanmadıkça hiçbir önerme doğru kabul edilemez

Pozitif Bilim Evrenseldir; kişilere ve topluma göre değişmez Eleştiricidir; sürekli eleştiri ve kuşku ile varlığını sürdürür Birikimli bir süreçtir Tekrarlanabilir Sağdanabilir “Pozitif”tir; olması gerekeni değil, olmakta olanı inceler

Pozitivizm sonrası bilim Bilimsel aşamaların hiçbir aşaması değer yargılarından bağımsız değildir Doğru ve gerçek, kişiden kişiye, toplumdan topluma, yer ve zamandan (çağdan) zamana ve de ideolojilerden ideolojiye değişiklik gösterebilir. Tüm evren için geçerli tek doğru ve tek gerçek bulmak zordur

Pozitivizm sonrası bilim Tek doğru yöntem söz konusu değildir Bilimsel çalışma metafizik temellere dayanabilir Bilimcilerin çalışmalarında kanaatlerini, inançlarını ve ikna yöntemlerini temel almaları matematik ve istatistiki yöntemleri temel almalarıyla eşdeğerdedir

Popper’a göre Bilim yanılabilir, çünkü bir insan ürünüdür Mutlak doğru yoktur, doğruya en yakın olan vardır Hiçbir öğreti eleştiriden uzak kalamaz Gerçekler standartlara göre değerlendirilirler Bilimselliğin temeli deneysel doğrulama değil yanlışlanabilirliktir

Bilimin işlevleri Olgu ya da olgusal durumları (nedenini, nasılını) açıklamak Yordamak, bilinen ya da gözlenen durumlardan yola çıkarak bilinmeyen ya da gözlenmeyen durumlar hakkında kestirimde bulunmak İstenen sonuçları elde edebilmek için gerekli olan koşulları kontrol altında tutmak

Bilimler İNSAN BİLİMLERİ DOĞA BİLİMLERİ FORMEL BİLİMLER Fizik Kimya Biyoloji Coğrafya Astronomi Jeoloji … Sosyoloji Psikoloji Antropoloji Din Bilimleri İktisat … Matematik Mantık …

Bilimsel düşünce “Bilim temeline dayanan, özgür, eleştirici, araştırıcı ve bağımsız düşünce” (Türkçe Sözlük) “Yaratıcı, sistemli ve problem çözmeye yönelik amaçlı düşünce” (Kaptan, 1977, s. 2)

Bilimsel Tutum ve Davranışlar Açık fikirli olmak Karşı görüşlerde mantık arayabilmek Kuşkucu olmak Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalabilmek Kanıt için kararı erteleyebilmek Ölçütlü düşünüp karar verebilmek Çalışmalarında sebatlı ve özenli olmak Bağıntılı düşünebilmek Yanılabileceğini düşünerek alçakgönüllü olmak ve yargılarında olasılığa yer vermek (Karasar, 1998)

Araştırma Keşfetme Merak Zevk alma Yeni araştırmalar Tekrarlama Güvence Uzmanlık Özsaygı Yeni yetenekler Özgüven * Bruce Duncan Perry, M.D., Ph.D. 42