Veri Toplama Veri ya bireyleri gözlemleyerek ya da onlara soru sorularak elde edilebilir. Veriler gözlemcinin gördüğü, duyduğu, hissettiği, okuduğu hakkında sistemli kayıtlar yoluyla toplanabilir. Öğrencilerin deney süresince performanslarının gözlenmesi, bir kitaptan gerekli bilgilerin alınması gözlem yolu ile veri toplamaya örnektir. Gözlem yolu ile veri toplamanın bilinen teknikleri gözlem ve belgesel taramadır.

Veri Toplama Soruşturma yolu ile veriler görüşme ve yazışma yoluyla elde edilebilir. Soruşturmanın yeterli olabilmesi için 3 koşulu sağlaması gerekir: 1.Bireyin istenen bilgilere ve onları anlatabilme yeteneğine olması. 2.Bireyin soruları anlayabilmesi. 3.Bireyin işbirliği yapma ve doğru cevap vermeye istekli olması.

Veri Toplamada Ortak Süreçler: Ayrıntılı Planlama Veri toplamanın bilimsel bir çaba sayılabilmesi için: araştırma amacına hizmet edecek nitelik ve nicelikte olması, planlı olması, kaydedilmesi, bilinen ve gerektiğinde yinelenebilen süreçleri olması, geçerlik ve güvenirlik denetimlerinin yapılabilmesi beklenir.

Ayrıntılı Planlama Planlamada dikkat edilecek hususlar: 1.Araştırma amacı doğrultusunda değişkenlerin belirlenmesi 2.Gözlenebilir verilerin belirlenmesi 3.Ölçek türünün belirlenmesi 4.Verilerin nasıl değerlendirileceği 5.Hangi kaynaktan toplanabileceği 6.Verilerin en iyi hangi teknik ya da tekniklerle toplanabileceği 7.Verilerin toplanacağı birey ve kurumlardan gerekli izinlerin alınabilmesi

Veri Toplamada Ortak Süreçler: Ön- deneme ve Geliştirme Ön-denemede veri toplama planının aksak yerleri gözlenip gerçek uygulamada giderilmeye çalışılır. ‘’Toplanan veriler amaca hizmet edecek şekilde toplanabiliyor mu, verileri kayıt altına alma uygun mu, elde edilen veriler çözümlenmeye uygun mu, elde edilen sonuçlar araştırma probleminin çözümüne ışık tutabiliyor mu, zaman ve olanaklar yeterli mi’’ gibi sorulara cevaplar aranır.

Veri Toplamada Ortak Süreçler: Uygulama Veri toplama planına uygun şekilde veriler toplanır. Bu aşamada veri toplamada yardımcı olacak kişi ya da kişiler varsa bunlar veri toplama süreç ve teknikleri hakkında eğitilir.

Veri Toplama Teknikleri: Gözlem Belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum, ve şarta ait bilgi toplamak için belli bir amaç doğrultusundaki bakış ve duyuştur. Doğa bilimleri gözlem tekniğini sistematik olarak kullanarak gelişe gelmiştir. Toplumsal bilimlerde sorunlara olası çözüm yolları gözlem sayesinde algılanabilir. Toplumsal bilimlerde gözlem karmaşık davranışların (örn. öğrencinin derse motivasyonu) araştırılmasında kullanılabildiği gibi basit davranışların (örn. öğrencinin deney düzeneğini doğru hazırlaması) araştırılmasında da kullanılabilir.

Gözlem En önemli özelliği, gözlenilenlerin kendi doğal ortamları içinde olmasıdır. Görüşme ve yazışma tekniklerinde bireyler oldukları gibi değil de görünmek istedikleri gibi davranabilirler. Bazı araştırma amaçları gözlem yapılarak araştırılabilir. Örn. Duyma özürlülerin dil gelişimini incelemek, öğrenci-öğretmen ilişkisini incelemek gibi….

Gözlem Türleri Dışarıdan gözlem Katılarak gözlem Dışarıdan gözlemde gözlemci gözlenenlerin arasına girmez ve onların aktivitelerini yapmaz. Sadece olup biteni gözlemler. Katılarak gözlemde ise gözlemci gözlenenlerin arasına girer ve onlardan biri gibi davranır. Bu tür gözlemlere etnografik araştırma tekniği de denir.

Gözlem Kılavuzu Verilerin kaydedilmesini kolaylaştırmak için geliştirilir. Kılavuz araştırma amacına göre gözlemde nelerin kaydedileceğinin açıklandığı ve planlandığı dosyadır. Gözlem kılavuzlarında kontrol listeleri kullanılabileceği gibi dereceleme ölçekleri de kullanılabilir.

Gözlem Kılavuzu Kontrol listelerinde bir davranışın varlığı ya da yokluğu belirlenir. O davranışın ne ölçüde sergilendiği belirlenmez. Örn. Deney düzeneği hazırlanmış mı? Evet/Hayır Deneyden elde edilen veriler yazılmış mı? Evet/Hayır Dereceleme ölçeklerinde bir davranışın ne ölçüde gösterildiği anlaşılmaya çalışılır. Örn. Deney düzeneğinin hazırlanması Yeterli-Kısmen Yeterli-Yetersiz Derse olan motivasyonu Çok Olumlu-Olumlu-Normal-Olumsuz-Çok Olumsuz

Gözlem Süreci Gözlemde önemli olan doğal ortamın değişmemesi ve gözlemlenmek istenenlerin eksiksiz kaydedilmesidir. Gözlemlenmek istenenlerin eksiksiz kaydedilmesi hazırlıklı bir gözlemciyi gerektirir.  Soru: Gözlemci gözleme nasıl hazır olur?

Verilerin Kaydedilmesi Gözlem kılavuzu ve fiziki kayıt araçları ile (teyp-kamera) ile tutulabilir. Gözlemlerin objektifliği ve güvenirliği açısından birden fazla gözlemci bulundurmak faydalıdır.  Soru: Birden fazla gözlemci objektifliği ve güvenirliği nasıl arttırır? Gözlenen veriler yorumlanmadan kaydedilir.

Olası Yanılgı Kaynakları Gözleyicinin yanlılığı: Gözlediği davranış ile bunun olası nedenleri arasında bir nedensel ilişki kurmak eğilimindedir.  Soru: Neden? Gözlemcinin gözlenenler hakkında bazı bilgileri gözlem sonucunu etkileyebilir. Örn. Ders notu yüksek bir öğrencinin o derse karşı tutumunun da olumlu olacağını varsayması Gözlenenlerin gözlendiğini anlamaları Gözleyicinin gözlenenler arasına aşırı katılımı

Gözlemci Seçimi Gözlenen konuda uzman olmaları yeğlenir. Gözlemin amacı, gözlemde nelere dikkat edeceği, gözlem kılavuzunun nasıl kullanılacağı, gözlemleri nasıl kaydedeceği gibi konularda eğitilir. Gözlemlerin uyumu iyi eğitilmiş gözlemcilere bağlıdır.

Gözlem Tekniğinin Zayıf ve Kuvvetli Yönleri Kuvvetli yönü gözlenenler doğal ortamlarında gözlenir, bu da yanılgıyı azaltır. Karmaşık ilişkiler gözlem yöntemi ile gözlenebilir. Uzun süre, emek, ve iyi yetişmiş gözlemci gerektirir. Karmaşık davranışlardan aynı anlamları çıkartamayabiliriz.

Görüşme Sözlü iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. Yüz yüze yapılacağı gibi telefon aracılığı ile de yapılabilir. Görüşmede yazılı veri toplama teknikleri ile elde edilemeyecek derinlemesine veriler toplanabilir. Örn. Öğrencilerin ısı-sıcaklık konusundaki kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak gibi.

Görüşme Türleri Sorulacak soruların önceden hazırlanıp hazırlanmasına bağlı olarak 3 tipte incelenebilir: 1.Yapılandırılmış Görüşme 2.Yapılandırılmamış Görüşme 3.Yarı Yapılandırılmış Görüşme

Yapılandırılmış Görüşme Soruların hepsi önceden hazırlanmıştır. Bütün görüşülen bireylere aynı sorular sorulur. Sayısallaştırma ve bireyleri karşılaştırma daha kolaydır.

Yapılandırılmamış Görüşme Görüşmede sorulacak sorular kesin belli değildir ama ana hatları ile bellidir. Görüşmeciye daha serbest soru sorma imkanı sağlar. Bu yüzden görüşülenlerin kişisel görüş ve yargılarının kökenlerini gözlemleyebilmek daha kolaydır. Toplanan verilerin değerlendirilmesi zordur.

Yarı Yapılandırılmış Görüşme Görüşmeden önce sorular hazırlanır. Bireylerin görüşme esnasında verecekleri cevapları daha iyi anlayabilmek için görüşme esnasında ek sorular sorulabilir.

Görüşmede Sorulacak Sorular Soru açık ve net olmalıdır. Herkes tarafından aynı şekilde algılanmalıdır. Soru tek amaçlı ve varsayımsız olmalı. Öğrencilerin ısı konusundaki bilgilerini ölçmeye yönelik bir görüşmede sıcaklık kavramını bildiklerini varsayarak soru sormak hatalıdır. Soru kaynak kişinin verebileceği bilgileri içermelidir. Soru kaynak kişiyi belli cevaplara itecek nitelikte olmamalıdır.

Görüşme Kılavuzu Kılavuzda görüşmecinin kendisini nasıl tanıtacağı, görüşmenin amacını nasıl anlatacağı, hangi soruların ve hangi sırada yer alacağı, kayıt işleminin nasıl yürütüleceği, görüşmenin hangi ifadelerle bitirileceği gibi konular açıkça ifade edilir. Sorular genelden özele doğru sorulmalıdır.

Görüşme Süreci Kaynak kişinin yeterince güdülenmesi için gerekli fiziki ve psikolojik ortam yaratılmalıdır. Görüşme kılavuzuna bağlı kalınmakla birlikte çeşitli nedenlerle kılavuzdan sapmalar doğabilir.  Soru: Bu nedenler neler olabilir? Görüşmenin daha objektif yürütülebilmesi için birden fazla görüşmecinin hazır bulunması yeğlenir.

Verilerin Kaydedilmesi Görüşme kılavuzunda notlar alınabilir, ses ve görüntü kaydedicilerle görüşme kayıt altına alınabilir. Not alırken bazı veriler kaçırılabileceği için birden fazla gözlemcinin olması yeğlenir.

Olası Yanılgı Kaynakları Görüşmecinin yanlılığı Görüşülen kişinin yanlılığı Görüşülen kişinin kendini beğendirme isteği Görüşmeci ile görüşülen kişinin etkileşimi sonucu yansızlıklarını yitirmeleri

Kuvvetli ve Zayıf Yönleri Derinliğine bilgi edinilebilmesi Geri besleme mekanizmasının işlemesi Yanlılığa açık olması Pahalı ve zaman alıcı olması