İLAÇ VERME VE ENJEKSİYON TEKNİKLERİ Deney hayvanları kullanım sertifikası eğitim kursu Dr. Ruşen Coşar

İLAÇ VERME VE ENJEKSİYON TEKNİKLERİ Deney hayvanları kullanılarak yapılan deneysel çalışmalarda, uyulması gereken etik kurallar tanımlanmıştır. Ülkemizde de, deney hayvanlarının korunmasına yönelik yasal yönetmelikler de mevcuttur. Deney hayvanları ile çalışacak kişilerin tutma yöntemlerini bilmesi temel esastır. Ayrıca enjeksiyon yöntemleri ve kan alınması ile ilgili dikkat edilmesi gereken hususların bilinmesi, etik kuralların uygulanması açısından da büyük yarar sağlar. Deney hayvanı kullanımında, bu uygulamaların en doğru şekilde yapılması kaçınılmazdır ve vazgeçilmez düzeyde önem taşımaktadır.

Enjeksiyon Yöntemlerinde: Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Kan almak ya da enjeksiyon yapmak için öncelikle uygun tutma tekniklerinin bilinmesi gerekir. Böylece araştırmacıya zarar vermeden, güvenli şekilde çalışılmış olur. Deney hayvanının sakin olması, ortamın gürültüden uzak olması, gerekli durumlarda anestezi yapılması uygun ortam oluşturmak için önemli faktörlerdir.

Enjeksiyon Yönteminin Seçimi Periton içi enjeksiyon kemiricilerde en sık kullanılan enjeksiyon yöntemidir. Ayrıca kemiricilerde venler, enjeksiyon ya da kan almak için kullanılabilir. Enjeksiyon amacıyla kas içi ve deri altı (subkutan) yol da kullanılır. Ancak muskuler yoldan ilaç verilmesi gerektiğinde enjekte edilecek doz çok küçük miktarda olmalıdır. Mümkünse kas içi enjeksiyon tercih edilmemelidir.

Materyalin Kimyasal Ve Fizyolojik Özellikleri Enjekte edilecek materyalin kimyasal ve fizyolojik özelliklerinin bilinmesi önem taşır. Bazı ilaçlar dikkate değer şekilde doku hasarına neden olabilir.

Dezenfeksiyon Kan alımı ya da enjeksiyon işlemine başlamadan önce işlemin uygulanacağı bölge alkol ve polyvidon-iyod solusyonu ile temizlenmelidir.

İLAÇ VERME VE ENJEKSİYON TEKNİKLERİ Subkütanöz (deri altı enjeksiyon, SC) İntramusküler (kas içi enjeksiyon, İM) İntravenöz (damar içi enjeksiyon, İV) İntraperitoneal (karın boşluğu içi enjeksiyon, İP) İntradermal (deri içi enjeksiyon) Gastrik gavaj/per-oral

SIÇAN TÜRÜ İÇİN İLAÇ VERME VE ENJEKSİYON TEKNİKLERİ

SUBCUTAN (SC) ENJEKSİYON: Gerekli malzeme: insülin enkektörü Enjeksiyon yapacağımız sıçan elimizle zemin arasında hareketsiz kalacak şekilde sabitlenir. Sabitlenme esnasında boyun bölgesindeki deri gerilir.

Subkütanöz enjeksiyon Enjektörün iğnesini gerdiğimiz derinin altına vereceğimiz maddeyi enjekte ederiz.

Subkütanöz enjeksiyon

Sıçanda sc enjeksiyon

İntradermal enjeksiyon Subkütanöz ejeksiyondaki tutuş tekniği kullanılarak derinin içine doğru ilaç verilir. İntradermal enjeksiyonu teknik olarak gerçekleştirebilmek için sırt bölgesindeki bir alanın önceden traş edilmiş olması gerekir.

SIÇANA İ.M. ENJEKSİYON Sıçan bir el ile kuyruğundan tutulur, diğer el ile hayvanın boyun bölgesindeki deri kafasını sabitleyecek şekilde gerilir. Eğer kuyruğundan iyi gerilmez ise, hayvan kafasını hareket ettirerek ısırır ve size zarar verir.

SIÇANA İ.M. ENJEKSİYON Sıçan sabitlendikten sonra arka ayaklarındaki kas kitlesinin içerisine uygun enjektörle girip, madde verilir. Enjeksiyon başka bir araştırıcı tarafından yapılmalıdır.

Sıçanda İM enjeksiyon

SIÇANA İNTRAVENÖZ ENJEKSİYON Bu enjeksiyon için sıçan hareketsiz bırakılmalıdır. Bu amaçla sıçana ya anestezi verilmeli ya da sabitlendikten sonra kuyruk kavranır Kuyruk venleri ısıtılmak veya ksilol sürülerek genişletilir Ven içine girildiğinden emin olmak için önce piston geri çekilir, kan gelirse enjeksiyon yapılır. Eğer ksilol kullanıldıysa işlem bittiğinde kuyruk ksilolden temizlenmelidir.

İntravenöz-kuyruk veni

Sıçana i.v. enjeksiyon için gerekli olan malzeme listesi Sıçan sabitleyici veya sıçanı sabitlemek için anestezi uygulaması için gerekli anestezi malzemeleri (eter veya enjektabıl anestetikler ketamin 100 mg/kg xylazin 10 mg/kg) Sıçan kuyruk venlerini dilate etmek için ksilol veya sıcak su İnsülin enjektörü Turnike için bir el ile kuyruk iki parmak arasına sıkıştırılır, diğer el ile de venin genişletilmesi için sıcak su kuyruk sıvazlanır

İntravenöz-kuyruk veni

İntravenöz-jugüler ven

Sıçanda kuyruktan enjeksiyon

SIÇAN veya FAREYE GAVAJ YÖNTEMİYLE ORAL YOLDAN MADDE VERİLMESİ: Plastik feeding sonda ile Bu iş için hazırlanmış özel gavaj enjektörü ile yapılır.

Gastrik gavaj Hayvanın ağzı ortası delik tahta ağızlık ile açılıp fikse edilir Tüp tahtanın ortasındaki delikten içeri sokulup mideye gönderilir Bu yöntemde sondanın akciğerlere girmesi ve hayvanın ölme riski vardır Bunu önlemek için feeding sonda sıçanlarda yaklaşık 10 cm, farelerde ise 6-7,5 cm’lik kısmı işaretlenir ve bu mesafenin hayvanın özafagusunda ilerlemesi sağlanmalıdır.

Gastrik gavaj Verilmesi planlanan ilaç veridikten sonra içinde bir miktar çeşme suyu bulunan ikinci bir enjektör feeding tüp dışarı alınmadan birinci enjektör yerine takılır ve içindeki çeşme suyu verilir Bu sayede birinci verilen sıvıdan tüp çeperine bulaşmış olan maddemiz yıkanıp mideye gönderilmiş olur. Dolaysıyla verdiğimiz dozdan emin oluruz Bu işlem yapılırken hayvanımızın mide hacmi mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır

Gastrik Gavaj Gastrik yoldan beslenmeyi ya da ilaç vermeyi sağlamak amacıyla uygulanır. Uygulama sırasında deney hayvanı anestezi altında olmamalıdır. Bu şekilde beslenme tübünün yanlışlıkla soluk borusuna girmesi önlenir.

Gastrik gavaj

Gavaj ile enjeksiyon

İNTRAPERİTONEAL ENJEKSİYON (İP) İM enjeksiyon tekniğine benzer, bir el enseyi kavrarken diğer el ile kuyruk sabitlenir

İNTRAPERİTONEAL ENJEKSİYON (İP) İnsülin enjektörü ile orta hat, bacağın vücuda bağlandığı bölge ile femur başından çekilen çizgi arasında kalan bölgeye yapılır. Eğer verilecek madde yoğun ise diğer enjektörlerle de enjeksiyon yapılabilir.

Sıçanda İP enjeksiyon

FARE TÜRÜ İÇİN İLAÇ VERME ENJEKSİYON TEKNİKLERİ

FAREDE S.C. ENJEKSİYON Boyun bölgesinde kavradığımız deri içersine insülin enjektörü yardımıyla girip enjeksiyon yapılır.

Fareye SC enjeksiyon

FAREYE İ.M. ENJEKSİYON Fare sabitlendikten sonra enjektörün iğnesini arka ayaklarındaki kas kitlesine sokup vereceğimiz maddeyi veririz

Farede İM enjeksiyon

FAREYE İP ENJEKSİYON Fareyi elimizle sabitledikten sonra sıçanda olduğu gibi aynı bölgeye insülin enjektörü yardımıyla enjeksiyon yapılır.

Farede İP enjeksiyon

TAVŞAN TÜRÜ İÇİN ENJEKSİYON VE İLAÇ VERME YÖNTEMLERİ

TAVŞANA SUBKUTAN ENJEKSİYON Tavşan sabitlendikten sonra boyun bölgesindeki deri kavranır. Elimizle kavradığımız deri altına enjektör yardımıyla girilir. İlacı verdikten sonra enjektörü biraz bekletip daha sonra çıkarırız.

Tavşanda SC enjeksiyon

TAVŞANA İNTRAMUSKULER ENJEKSİYON Tavşanın başı koltuk altımızda sabitlendikten ve hareketsiz bırakıldıktan sonra arka bacaklarındaki kas kitlesine enjeksiyon yapılır.

Tavşanda İM enjeksiyon

TAVŞANDA İNTRAVENÖZENJEKSİYON

Tavşanda kulak veninden enjeksiyon

KOBAY TÜRÜ İÇİN ENJEKSİYON VE İLAÇ VERME YÖNTEMLARİ

KOBAYA S.C. ENJEKSİYON Kobay sıçanda olduğu gibi elimizle zemin arasında sıkıştırılarak sabitlenir. Boyun bölgesindeki deri kaldırılır ve kaldırılan der içersine enjektörle girilip enjeksiyon yapılır.

Kobayda SC enjeksiyon

KOBAYA İ.M. ENJEKSİYON Kobay sabitlendikten sonra sıçanda olduğu gibi i.m. enjeksiyon yapılır.

Kobaya İM enjeksiyon

KOBAYA İ.P. ENJEKSİYON Kobay sabitlendikten sonra sıçanda olduğu gibi enjeksiyon yapılır.

Kobaya İP enjeksiyon

Kobaya kulak veninden enjeksiyon

Enjeksiyon bölgelerine göre maksimum enjeksiyon volümleri (ml) tablosu yer almaktadır. TÜR (ml) Subcutan (deri altı) İntra musküler (kas içi) İntra- Peritoneal (periton içi) İV dermal FARE 1-3 0.05 2-3 0.2 SIÇAN 5-10 0.3 0.5 TAVŞAN 30-50 0.5-1 50-100 1-5 0.1

DİKKAT!!! Planlanladığınız deneyinizde, tablodaki volümlerden daha fazla volümlerin kullanılması yaşam ile bağdaşmayacağından deneyinizin başarısız sonuçlanmasına neden olacaktır. Bu yüzden lütfen deneyinizi planlama aşamasında iken bu tabloyu hatırda tutun ve vereceğiniz ilacın çalıştığınız hayvan türü için maksimum volümü geçip geçmediğini kontrol ediniz.