Hipnoz Hastasının Seçimi Tahir Özakkaş MD.,PhD Psikiyatrist-Psikoterapist Halk sağlığı Bilim Doktoru 2. Ulusal Hipnoz Kongresi Ekim 2005 İst.
Günümüzdeki yayınlar, farklı bir portre çizmektedir. Hipnoz kendini ispat etmiştir. Bir terapi aracı olarak saygınlığı vardır, klinisyenin terapi donanımının bir parçasıdır (Kroger, 1977; Crasilneck & Hall, 1975; Brown & Fromm, 1987; Northrup, 1998). Günümüzdeki yayınlar, farklı bir portre çizmektedir. Hipnoz kendini ispat etmiştir. Bir terapi aracı olarak saygınlığı vardır, klinisyenin terapi donanımının bir parçasıdır (Kroger, 1977; Crasilneck & Hall, 1975; Brown & Fromm, 1987; Northrup, 1998).
Birçok yeni alternatif sağlık uygulamalarında olduğu gibi, toplum hipnoz konusunda daha fazla açık ve daha fazla eğitimlidir (Davis, McKay & Eshelman, 1980). Birçok yeni alternatif sağlık uygulamalarında olduğu gibi, toplum hipnoz konusunda daha fazla açık ve daha fazla eğitimlidir (Davis, McKay & Eshelman, 1980).
Günümüzdeki vurgu artık hem hipnotik tekniklerin klinisyenin mevcut yöntemlerine uyarlanması, hem de klinisyenin onu kullanım yeteneği üzerinde yapılmaktadır. Vaka çalışmaları artık yemek kitabı tarzını önermemekte, aksine hipnoz uygulamasında yaratıcı ve hastanın karmaşık semptomlarını sunum tarzına göre ayarlanabilir yaklaşımlar tercih edilmektedir. Günümüzdeki vurgu artık hem hipnotik tekniklerin klinisyenin mevcut yöntemlerine uyarlanması, hem de klinisyenin onu kullanım yeteneği üzerinde yapılmaktadır. Vaka çalışmaları artık yemek kitabı tarzını önermemekte, aksine hipnoz uygulamasında yaratıcı ve hastanın karmaşık semptomlarını sunum tarzına göre ayarlanabilir yaklaşımlar tercih edilmektedir.
Hasta ile hipnotik ilişkinin kurulması Dört adımdan oluşan bir işlem gibi görülebilir. Dört adımdan oluşan bir işlem gibi görülebilir. İlk işlem olan değerlendirme sürecinde, hasta ile kurulan ilişki, klinisyenin düşünce ve davranışlarını şekillendirir. İlk işlem olan değerlendirme sürecinde, hasta ile kurulan ilişki, klinisyenin düşünce ve davranışlarını şekillendirir. İkinci adımda, hasta, hipnoz ve sürekliliği hakkında bilgilendirilir. İkinci adımda, hasta, hipnoz ve sürekliliği hakkında bilgilendirilir. Üçüncü adım, resmi ya da gayri resmi tekniklerle hipnoza yatkınlığın test edilmesidir. Üçüncü adım, resmi ya da gayri resmi tekniklerle hipnoza yatkınlığın test edilmesidir. Ve dördüncü basamakta da kişiye kendi kendine hipnoz uygulayabilme teknikleri öğretilir. Ve dördüncü basamakta da kişiye kendi kendine hipnoz uygulayabilme teknikleri öğretilir.
HİPNOZ PROBLEM İÇİN UYGUN MU? Hipnoz tıp, diş hekimliği ve psikoterapinin her alanında, ister ana ister yardımcı bir tedavi seçeneği olarak uygulanabilir. Klinisyenin mevcut probleme hipnoz yöntemi kullanmadan da aşina oluşu en önemli bir unsurdur. Hipnoz bilgisi temel yapının -kişinin özel alanının- destekçisi gibidir. Klinisyen hipnozu kullanırken uzmanlık alanının içinde kalmalıdır. Hipnoz tıp, diş hekimliği ve psikoterapinin her alanında, ister ana ister yardımcı bir tedavi seçeneği olarak uygulanabilir. Klinisyenin mevcut probleme hipnoz yöntemi kullanmadan da aşina oluşu en önemli bir unsurdur. Hipnoz bilgisi temel yapının -kişinin özel alanının- destekçisi gibidir. Klinisyen hipnozu kullanırken uzmanlık alanının içinde kalmalıdır.
Yapılan araştırmalar, bireylerin hipnoza yanıtının cinsiyet ile ilişkisiz (Spiegel & Spiegel, 1978), yaşla ise azda olsa ilişkili olduğunu göstermiştir. Çocuklar özellikle iyi birer süjedir ve hipnoz yetenekleri yaş arasında en üst düzeye ulaşır (LeBaron & Hilgard, 1984). Hipnoza yatkınlıkları, fantezi ve hayal kurmada noktasında mevcut yetenekleri ile ilişkili görünmektedir (Wicks, 1995). Yapılan araştırmalar, bireylerin hipnoza yanıtının cinsiyet ile ilişkisiz (Spiegel & Spiegel, 1978), yaşla ise azda olsa ilişkili olduğunu göstermiştir. Çocuklar özellikle iyi birer süjedir ve hipnoz yetenekleri yaş arasında en üst düzeye ulaşır (LeBaron & Hilgard, 1984). Hipnoza yatkınlıkları, fantezi ve hayal kurmada noktasında mevcut yetenekleri ile ilişkili görünmektedir (Wicks, 1995).
Pek çok kişi, hipnoz için birer aday olsa da, hipnoza girişin akıllıca ve tedbirli bir şekilde zamanlanması da önemli bir faktördür. Kendi değişkenleri olması sebebiyle, hipnozla müdahalenin zamanlaması, araştırmacılar tarafından çok fazla dikkate alınmamakta ve hipnoz fikrini takdim etmenin zamanlaması ise, bildiğim kadarıyla, hiç dikkate alınmamaktadır. Pek çok kişi, hipnoz için birer aday olsa da, hipnoza girişin akıllıca ve tedbirli bir şekilde zamanlanması da önemli bir faktördür. Kendi değişkenleri olması sebebiyle, hipnozla müdahalenin zamanlaması, araştırmacılar tarafından çok fazla dikkate alınmamakta ve hipnoz fikrini takdim etmenin zamanlaması ise, bildiğim kadarıyla, hiç dikkate alınmamaktadır.
DOKTORA SUNULAN PROBLEM İÇİN HASTANIN BENZETMESİ NEDİR? Hastanın problemini tanımlama ya da anlatım yolu, hipnoterapiste faydalı bilgiler sağlar. Hipnoz iletişimle ilgilidir, bazılarının da tanımladığı gibi bireysel, bilinçdışı bir iletişim şeklidir (Rossi & Cheek, 1988; Weil, 1995, pp ). Deneysel araştırmalarda, metaforik bilginin değişimi nasıl oluşturduğu ile ilgili kanıtlanmış bir izah modeli olmamasına rağmen, kaynaklar, kişinin metaforunun hipnozda kullanımı ile birlikte hem somatik, hem de psikolojik olarak olumlu sonuç doğuran olgu örnekleri ile doludur (Hammond, 1990; Malmo, 1995). Hastanın problemini tanımlama ya da anlatım yolu, hipnoterapiste faydalı bilgiler sağlar. Hipnoz iletişimle ilgilidir, bazılarının da tanımladığı gibi bireysel, bilinçdışı bir iletişim şeklidir (Rossi & Cheek, 1988; Weil, 1995, pp ). Deneysel araştırmalarda, metaforik bilginin değişimi nasıl oluşturduğu ile ilgili kanıtlanmış bir izah modeli olmamasına rağmen, kaynaklar, kişinin metaforunun hipnozda kullanımı ile birlikte hem somatik, hem de psikolojik olarak olumlu sonuç doğuran olgu örnekleri ile doludur (Hammond, 1990; Malmo, 1995).
HASTANIN HİPNOZ HAKKINDAKİ ANLAYIŞ VE İNANÇLARI NELERDİR? Hastanın değerlendirmesi (Aşama 1) ve eğitimi (Aşama 2) arasındaki geçiş, klinisyenin, hastanın hipnozu anladığına karar vermesiyle başlar. Olumlu beklenti üzerindeki araştırmalar, kişinin herhangi bir tedaviye cevabının, beklentisine bağlı olarak değiştiğini bize öğretmiştir. Hastanın değerlendirmesi (Aşama 1) ve eğitimi (Aşama 2) arasındaki geçiş, klinisyenin, hastanın hipnozu anladığına karar vermesiyle başlar. Olumlu beklenti üzerindeki araştırmalar, kişinin herhangi bir tedaviye cevabının, beklentisine bağlı olarak değiştiğini bize öğretmiştir.
Bu nedenle, hastalarımızı hipnoza hazırlama süreci, onların eğitim ve olumlu beklentilerini inşa etme sürecidir (Coe, 1993). Kisrch, bazı çalışmalarının sonucunu “yeterince kuvvetli beklentiler ile herkes hipnoz edilebilir” şeklinde yorumlamıştır (Rhue, Lynn & Kirsch, 1993, p.89). Bu nedenle, hastalarımızı hipnoza hazırlama süreci, onların eğitim ve olumlu beklentilerini inşa etme sürecidir (Coe, 1993). Kisrch, bazı çalışmalarının sonucunu “yeterince kuvvetli beklentiler ile herkes hipnoz edilebilir” şeklinde yorumlamıştır (Rhue, Lynn & Kirsch, 1993, p.89).
Hipnoz hakkındaki bazı ortak inanışları 1. Kişi “Doktor, beni kontrol altında tut” diyebilir. 1. Kişi “Doktor, beni kontrol altında tut” diyebilir. 2. Hipnoz uyku, bilinç kaybı ve amnezidir. Hasta, “Beni nasıl uyandıracaksın?” ya da “ Söylediğiniz her şeyi nasıl duyacağım?” diye sorabilir. 2. Hipnoz uyku, bilinç kaybı ve amnezidir. Hasta, “Beni nasıl uyandıracaksın?” ya da “ Söylediğiniz her şeyi nasıl duyacağım?” diye sorabilir. 3. Transın geri dönüşü yoktur. Kişi “Bundan çıkabilir miyim?” diye sorabilir. 3. Transın geri dönüşü yoktur. Kişi “Bundan çıkabilir miyim?” diye sorabilir. 4. Hasta, bir telkinin manevi ya da ahlaki bir kuralı ihlal edebileceğinden korkabilir. “Bir köpek gibi havlayacak mıyım?” 4. Hasta, bir telkinin manevi ya da ahlaki bir kuralı ihlal edebileceğinden korkabilir. “Bir köpek gibi havlayacak mıyım?”
HİPNOZA YATKINLIK DEĞERLENDİRMESİ Hipnoza yatkınlığın değerlendirmesi, hasta hazırlığının üçüncü aşamasıdır. Bunun için standart ölçümler kullanılabilir, ancak bunlar gittikçe artan bir şekilde araştırma ortamlarıyla sınırlıdır. Hipnoza yatkınlığın değerlendirmesi, hasta hazırlığının üçüncü aşamasıdır. Bunun için standart ölçümler kullanılabilir, ancak bunlar gittikçe artan bir şekilde araştırma ortamlarıyla sınırlıdır. Hipnoza yatkınlık ve hipnoz becerisi sorunları laboratuarda etraflıca çalışılmasına rağmen, klinik ortamda kişinin beklentileri ve motivasyonunun yanında ikinci planda kalır. Hipnoza yatkınlık ve hipnoz becerisi sorunları laboratuarda etraflıca çalışılmasına rağmen, klinik ortamda kişinin beklentileri ve motivasyonunun yanında ikinci planda kalır.
4 – KENDİ KENDİNE HİPNOZU ÖĞRETMEK Başarı için önemli bir ilke, hipnozu öğretmeyi mevcut problemden ayrı tutmaktır. Başarı için önemli bir ilke, hipnozu öğretmeyi mevcut problemden ayrı tutmaktır. Ayrıca hipnoz bir beceri ve maharet olarak düşünüldüğünden, uygulama ile gelişime açık bir yöntemdir. Ayrıca hipnoz bir beceri ve maharet olarak düşünüldüğünden, uygulama ile gelişime açık bir yöntemdir. Kişilere kendi kendine hipnozu sürekli uygulamaları söylenmelidir. Kişilere kendi kendine hipnozu sürekli uygulamaları söylenmelidir.
YAN ETKİLER Organik beyin sendromları Organik beyin sendromları İntiharı düşünecek derecede depresyon hastaları İntiharı düşünecek derecede depresyon hastaları paranoyak şizofren olan kişiler ; paranoyak şizofren olan kişiler ; hassas ego yapısı, düşünce bozuklukları veya sınır kişilik psikoz bozuklukları olan kişiler hassas ego yapısı, düşünce bozuklukları veya sınır kişilik psikoz bozuklukları olan kişiler
sonuç Bizzat hipnozdan kaynaklanan bilinen bir risk yoktur. Ancak terapist ve hasta karakterleri ile ikisinin oluşturdukları ilişki içinde ‘negatif etkilere’ katkıda bulunan faktörler bulunur. Bizzat hipnozdan kaynaklanan bilinen bir risk yoktur. Ancak terapist ve hasta karakterleri ile ikisinin oluşturdukları ilişki içinde ‘negatif etkilere’ katkıda bulunan faktörler bulunur.